Сəуір – мамыр – маусым 996 жылдан бастап шығады Жылына рет шығады



жүктеу 9,86 Mb.
Pdf просмотр
бет20/89
Дата05.04.2023
өлшемі9,86 Mb.
#42014
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   89
httprmebrk.kzjournals161046280.pdf

1896–1908 

ер
 
м
ер н
 
есептеу
 
не
 
гер стер
 
н нде
 
кспедицияға
дейінгі
жер
көлемі
кспедициядан
кейін
қазақтарға
қалдырылған
жер
кспедициядан
кейін
қоныс
аудару
қорларына
берілген
жер

орташа
шаруашылыққа
қажетті
жер
нормасы
45.889.000 
дес

23.297.000 
дес

22.592.000 
дес

187 
дес

100 % 
51 % 
49 % 
138–261 
дес

аралығында
1901 
ж
. 5 
наурыздағы

11 
циркулярдан
кейін
қазақтарға
қалдырылатын
жер
25 % 
өседі
23.297.000+5.824.000 = 
29.121.000 
дес
63 % 
22.592.000–5.824.000= 
16.768.000 37 % 
234–555 
дес

1904–1908 
жж

қайта
зерттеу
экспедициясынан
кейін
70–210 
дес
. 36–
57 % 
азайды
Жоғарыда
көрсетілген
кестеден
екі
деректі
мəліметін
салыстыру
арқылы
экспедицияны
мəліметі
шындыққа
жақын
келеді
деп
т жырымдауға
болады

Себебі
экспедицияны
пайдаланған
статистикалық
əдістемесі

жеке
с рау
арқылы
ж ргізілген

неғ рлым
объективті
мағл маттар
береді

ал
ресми
есеп
жалпы
есептеумен
ғана
шектелген
болатын

Жалпы
Ф
.
ербина
басқарған

жылдық
зерттеу
ж мыстары
Ақмола
облысыны
— 
Көкшетау

Атбасар

Омбы

Ақмола

Петропавл
ояздары

Семей
облысыны
— 
Павлодар

арқаралы

Зайсан

скемен

Семей
ояздары
жəне
Торғай
облысыны
— 
останай

Ақтөбе
ояздарын
қамтыды

Б л
материалдар
əр
жылдары
(1898–1909) (
Во
-
ронеж

Омск

ернигов

С
.
Петербург
) 13 
том
болып
жарық
көрді
[7; 56,57]. 
еректі
пайда
болуына
əсер
еткен
сырткы
факторлар
мен
туындаған
қиындықтар
деректі
объективтілігі
мен
шынайылығына
əсер
ететіні
хақ

з
кезегінде
Ф
.
ербина
зерттеу
ж мыстары
кезіндегі
туындаған
қиыншылықтар
мен
кемшіліктерді
де
атап
өтті

Оны
ішінде

жерді
ке дігі

көшіп
-
қонуға
көп
уақыт
пен
к ш
қажет
етті

зерттеушілерді
қазақ
тілін
білмеуі

ортада
шінші
(
аудармашы

адам
арқылы
с рау
ж ргізуді
талап
етті

зерттелетін
ө ірді
белгісіздігі

«
Б л
мəселелерді
əрқайсысы
жəне
барлығы
қосылғанда
шын
мəнінде
ж мысты
тез
аяқталуын
тежеді
», — 
деп
көрсеткен
болатын
[4; 19]. 
Ф
.
А
.
ербина
өзіні
бюджеттік
статистикаға
қосқан
лесімен
танымал
. 1884 
жылдан
бергі
Воронеж
земствосындағы
қызметінде
Воронеж
губерниясындағы
шаруа
отбасыларына
бюджеттік
зерттеу
ж ргізген

Арнайы
бағдарлама
бойынша
бюджеттік
с раулар
дайындалып

практикада
нақтыланып
ж зеге
асырылған

Воронеждік
бағдарлама
басқа
да
бюджеттік
бағдарламалардан
өзіндік
мақсатына
нақтылы
бағытталуымен
ерекшеленеді

Ақмола

Семей

Торғай
облыстарын
бюджеттік
зерттеу
Ф
.
А
.
ербина
ж мысында
Воронеж
губерниясыны
лгісіндегідей
ж ргізілді

алалық
өлкені
зерттеуге
байланысты
барлық
ж мыс

жалпы
алғанда

Ф
.
А
.
ербинаны
б рынғы
іс
-
тəжірибесіне
негізделіп
ж ргізілді

Оны
өзіні
дəлелі
бойынша
, «
мəліметтер
алу
шін
Воронеж
земствосыны
шаруа
бюджеттік
бағдарламасы
біршама
өзгерістерге
ие
болып

көшпелі
ж мысты
ерекшелігіне
те естірілген

Б л
бағдарламаға
да
Воронеж
земствосыны
статистикалық
бөлімі
тағайындаған
бөлімдер
мен
рубрикалар
енген

тек
қырғыз
т рмысыны
өзіндік
ерекшелігін
есепке
ала
отырып

мал
шаруашылығыны
əр
жайылымдық
стадиядағы
дамуы

жылдық
айналымына
қатысты
с рақтар
пункті
ке ейтілген
» [10; 118,119]. 
азақ
шаруашылығыны
бюджеттік
қ рылымын
анықтауға
негіз
болған
Воронеждік
бюджеттік
бағдарлама

бөлімнен
қ рылған

отбасы
жөніндегі
мəлімет

жер
саны

жылжымайтын
м лік

киім

аспап

жылдық
кіріс
пен
шығысты
баланстық
жинағы

жалпы
сипаттау
с рақтары

азақ
шаруашылығын
зерттеуді
өзіндік
ерекшелігіне
байланысты
Воронеж
бағдарламасыны
екінші
бөлімі
біршама
өзгерістерге
ие
болды

Бюджеттік
кестелердегі
қосымшаларға
қарағанда
жерге
иелік
ету

жерді
пайдалану
с рақтары
алынып

əсіресе
малға

оны
өніміне

өнімді
пайдалану

сату
с рақтары
ке ейтіліп

тере детілген

Статистер
шаруашылықты
жемшөп
дайындау
саласындағы
ж мысын
нақтылы
анықтауға
талпынған

Б л
шін
қазақ
шаруашылығына
Воронеждік
бағдарламадағы
жем
-
шөп
дайындау
с рағы
йлестірілген

Бюджеттік
кестелерге

толықтырылған
қосымшаларға
қарағанда

бағдарлама
өз
алдына
қазақ
даласындағы
шөп
шабуды
таралу
дəрежесін
анықтау

оны
мал
шаруашылығын
дамытудағы
рөлі

шабылған
жəне
пайдаланылған
жем
-
шөп
саны



57 
оны
пайдалану
əдісі

сату

сатып
алу
с рақтарын
анықтауды
мақсат
еткендігін
көреміз

Б ған
қоса
қазақ
ж мысыны
ерекшелігіне
байланысты
й

киім
-
кешек

көлік
с рақтары
йлестірілген

Жоғарыда
көрсетілген
өзгерістер
1896 
жылы
мамыр
айында
Ф
.
А
.
ербина
белсенділігімен
жасалған
алғашқы
бюджеттік
бағдарламаға
енгізілген

яғни
барлық
статистикалық
зерттеу
жоспарына
жəне
бағдарламаны
саралау
барысына
сай
айғақталған

орындалған

Зерттеу
ж мысыны
негізінде
та дау
əдісі
басым
болды

Сол
кездегі
көптеген
бюджеттік
зерттеулер
секілді
экспедицияны
та дау
əдісі
де
субъективтілікке
шырады

себебі
Ф
.
А
.
ербина
да
«
орташа
сандық
» 
əдісті
ке інен
қолданды

Нақтылы
жағдайда
Ф
.
А
.
ербинаны
өз
пікірі
бойынша

барлық
параметрі
жағынан
орташа
шаруашылықты
бюджеттік
зерттеуді
д рыс
деп
есептеді
[10, 121]. 
М ндай
шаруашылыққа
ол
негізгі
көрсеткіші
бойынша
(
жан
басына
шаққандағы
мал
саны

