аЙШа – ҒыЛыМныҢ ҚаЙнаР
БұЛаҒы
айша анамыздан білмеген нәрселерін үйренгісі
келетіндердің қатарында тек халифалар ғана емес
қарапайым адамдар да бар болатын. Өйткені, ол бар-
шаны сусындататын ғылым қайнарындай еді. Тіпті,
ол кісіге әртүрлі себептермен келе алмағандар басқа
біреуден хат жіберу арқылы білетіндерін нақтылап,
білмейтіндерін үйреніп, сұрақтарына тұшымды
жауап тапқысы келетін.
Хазірет мұғауияның кезінде Басра және Куфа
әкімі болған Зияд ибни Әби суфиян бір күні айшаға
хат жазып, абдулла ибн аббастың бір сөзінің
дұрыс-бұрыстығын сұрайды. Өйткені, Ибн аббас
қажылыққа бармай, минаға құрбандық мал жіберген
адамның жіберген құрбандықтары шалынғанға дейін
ихрамда болатынын айтады. Хатты алып оқи сала
айша анамыз:
– Бұл мәселе Ибн аббастың айтқанындай емес.
расулалланың құрбандық малдарының жіптерін
мен өз қолыммен дайындайтынмын және расу-
лалла оларды өз қолымен байлайтын. сосын әкем
Барша мұсылманның ардақты анасы
−
хазірет Айша
326
арқылы оларды минаға жіберді. сол құрбандықтар
шалынғанға дейін алланың халал еткен еш нәрсесі
расулаллаға харам болған жоқ,
506
– деп жауап жазады.
айша анамыз шаш алдырып, шайтанға тас
лақтыру ісін орындаған адамға хош иіс себінуде айып
жоқ екенін білдірген
507
. алайда, бұл мәлімет өздеріне
келгенге дейін кейбір сахабалар хош иіс себінуді де
харам деп қабылдайтын
508
. анамыздан осы хабар жет-
кеннен кейін абдулла ибн аббастан бастап барлығы
қажылық міндеттерді сол бойынша жасай бастайды.
Тағы бірде оған ихрамнан шығу уақыты туралы
Ибн аббастан басқаша бір хабар жеткен кезде, оның
да дұрыс емес екенін алла елшісінің сүннеті бойын-
ша дәлелдеп береді.
Өмірінің соңғы кездерінде көз ауруына шалдыққан
абдулла ибн аббас емделу үшін дәрігерлер нұсқаған
емделу тәсілін орындап-орындамау мәселесін дереу
анамыздан сұрады. Өйткені, ем қабылдау кезінде
әдеттегідей дәрет ала алмайтын еді.
намаз, ораза, зекет, қажылық сияқты ғибадаттар
Ислам келмей тұрып та болған. сипаттары мен орын-
далуы жағынан айырмашылық болғанымен барлық
пайғамбарлар үшін мән-мағынасы бір еді. алайда
506
мүслим, Хажж 39 (1190)
507
Қараңыз: Бұхари, Ғұсыл 12, 13 (264, 267), мүслим, Хажж 47 (1192),
нәсәи, Ғұсыл 13 (417), Хажж 42 (2704)
508
Басқа бір риуаятта осы жағдай туралы айтқанда анамыз «Ихрамға
кірген кезеңдерде де, тауаптан бұрын ихрамнан шыққан кездерде де
расулаллаға мына қолдарыммен хош иіс септім» деп, осыны көрсету
үшін қолдарын созғаны байқалады. Қараңыз: Бұхари, Ғұсыл. Бұл
жағдайда анамыздың пікіріне қосылмайтындардың қатарында
хазірет Омар сияқты маңызды тұлғалар да бар. Ханафи ғалымдары
да осы көзқараста.
Айша - ғылымның қайнар бұлағы
327
уақыт өте келе надандық дәуірі деп аталған кезеңге
дейін әртүрлі өзгерістер енгізіліп, өзгеше сипат алып
кеткен болатын. мысалы, ораза кезінде түнде төсекке
бас қойған одан таңертең ғұсылсыз оянған болса,
сол күні ораза тұта алмайтын. Осы әдетте білетін
хазірет Омар рамазан айында бұл мәселе өзіне ауыр
келетіндігін айтып алла расулына барғанда, Ислам
діні ескіден қалған мұндай әдеттердің үкімін жойып,
орнына жаңа үкімдер әкелгендігін айтты. Бұл жаңа
үкімнен әлі хабарсыз болған Әбу Хұрайра (р.а.)
«Таңертең жүніп болып оянған адамға ораза жоқ»
деген хадис риуаят еткен. Одан бұл хадисті естіген
Әбу Бәкір ибн абдуррахман барып жағдайды абдулла
ибн Хариске айтады. сахабалар естігендерінің Құран
мен сүннетке қаншалықты сай екендігін тексеретін.
абдулла ибн Харис Әбу Хұрайраның хабарын айтқан
кезде әкесі де таңырқайды. Бұл мәселенің анық-
қанығына көз жеткізу үшін олар айша анамызға
барады. Бұл кезде айшаның қасында Үммү сәләмә
анамыз да бар еді. Келе сала осы мәселе туралы
сұрағанда:
– расулалланың кейде осылай (яғни, ғұсылсыз)
оянатын кездері болатын. Бірақ, ораза ұстауды
жалғастыратын, – дейді.
Екеуі кейіннен мәдина әкімі мәруан ибн Хакамға
барып бұл жайлы айтып береді. мұны естіген хазірет
мәруан абдуррахманға қарап:
– Осы айтқандарыңды Әбу Хұрайраға жеткізу
сенің міндетің, – дейді.
Әбу Хұрайра жағдайды естігенде:
|
