Өзара бауырларды сынаған Жәмәл
оқиғасы
мәдинадан шыққанда хазірет Әлидің жанына
жеті жүз сарбаз ерсе, Куфаға келгенде бұл жеті мыңға
464
Қараңыз: Табари, Тарих 3\15
465
Қараңыз: Табари, Тарих 3\20, 21
466
Ибн Әби шәйба, мұсаннаф 7\544 (37823)
Халифалар мен хазірет Мұғауия кезеңі
295
жетті. айша анамызбен бірге шыққандардың саны
отыз мыңды шамалады. Өйткені олар шегінуге бол-
майтын жолға түскендей еді. Осыған дейін кәпірлерге
қарсы көтерілген қылыштар енді бірге намаз оқыған
мұсылман бауырлар үшін қынынан шыққалы тұр еді.
Бұл өзі екі тарап үшін де жүректі қан жылатқандай
ауыр жағдай. Өйткені, Жәмәл оқиғасы – бауырдың
бауырымен сыналған ең ауыр сынақ болды.
Екі үлкен топ Закар деген жерде кездесті.
Қастарына алғаш болып хазірет Әлидің (р.а.) елшісі
Қағқағ ибни амр келді. айша анамыздан:
– шешей, бұл жерге не себепті қол бастап
келдіңіз? – деп сұрады.
– Ел ішінде келісім орнату үшін!
ниеттері бір, ендеше мәселе жоқ. Өйткені
халифаның мақсаты да осы. Екі жақты да тыңдап
төрелік жасау үшін хазірет Талха мен Зүбәйрдің
келгенін талап етті.
Екеуі келгенде осы сұрақты оларға да қойды.
Олардың да жауабы осы екен. Оқиға өзі ойлағаннан
да ерте шешілгелі тұрғандай. соңғы рет бәріне жал-
пылама түрде:
– Жарайды, мұның қалай жүзеге асатынын маған
айтасыңдар ма? – деді.
– Османның кегін қайтарып, кінәлілерді жаза-
лау арқылы. Өйткені, мұны жасамау – Құранның
бұйрығын орындамау деген сөз.
Олар дұрыс айтқан еді. Бірақ ескеруге тиісті басқа
да шындықтар жоқ емес. сол себепті елші Қағқағ
былай деді:
Барша мұсылманның ардақты анасы
−
хазірет Айша
296
– сендер Османды шейіт еткен басралық
қанішерлерді өлтірдіңдер дейік. Бірақ өлтірмей
тұрғандағы жағдайларың оларды өлтіргеннен кейінгі
жағдайдан жақсырақ емес пе? Өйткені, сендер
алты жүз адамды өлтіресіңдер. Онда алты мың
адам өретүрегеліп, өздеріңе қарсы әрекетке көшеді.
сендер Османды шейіт еткен Хуркус ибн Зүхәйрді
қалайсыңдар, ал алты мың адам оны сендерге
бермейді. Барлығын өлтірдіңдер делік, бұл жағдайда
одан да жаман нәтижемен бетпе-бет келмейсіңдер ме?
сендер Хуркус ибн Зүхәйрді жазалаймыз дейсіңдер,
алдарыңнан оны сендерге бергісі келмеген алты мың
адам шығады. Демек, мәселе оңай шешіле салмайды.
Ендеше, сендер Әлиге кешіріммен қарауларың керек
емес пе? Әрине, ол да Османды өлтірген адамды
тауып, жазалағысы келеді. Бірақ орта тынышталып,
көп қан төгілмеуі үшін бұған ыңғайлы уақытты
күтеді.
Осы жерде айша анамыз сөзге араласты:
– ал, өзің қалай ойлайсың, ей, Қағқағ?
– Иә, ортақ мәселе бар, алайда мұны шешу үшін
әзірге үнсіздік керек. Әуелі тыныштыққа келіп барып,
мәселені шешеміз. Ендеше, асығыс әрекет жасама-
стан Әлиге қайтадан қол беріп, жақсылыққа ұйысып,
бәленің жақтаушыларына мүмкіндік бермеуді
ұсынамын.
– Дұрыс. шынында да дұрыс айтып тұрсың!
Ендеше, қане кері қайт! Егер Әли де осылай ойлайтын
болса, мәселе шешілді деп біле бер, бұдан былай тек
бітімді негізге аламыз, – деді анамыз.
Халифалар мен хазірет Мұғауия кезеңі
297
мәселенің шешілгенін көрген Қағқағ енді кері
қайтып хазірет Әлиге болған жағдайларды айтты.
Бұған халифа хазірет Әли қуанып, түсініспеушіліктің
тоқтайтынына деген үміті арта түсті. арада
мұсылманның қаны төгілмейтінін қуанған хазірет
Әли бұл қуанышты әскерімен де бөлісті
467
.
мәселе айқындалды. Енді тыныштықты күзетіп,
хазірет Әли мен қасындағылар да, айша анамыз
бен жанындағылар да бұл мәселенің шешімін
уақытқа қалдырды. негізінде осы жерге дейін
болған әрекеттердің астарында жатқан себеп те
жаңа халифа хазірет Әлиге қарсылық емес, хазірет
Османды өлтіргендерді жазалауды талап ету бола-
тын. Халифа да солар секілді ойлағандықтан, енді
мәселені соған тапсыру керек еді. Тіпті, айша анамыз
бен жанындағылар кері қайтуға дайындала бастады.
Өйткені, хазірет Талха, Зүбәйрмен сөйлескен хазірет
Әли оларға:
– Әй, бауырларым! сендердің білетіндеріңді мен
білмейді емеспін. Бірақ, көшенің билігін қолдарында
ұстаған топқа қарсы бір сәтте мұны қалай жасайын?
Оларға бір қараңдаршы, өз құлдарыңыз солармен
жүр, еш ойламаған арабтарың да солардың жағында.
араларыңда емін-еркін жүргенін көріп тұрсыңдар.
Бұл талаптарыңды осындай жағдайда дереу жүзеге
асыруға мүмкіндік бар ма?
Ендігі кезек кері қайтуға келді. Қайтуға дайындық
жалғасып жатқанда, айша анамыз өкінгендей сыңай
байқатты. Қасындағылардан:
467
Табари, Тарих 3\29, Ибн Кәсир, әл-Бидая 7\238
| 