шаруашылық
өзге
малын
пайдаланатын
шаруашылық
лесі

жалдамалы
е бекті
пайдалану

шаруашылықты
кəсіптік
лесі

отбасы
қ рамы

ояздық
орта
шаруашылыққа
жақын
шаруашылықты
жатқызды

М ндай
орта
шаруашылықты
табу
əдісі
қарапайым
болды

егенмен

экспедиция
ж мысында
нақтылы
мəліметтер
болмағандықтан

бюджетті
қ ру
шін
сол
жергілікті
жерге
тəн
шаруашылықтар
ғана
алынды

Статистиктер
пікірі
бойынша

оларды
анықтау
сандық
көрсеткіштерге
емес

сапалық
көрсеткішке
байланысты
болды

Ф
.
А
.
ербинаны
сөзі
бойынша
, «
м ндай
көрсеткіштерге
алты
адамнан
т ратын
отбасы

ж мыс
жасындағы
еркек
адамдары
бар

жалдамалы
ж мысшысы
жоқ
шаруашылығы
бар

отбасыны
шаруашылық
жəне
жеке
қажеттіліктерін
қиындықсыз
қанағаттандыра
алатын

қырғыз
əдет
-
ғ рпына
сай
қонақтарды
қарсы
алуға
шамасы
келер

шығыны
кіріспен
толықтырылатын
шаруашылықтар
алынды
». 
Б л
көрсеткіштерді
орта
шаруашылыққа
жататындығын
т сіну
қиын
емес

Жалпы
алғанда

Ф
.
А
.
ербина
көрсетуі
бойынша
, «
өте
кедей
шаруашылық
немесе
қай
жағыннан
алса
да
бай
шаруашылық
болып
есептелетін
шаруашылықтар
алынды
». 
егенмен
со ында
«
бюджеттік
ж мысты
мақсаты
жергілікті
жерді
шаруашылығына
тəн
орта
шаруашылықты
табу
болды
», — 
деп
көрсетеді
[10; 131,132]. 
Со ғы
мақсат
зерттеу
ауқымын
тарылтты

Шаруашылықты
та дау
с рағында
оны
жергілікті
жерге
тəн

тəн
емес
екендігі
жөнінде
с рақ
көтерілді

Мысалы

статистиктерді
бірі
А
.
Н
.
ядиченко
болыстық
басқарма
алдына
ауылдық
старшындар
көмегімен
осындай
шаруашылықтарды
есептеу
с рағын
қойып

со ында
м ндай
шаруашылықты
барлық
шаруашылықты
штен
бірін
қ райтындығы
жөнінде
қорытындыға
келді

Бағдарламаны
бесінші
бөліміне
сай
Ф
.
А
.
ербина

Вопросы
общего
описательного
характера
») 
мына
жағдайды
көрсетеді
: «
Жергілікті
жерге
тəн
шаруашылықты
бюджетін
қ ру
шін
ядиченко
мырза
жергілікті
болыстық
басқармаға
қандай
да
болмасын
шаруашылық
иесімен
кездестіруді
өтінді

М ндай
адам

өз
сөзі
бойынша

өз
қажетін
толық
қанағаттандыра
алатын
Итебай
болды
».
кспедиция
қызметкерлері
жергілікті
əкімшілікті
зерттеуге
араластыруды
д рыс
деп
есептеді

себебі
б л
ж мыс
барысын
йымдастыруды
жақсартады
деп
санады

Кейбір
жағдайларда
статистиктер
əкімшілік
көмегіне
с йенбеді

зерттеуге
қажетті
шаруашылықты
өздері
та дады

бірақ
б л
кездейсоқ
емес

индивидуалды
с рыптау
болды

М ны
өзі
белгілі
бір
анықталған
мақсатта
болды

Жинақталған
массалық
мəліметтерді
салыстырғанда
орта
жəне
одан
жоғары
шаруашылықтарды
нақты
айғақтайтын
сандық
көрсеткіштер
алынды

Жалпы
алғанда

Ф
.
А
.
ербина
өзіні
бюджеттік
көрсеткіштер
мəліметіні
орта
көрсеткіштеріні
массалық
мəліметтер
көрсеткішіні
орта
есебімен
сəйкес
келетіндігін
дəлелдеді

Ф
.
А
.
ербинаны
экспедиция
ж мысы
барысыны
өзінде
де
бюджетті
қ руға
қатысты
шаруашылықтарды
та даудағы
субъективті
сəттерді
асырғандығы
шін
сынға
алған
болатын

Мысалы

Торғай
генерал
-
губернаторы
Барабаш
Ф
.
А
.
ербинаны
останай
оязындағы
49 
шаруашылықты
бюджеттік
зерттеуге
та дағандағы
субъективтілігі
жөнінде
кінəға
тартты

Ф
.
А
.
ербина
жауап
бергенімен

дəлелі
жеткілікті
болмады

егенмен

б л
жағдай
экспедиция
зерттеуіні
жақсы
дəрежеде
болғандығын
жоққа
шығара
алмайды

Бюджеттік
зерттеуге
Ф
.
А
.
ербина
Воронеждік
статистикалық
бюродағы
көптеген
қызметкерлерін
қосты

Олар
бюджетпен
ж мыс
жасауда
лкен
іс
-
тəжірибе
жинақтаған
адамдар
болды

Б л
жөнінде
Ф
.
А
.
ербина
1900 
жылы
далалық
өлкедегі
ж мыс
барысы
жөнінде
жазғанда
«
бюджетті
қ ру
ж мысы
тəжірибесі
мол
адамдар
қолында
» 
деп
көрсетті

Сол
уақытта
бюджетті
көпшілігін
статистика
ісіне
берілген

жақсы
білетін

б рын
Воронеж
губерниясындағы
зерттеуге
қатысқан
П
.
А
.
Васильев
қ растырған

Сол
сияқты
Воронеж
губерниясында
бағалау
ж мысында
қызмет
атқарған
Г
.
Н
.
Шапошников
те
көп
лес
қосты

Осындай
статистер
қатарына
басқа
да
экспедиция
қызметкерлерін
қосуға
болады

Е
лкен
сан
— 44 
бюджетті
А
.
Н
.
ядиченко
, 41 — 
Е
.
М
.
Уродков
, 22 — 
Г
.
Н
.
Шапошников
, 15 —
И
.
Ф
.
Гусев
, 13 
— 
Л
.
К
.
ермак
, 12 — 
Н
.
Ф
.
митриев
, 12 — 
Айтпенов
, 10 — 
И
. .
Трипольский
, 8 — 
П
.
А
.
Васильев
, 8-
ін


58 
— 
аратаев
қ рды

Бюджетті
м нымен
қоса
П
.
Ф
.
Лобза

Г
.
И
.
Баскин

А
.
Ф
.
орофеев

Тілекеев

А
.
М
.
Снегирев

П
.
А
.
воростанский

Н
.
А
.
Беляков

Жолдыбаев

Салдубаев

И
.
А
.
Беляков

М
.
Ақкөзов

Абичев

Н
.
Н
.
Беляев

М
.
умбалов
, .
Итебаев

О
.
Базанов

Валиханов

Т
.
Г
.
Валшикович

А
.
Аппасов

.
Н
.
Бөкейхан
есептеді
[2; 175,176]. 
Ф
.
А
.
ербина
алғашқы
лгідегі
бюджетті
ғана
қ рады

Жоғарыдағы
тізімге
қарағанда
бюджетті
қ растыруға
экспедиция
қ рамында
тіркеуші

аудармашы
болып
істеген
жергілікті
қазақ
интеллигенциясыны
өкілдері
де
қатысқандығын
көреміз

Бір
жағынан
алып
қарасақ

б л
адамдар
өз
де гейіндегі
статист
-
мамандар
болмады

дегенмен
оларды
қазақ
тілі
мен
т рмысын
жетік
ме геруі
с рақ
-
жауап
ж ргізуді
сапасын
көтерді

яғни
зерттеу
ж мысын
ж ргізуге
лкен
ықпалын
тигізді

Жоғарыда
көрсеткендей

бюджеттік
зерттеу
əдістемесі
Ф
.
А
.
ербинаны
алғаш
негіздеген
бюджетіне
с йенді

егенмен

қазақ
шаруашылығыны
өзіндік
спецификасы
Воронеж
шаруашылығын
зерттеудегі
қалыптасқан
йреншікті

таныс
əдіс
-
тəсілдерді
өзгертуді
қажет
етті

Е
алдымен
статистер
кездескен
қиыншылық
«
баға
», «
қ ндық
» 
ғымдарға
қатысты

Көптеген
заттар
мен
қ былыстар
ақшалық
сипаттауға
ие
болмаған

себебі
көбінесе
айырбасқа
байланысты
немесе
сол
шаруашылықты
өзінде
өндірілгендіктен

Бюджетті
қ ру
ж мысын
қиындатқан
тағы
бір
фактор
— 
б л
өлшем
мен
салмақ
ж йесіні
ке
ауқымды
дамымауы
. «
егенмен
, — 
деп
жазады
Ф
.
А
.
ербина

— 
б л
қиыншылықтар
сондай
шешілуі
жоқ
қиыншылық
емес

м ндай
жағдайда
бюджеттік
зерттеу
м мкін
емес
деген
сөз
емес

тіпті
зерттеудегі
нақтылы
нəтижеге
жетуге
кесірі
тиер
қиыншылық
емес

оны
қалыптасқан
əр
т рлі
əдіс
-
тəсілдер
арқылы
шешуге
болады
» [2; 176]. 
Статистиктер
қолданатын
негізгі
тəсіл
— 
салыстыру
жəне
қсастық

йлестілікті
табу

Б л
тəсіл
алғашқы
зерттеу
əдісін
тексеру
кезінде
-
ақ
енгізілген
болатын

С раққа
жауап
алушыларды
көбінесе
алынған
жауаптарды
салыстыратындығы
ке інен
байқалды

Мысалы

киіз
йді
бағасын
тағайындау
шін

статистиктер
оны
қ рамдас
бөліктеріні
барлығын
анықтап
алып

одан
кейін
ақшалай
эквивалент
тағайындаған

Б л
ақшалай
эквивалентті
жоғарыдағы
қ рамдас
бөліктерді
бір
-
бірімен
салыстыру

ақшалай
қ н
бағаға
ие
болған
заттармен
салыстыра
отырып

бағасын
қою
негізінде
анықтаған
. «
Сабаны
(
қымызға
арналған
теріден
жасалған
ыдыс

иесі
оны
ақшалық
қ нын
білмеген

дегенмен
оны
басқа
заттарға
айырбастаған

ал
б л
басқа
заттарды
екінші
немесе
шіншісі

тіпті
со ғысы
ақшаға
соғылып

өзіндік
қ нға
ие
болған
». 
Көбінесе
сату

сатып
алу
арақатынасында
басты
рөл
атқарған
мал
болды

Егер
шаруашылық
иесі
с рақ
-
жауап
алғанда
кез
келген
затты
қ нын
айтуға
қиналса

мысалы

жоғарыдағы
киіз
йді
оны
есесіне
əр
т ріне
байланысты
қанша
мал
санына
айырбастауға
болатындығын
шатаспай
нақтылы
айтар
еді

Сату

сатып
алу
барысында
негізгі
рөлді
мал
атқарғандықтан

ке
т рде
тараған
ақшалық
эквивалент
рөлін
де
мал
атқарды

Егер
шаруашылық
иесі
с рау
барысында
кез
келген
бір
затты
қ нын
айтуға
қиналса
да

мысалы

киіз
й

онда
ол
киіз
йді
қанша
мал
басына
немесе
киіз
йді
басқа
қандай
т ріне
айырбасталатынын
тура
айта
алар
еді

Осындай
əдіс
-
тəсіл
салыстыру
м лік
қ нын
анықтауда
қолданылды

азақтарды
сол
кездегі
негізгі
азығы
болып
есептелетін
қымыз
қ нын
статистиктер
малды
қ нымен
анықтаған

Б л
жағдайды
Ф
.
А
.
ербина
өз
жазбаларында
былай
суреттейді
: «
ырғыз
жыл
бойында
өз
қажеті
шін
бес
п т
ж нді
ж мсаса

ал
10 
п т
ж нді
сатса

бюджетке
ж нні
қ ны
ретінде
баға
енгізілді

Зерттеу
барысында
с рау
əдісі
де
ма ызды
рөлге
ие
болды

Б қаралық
зерттеулер
барысындағыдай
бюджетті
анықтауда
шаруашылық
иесіне
с рау
ж ргізілгенде
оны
көршілері
мен
ауылдастары
да
қатыстырылды

Б л
белгілі
бір
өзіндік
бақылау
ж ргізу
мақсатында
болды

с
-
тəжірибе
барысында
анықтау
мəліметтер
алу
шін
шаруашылық
иесімен
қоса
жекеленген
с рақтарды
(
мысалы

азық
-
т лікті
пайдалануға
байланысты

мал
сауынына
орай

шаруашылықты
ж ргізуші
əйелдерге
қою
керек
екендігіне
статистиктер
көз
жеткізді

Көптеген
ояздарда
б л
жəрме келермен
байланысты
болды

Кейбір
жағдайларда
бюджеттік
жыл
жазғы
жайлауға
шығумен

бір
шөп
шабу
мерзімінен
келесі
шөп
шабу
мерзіміне
дейінгі
уақытпен
байланыстырылды

Барлық
зерттеулер
бақылаушы
əдіс
-
тəсілдермен
қайта
нақтыланып
отырды

Алынған
мəліметтерді
тағы
да
бақылаудан
өткізу
барысында
статистиктерді
іс
-
тəжірибесі
мен
ішкі
т йсігі
ма ызды
рөл
атқарды

Мысалы

Е
.
М
.
Уродков
бюджетті
анықтап
болған
со
мал
басыны

əсіресе
қой
санына
к дікпен
қарады

Себебі
малды
шығындау
барысына
байланысты
көрсетулер
өте
лкен
болды

С рақты
нақтылау
шін
екінші
рет
с рау
ж ргізілді

Бюджетті
қ растырушылар
алынған
алғашқы
мəліметті
тура
болуына
м дделі
болып

сол
мəліметті
қайта
алуға
талаптанды

Г
.
Н
.
Шапошников
бай
шаруашылықты
иесімен
екі
к н
бойы
ж мыс
ж ргізіп

тура
емес
ақпарат
беруге
тырысқанына
қарамастан

нақтылы
сандық
көрсеткіштерге
қол
жеткізді

Осындай
жолмен
зерттеу
ж мысын
йымдастыру
нақтылы
мəліметтер
алуға
қол
жеткізді
[10; 131,132]. 


59 
кспедиция
ж мысыны
нəтижесінде
алынған
мəліметтерді
сол
кездегі
замандастары
жоғары
бағалаған

кспедиция
ісін
бақылауға
алған
А
.
А
.
Кауфман
өз
есебінде
«
ж мыс
барысыны
д рыс
жолға
қойылғандығын
бюджеттік
зерттеуді
білгірі
Ф
.
А
.
ербинадан
к ткендей
лкен
шеберлікпен
орындалғандығын

осыған
орай
ешбір
ескерту
жасауға
болмайтындығын
» 
баса
жазады
[5, 105]. 
Бюджеттік
бақылау
бойынша
экспедиция
12 
оязды
281 
қазақ
шаруашылығын
қамтыды

Б дан
басқа
13-
ші
томда
экспедиция
қызметі
ауданына
енбеген
Перовск
оязы
бойынша
1-
қосымша
бюджет
мəліметтері
енгізілген

Бюджетті
қ растырушы
Н
.
Ф
.
митриев
б л
Перовск
оязындағы
шаруашылық
иесі
Ақмола
облысыны
т рғынына
жатпаса
да
оны
шаруашылығы
Атбасар
оязы
қырғыздарындағыдай
немі
көшіп
-
қону
ж йесіндегі
шаруашылыққа
тəн
екендігін
көрсетеді

Барлық
зерттелген
шаруашылыққа
тəн
бюджеттік
көрсеткіштер
арақатынасын
көрсететін
кесте
қ рылған

(
Ондағы
мəліметер
сандық
жəне
проценттік
мəнде
көрсетілген
). 
2 -
к е с т е

жүктеу 9,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   89




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау