Оқулық ретінде бекіткен Ал ма ты «Қа зақ уни вер си те ті» 016 Әож 94

ІV тарау. XV-XVIII ғ. басындағы Қазақ халқының материалдық және рухани мәдениеті
285
3. Орта ғасырлардағы қазақтардың тұрғын үйі, киім-кешек, ыдыс-аяқ, қару-
жарақ, тағамдары.
4. XV-XVIII ғ. басындағы қазақ халқының материалдық мәдениетінің ерек-
шеліктері.
5. Археологиялық және жазба деректердің негізінде қазақтардың материалдық 
мәдениетіне сипаттама беріңіз.
6. Қазақтардың тұрғын үйлерінің ерекшелігі және деректерде оларға берілген 
сипаттаманы талдап көрсетіңіз.
7. Орта ғасырлардағы қазақ халқының киімдері мен қару-жарақтарын заттай 
және жазба деректерінің негізінде талдау жасау.
8. Қазақтардың ыдыс-аяқтары, тағамдары.
§­2.­Қазақ­халқының­рухани­мәдениеті­
Қазақ хандығының саяси тарихы мен тұрмысы рухани өмірмен қатар
дамыды. Әрине, ол өзіне дейінгі қалыптасқан рухани құндылықтарды мұра-
сы боды. Түркі және көшпелі әлем қазақ халқының ерекше дүниетанымдық 
ой-пікірін қалыптастырды. Осы тарихи кезеңнің ерекшелігі мемлекеттің ішік 
және сыртқы саяси өмірінде ықпалды, елдің бірлігі мен ділін насихаттайтын 
ақындар заманы ретінде баға берсе болады. Әдебиет тарихында оларды қазақ 
жыраулары деп атады. Жыраулар бірнеше функцияны қатар атқарды. Олар 
хандардың кеңесші, сыншысы, елдің қамқоршысы мен жоқтаушысы. Жы-
раулар шығармасының мазмұны мемлекеттің тұтастығы, биліктің әділдігі
мен ел идеясын дәріптеу болды. Ел басқарған билеушілердің іс-әрекетіне, 
мінез құлқына өз дәуірінің моральдік нормасы тұрғысынан баға беру де 
орын алды. Түркі дәурінен бастау алған даналық ой-пікірді насихаттау-
ды жыраулар көркемдік тәсілді тиімді қолдану арқылы тыңдаушыға әрбір 
сөздің мән-мағ
ы
насын эмоциялық тұрғыдан әсерлеп жеткізе білді.
XVI-XVIII ғасырлардағы жыраулар поэзия-
сының аса ірі өкілдері – Асан Сәбитұлы
­
(XIV-
XV), Шалкиіз Тіленшіұлы (1465-1560), Доспам-
бет жырау (1490-1523), Жиембет жырау (XVII ғ.),
Марғасқа жырау (XVII ғ.), Ақтамберді жырау 
(1675-1768), Бұқар жырау Қалқаманұлы (1693-
1787). 
Қазақ хандығының құрылуы кезеңіндегі аса 
ірі тұлға Асан Сәбитұлы
­
(XIV-XV) Еділ бойын-
да дүниеге келген. Құрбанғали Халиди өзінің 
«Тауарих хамса» атты еңбегінде әйгілі Майқы 
биді Асанқайғының арғы атасы еді дейді. Берке хан дүниеден қайтқан 
соң (1359) Алтын Орданың тағына жанасқан хандар баянды билік құра 
алмаған. Сондай баянсыз хандардың бірі Ұлығ-Мұхамед болса, Асанқайғы 
сол Ұлығ-Мұхамед ханға сөзін өткізетін билердің бірі болған. XV ғасырдың 
20-жылдарында Ұлығ-Мұхамед сарайдан қуылып Қазанды паналағанда, 
Асанқайғы жасының егде тартқанына қарамастан өз әміршісінің жанында 

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: