Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

Ретиалды қарым-қатынас -
ақпаратты 
бір
адамнан 
бір топ
адамга
жеткізу үрдісі (
Мектеп жагдайында мүгалш - ата-аналар,
мұгалш - сынып оқушылары жүйесін атауга болады).
Мектеп жағдайында қарым-қатынастың аталған екі түрі де жиі 
кездеседі. Ол тек оқушы мен мұғалім арасында емес, директор мен 
педагогикалык ұжым арасында, мұғалім мен мұғалім арасында, мұға- 
лім мен ата-аналар арасында болатын карым-катынас. Кейбір мұғалім- 
дер аксиалды қарым-қатынастка бейім, кейбіреулері - ретиалды қа- 
рым-қатынасқа жақын болады. Бірақ шебер педагог болу үшін аталған 
карым-катынастың барлық түрін жаксы меңгеру маңызды.
Аксиапды жэне ретиалды қарым-қатынастар барысында сөйлеп 
тұрған адамды 
тыңдай алудың
өзі өнер. Аксиалды қарым-катынастағы 
диалогтың нәтижесі адам көңілін барлык алаңдаткыштардан 
(уақыт-
тьің тыгыздыгы, ұялы телефонның үнемі шырылдай беруі т.с.с.)
алшақтатуына байланысты өзгеріп отырады.
Қарым-қатынастың нәтижелері оны ұйымдастыру орнына (
сы-
нып іші, аудитория, дала, табигат, т.б.),
өткізілу уакытына (
таңер-
тең, түсте, кешке),
адамның жас ерекшеліктеріне, мінездеріне байла- 
нысты эр-түрлі болады. Осыған орай карым-катынас жасауда оның 
орны мен уақытының алатын рөліне байланысты мынандай мысал- 
дарды келтіруге болады.
Вербалсыз қарым-қатынас
- мимика, ым-ишара, пантомимика 
аркылы жүргізілетін 
сөзсіз
карым қатынас.
Мимика
- адам бетінің бұлшық еттерінін кимыл-козғалыстары 
аркылы онын психикалык жағдайының, сезімдерінін, көңіл-күйінің 
көрінісі.
Ым-ишара (жест)
- қарым-қатынас барысында адамның 
психикалық көңіл-күйіне байланысты қолдарының белсенді қимыл- 
қозғалыстары.
Пантамимика -
қарым-қатынастағы сөздік коммуникациянын 
орнына аяк-колдарының қозғалыстары, дене қалыпы, еңкею, шалқаю, 
жүріс-тұрыс, т.с.с аркылы адамның ішкі көңіл-күйін түсіндіре апудағы 
іс-қимылдар тілі және бүкіп дене моторикасы.
Мысалы, ақпараттармен алмасудағы семафор әліппесі (
шартты
белгілер, жалауиіалар арқылы),
Сэмюэл Морзе әліппесі (1837ж) 
(та-
қылдату немесе жарық сигналдары арқылы),
Луи Брайль әліппесі 
(1843ж. Франция) 
(соқыр адамдардың арнайы сипап сезілетін рельеф-
тік-нүктелер комбинациялары арқылы оқу-жазу әлігтесі),
Шарль 
Мишель де Л ’Эпее әліппесі (1775ж. Франция) (
саңырау жғне мылқау
адамдардың алақан мен саусақтардың қимылдары арқылы сөйлесу
эліппесі)
сиякты тілдесудің көптеген эдіс-тэсілдері өмірде орын апып
Педагогикалык мамандықта мұғалімнің мимикасы окушыларға 
өте қатты эсер береді. Мұғалім сабаққа күлімдеп кірсе, оқушылардың 
50

ынталары, көніл-күйлері жоғарлай түседі, ал егер ашуланып кірсе, 
оқушыларда бірден алаңдаушылық, коркыныш сезімдері, үрей пайда 
болады.
Сөйлеу барысында адамнын мимикасы, іс-қимылдары да қаты- 
сып тұратыны белгілі. Қарым-қатынас барысында адамнын бет-элпеті, 
әсіресе көзі көп ақпарат береді. Көзі арқылы да адамның қандай көңіл 
күйде екенін түсінуге болады. Халыкга 
«Көз
- 
адам жанының айнасы>>
- деп тегін айтылмаган. Қоршаған дүние туралы ақпараттың 80% адам 
көру арқылы ала апады. Сөйлесу барысында адамның көзін көріп түр- 
масақ бізге әнгімені жалғастыру қиынырақ. Мысалы сіздің эріптесіңіз 
немесе оқушыңыз көзіне қап-қара көзілдірік киіп отырса сіз оның кө- 
зін көрмегендіктен бір ыңғайсыздыкты сезінесіз.
Адам көңіл-күйінің нашар болуы, эдетте бет-әлпетін түнжыран- 
қы көрсетеді. Ал күлімдеу, керісінше, оның көңіл күйін жадыратады. 
Күлімдеп жүру - жан үшін шипа, ал шын көңілмен 3 минут күлу 
таңертенгі 15 минуттық бойсергітуді алмастырады.
Вербалсыз қарым катынаста адамның 

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: