тивациялық, этикалық, элеуметтік және мінез-құлықгык құрамдас
беліктердің камтылуы.
Оқушыларға білім, білік, дағды мен коса құзырлылық компо-
ненттерін іске асыру көзделіп отыр. Педагог кұзыретгілігінің мақсатгы
тэрбие үдеріске эсерінде күзырлылыкты моделіне - білім және оның
үйымдастырылуын, білік жэне дағдының пайдаланылуын, шыгарма-
шылық - интеллектуалдық әлеуетін, элемге деген эмоционалдық-
адамгершілік жағымды
бағдарын, яғни, эмоционалдық,
еркіндік, адам-
гершілік, эстетикалык тәрбиелілік жүйесін жатқызады. Сонымен бірге
түлғаның өздік жұмыска жүмылдырушы мектептегі өзін өзі басқару,
соның ішінде берілген қоғамдық жүмыстардағы эрекетгерді табысты
орындау, білім алуға деген ынтасын арттыру, өзіндік жеке көзқарасын
қалыптастыру, мектептің жеткен табысын өз табысындай қабылдау,
оны корғай білу маныздылығына баса назар аударады.
Құзырлылык білім беру үрдісі нәтижесінде оқушының мінез-
құлқына, эрекетіне қойылатын талап ретінде онын өз тіліндегі, өз дең-
гейіндегі жатық сөздер, жатык іс-эрекеттер аркылы анықталатын
үғым, ал қүзырлы адам нақты бір
аймакта негізді шешім шығару,
тиімді әрекет жасауға мүмкіндік түғызатын білім мен кабілеттерді
қамтиды.
И.А.Зимняя жоғары оқу орындарындағы реформалаудың кұзыр
негізіндегі кэсіби оқуға бағдарлануына байланысты, білімді бағалау-
дағы басымдықты окыту үрдісінен нэтижеге бағыттыу керек деген
корытынды жасайды.
И.А.Зимняя «“кұзыр”, “кұзырлылық” ұғымдарына бірдей мэндік
мағына бере отырып, күзырлылық кұзырдың өзекті түрде көрінуі»,-
дейді. Құзыр ішкі эулет, психологиялык жаңа түзілім (әрекет бағдарла-
малары, құндьшық жүйелері, және қатынастар) ретінде адамның кұ-
зырлылығында байқалады делінген. “Құзыр”(мазмұндык бөлімнің) кұ-
рамдас бөлік, «қүзырлылық» ұғымы мазмұндық бірлік, яғни құзыр-
лылық құзырға қатысты жинактаушы ұғым болып табылады деген бе-
кімге токталады. Педагог құзыреттілігінің максатты тэрбие үдеріске
әсерін айқындағанда рефлексия негізгі орын алады.
Рефлекция - өзін
өзі дамыту, жан мен тэн үйлесімдігі, өз ойын жинақтау. Рефлекция -
білімді, адамды дамытудың шартгарының бірі.
Педагог құзыреттілігінің мақсатты тәрбие үдеріске әсерін нак-
тылау барысында ғалым Лейбництің рефлексия - адамның жан дүние-
сіндегі өзгерістерге көңіл бөліп, еліктеушілік; Юмнің ұйғарымынша,
идеялар - сырттан қабыпдайтын эсерлерді рефлексиялау.
Рефлекстеу сананы өз-өзіне үңілдіруді өз пснхикалық күйіне ой
жүгіртушілікті сипаттайды. Ғалымдардың аныктамаларын саралай ке-
ле педагогикалық рефлекция - даралык, шығармашылық, авторлық із-
деністері мен соның нэтижесі, кэсіби рефлекция - мамадығына сэйкес
нәтижелі білім алу, өзін өзі дамыту, жан мен тэн үйлесімдігі, өз ойын
153
жинактау. Педагог кұзыреттілігінін максатты тэрбие үдеріске эсері
болашак педагогтың кұзырльшығы
жоғары оку орындарында, мектеп-
те, білім мекемелерінде жан - жакты камтылады: болашак маманның
инновациялык және акпараттык технологияларды меңгеруі; болашак
маманның кұзырлығының дамуы болашак маманның педагогикалык
жэне психологиялык кұзырлылыгының дамуы; болашак маманның кэ-
сіби кызметінің кұндылык, мэнділік қырларын өзектендіру; педаго-
гикапык жобалау технологияларын меңгеру. Тэрбие теориясы мен
әдістемесі пэнін окыту аркылы кәсіби кұзырлы маман - білімді, білікті,
дағды, дайындык,
практикапык біліктілік, арнайы кажетті білімі, кэсі-
би біліктілігі, кәсіби маман болуға ұмтылысы, калыптасу үдерісімен
бірге болашак маманның бойында этикалык мінез - күлык, жалпы дү-
ниетанымы, өсуге деген кажетгілік, беделділік, мэдениеттілік дағдысы,
кабілет деңгейі, коммуникативтік кұзыреттілігі, психологиялык сапа-
сы, сұраныстарға жауап беруі, түлғалык кұндылыктарды дамыту
көзделеді.
Құзырлылык - бұл түлғаның элеуметтік тэжірибені меңгерудегі,
адамзаттың мэдениетімен барлык күрылымдық жағынан тендес келе-
тін
жэне өзіне тек білімділік, операционалдык-технологиялық ғана
емес, мотивациялык, этикалық, элеуметгік жэне мінез-құлыктық құ-
рамдас бөліктерді қамтнтын қабілеттілік».
Оқушыларға білім, білік, дағды мен қоса құзырлылык компо-
ненттерін іске асыру көзделіп отыр. Педагог қүзыреттілігінің максатты
тэрбие үдеріске эсерінде кұзырлылықгы моделіне - білім жэне оның
үйымдастырылуын, білік жэне дағдының пайдаланылуын, шығарма-
шылык - интеллектуалдык элеуетін, әлемге деген эмоционалдык-адам-
гершілік жағымды бағдарын, яғни, эмоционалдык, еркіндік, адамгер-
шілік, эстетикалық тэрбиеліпік жүйесін жаткызады. Сонымен бірге
тұлганың өздік жүмысқа жұмылдырушы мектептегі өзін өзі басқару,
сонын ішінде берілген коғамдық жұмыстардагы әрекетгерді табысты
орындау, білім алуға деген ынтасын арттыру, өзіндік жеке көзқарасын
капыптастыру, мектептін жеткен табысын өз табысындай қабылдау,
оны қорғай білу маныздылыгына баса назар аударады.
Құзырлылык білім беру үрдісі нәтижесінде оқушының мінез-
құлқына, эрекетіне койылатын талап ретінде оның өз тіліндегі, өз дең-
гейіндегі жатық сөздер, жатық іс-әрекеттер арқылы анықталатын
ұғым, ал кұзырлы адам накты бір аймакта негізді шешім шығару,
тиімді әрекет жасауға мүмкіндік тұғызатын
білім мен кабілетгерді
қамтиды
Тэрбиелі кэсіби қүзырлы маман - білімді, білікті, дағды, дайын-
дық, практикалық біліктілік, арнайы қажетті білімі, кэсіби біліктілігі,
кэсіби маман болуға ұмтылысы, қалыптасу үдерісімен бірге болашак
маманның бойында этикалық мінез - күлық, жалпы дүниетанымы,
өсуге деген қажетгілік, беделділік, мэдениеттілік дағдысы, қабілет дең-
154
гейі, коммуникативтік кұзыреттілігі, психологиялық сапасы, сұраныс-
тарға жауап беруі, тұлгалык кұндылыкгары жетелеген тұлғаны атай-
Өзін-взі бакылауға арналган сұрактар:
1.Тэрбиенін мақсаты - түгас педагогикалык ұдерістін жүйе түзуші
факторы
дегенді калай түсінесіз?
2.Педагогикалык ойлар тарнхындағы тэрбие максаты туралы мэселелерге
токтапыңыз.
3.Тэрбиенін
максаты - жан-жакты және үйлесімді дамыған тұлғаны
калыптастырудын мэнін ашыңыз.
4.Тэрбие
үдерісін ізгілендіру жэне демократияландыру дегенді қалай
түсінесіз?
5.Әлемдік жэне ұлттык мэдениет - тэрбие максатын аныктаудың эдіснамалык
негізінің мэнін ашыныз.
3
такы ры п. ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМ - ОҚУШЫНЫҢ
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗІ
Достарыңызбен бөлісу: 
