Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 119/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) насынан туған» дейді. Сөйтіп бір  кітапта Сәкен өзіне өзі қайшы келе- ді». Әрине, бұл сықылды пікірлердің  кездесуі Сәкен өзі айтқандай «бүгін- ге дейін қазақ әдебиеті туралы еңбек- тің жоқтығымен» және С. Мұқанов  айтқандай «әдебиеттану ғылымының  сол кездегі жасандығынан». С. Сейфуллиннің бұл оқу құра- лында халқымыздың ғасырлар бойы  ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп келген  ру хани байлығы түгел қамтылып,  оның жанрлары мен түрлері ғылыми  жүйелікте жіктелген. Қазақ халқы ның  бастан өткізген тарихи кезеңдері мен  тығыз байланыстылықта ала оты- рып, ауыз әдебиетінің әрбір үлгі сіне  ғылыми-зерттеушілік көзқа рас та нақ- ты пікір білдіреді. Халық шығармашылығының ең  көрнекті де үлгілі нұсқалары ғы- лыми жүйеге салынып, оның ішкі  жанрлары сараланды, көне тарихты  көркем туындылармен сабақтастыру  негізінде жоғары оқу орындары- на арналған қазақ әдебиетінің оқу  құралы жасалды. Бұл маркстік-ле- ниндік әдіснама негіздеріне сай си- патта болғанымен қазақ әдебиеттану  ғылымының туу дәуірі үшін зор  табыс болды. Шынында да, оқу құ- ралдарындағы фольклорлық әрбір  үлгінің шығу себебі мен сырын баян- дап, оған ғылыми-эстетикалық тал- дау жасауы, зерттеушілік ой-пікірдегі  нақты тұжырымдар білдіруі, халық  ауыз әдебиетінің даму құбылыс- тарын тексеруге қадам жасауы – шын  мәніндегі ғылыми-зерттеу еңбек тер ге  тән қасиеттер. Бұл еңбекті «қазақтың әдебиет- тану ғылымына алғашқы тартылған  сүрлеу» деп бағалаған уақытта 1930  жылдардағы әдеби-теориялық және  әдеби-тарихи талдау жасай зерттеу  бағытындағы ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің өрісін кеңейткен, тыңнан  қозғаған жаңа бастамаларына да кө- ңіл аудару қажет. Олар жоғарыда  көрсетілген әдебиетші-ғалымдардың  еңбектерінде қаралғанын ескере оты- рып, бүгінгі таңдағы тарихты жа ңа- ша таразылау көзқарасына сай атап  қана кетсек те жеткілікті. С. Сейфуллин ғалымдық білгір- лікпен сол кездегі әдебиеттану ғы- лымындағы орын алған «бірыңғай  ағым теориясына» байланысты «қа- зақта әлеуметтік таптар жоқ, сол се- бептен бізде таптық әдебиетте жоқ»  деген көзқарасқа маркстік-ленин- дік әдіснама негізіне сүйене отырып  осы еңбегі арқылы соққы беруге ұм- тылды. Себебі, әдебиеттің таптығы  прин ципі ауыз әдебиетінің белгілі  бір жан рын не болмаса жеке шығар- маны сөз еткен мақалаларда шет- пұшпақтай ғана айтылып, бұл тура- лы ғылыми тұжырым жасала қойма- ған еді. «Қазақ әдебиетіндегі» «қай  дәуірде болса да әдебиет тап құралы  болады» деген қорытындының қа- зақ әдебиеттану ғылымында алғаш  айтылуынан, ғылыми-зерттеушілік  Ре по зи то ри й Ка рГ У 136 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз