1. Көптілділік қағидасы
Кӛп тіл білу — заман талабы. Тіл арқылы ӛсіп келе жатқан ҧрпақты
әмбебап, жаһандық қҧндылықтарға қосу, әлемдік кеңістік пен кӛршілес
мәдениеттер ӛкілдерімен қарым-қатынас жасап, сӛйлесе білу дағдыларын
қалыптастыруға болады. Кӛптілділік қазіргі әлемнің басты мәселесі — адамдар
арасындағы келісім мен ӛзара тҥсінушілікті шешуге кӛмектеседі. Елдің ертеңі
ӛресі биік, дҥниетанымы кең, кемел ойлы азаматтарын ӛсіру ҥшін бҥгінгі
ҧрпаққа ҧлттық рухани қазынаны әлемдік озық ой-пікірімен ҧштастырған
сапалы білім мен тәрбие берілуі қажет.
Мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті қалыптастырудың
кӛптілділік қағидасының мәні білім алушыларға бір емес бірнеше тілдерді
меңгерту барысында мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті
қалыптастыруды кӛздейді.
2. Сабақтастық қағидасы
тіл мен ҧлттық мәдениеттің ҧрпақтан
ҧрпаққа берілуі, басқа мәдениеттермен ӛзара әрекетке тҥсу ашықтығы және
ҧлттардың қазіргі ӛркениеттік дамуы арқылы кӛрініс табады
.
Білім беру
жҥйесінде этномәдени ақпараттың берілуі қазіргі ҧлттық мәдениет
дамуының жалпы ойлауына тәуелді болады да, ӛмірдің қҧбылмалы
жағдайларына қарай ӛзгеріп отыратын азаматтық әріптестік бейімделуінің
механизмі ретінде тҥсіндіріледі. Бҧл ӛз кезегінде ҧрпақтар арасындағы тіл
мен мәдениет сабақтастығын қамтамасыз етеді.
•В.И. Байденко, А. Андреев, В.А. Болотов, Ю.Г. Татур, Э. Зеер, И.А. Зимняя, Дис.
Равен, В. Гутмахер, Н.В.Кузьмина, А.К.Маркова, Дж.Равен
қҧзыреттілік тҧғыр
•Е.В. Бондаревская, Л.И. Анциферова, В.В. Сериков, И. С. Якиманская
тҧлғаға бағдарланған тҧғыр
•М.А. Петренко, Л.П.Буева, М. Бахтин, В.С.Библер, А.Ухтомский, А.Ф. Копьев
диалогтық тҧғыр
•В.И. Андреев, Ю.А. Бельчиков, Е.В. Бондаревская, А.А. Кирсанов, А.Н. Ростовцев,
В.А. Сластенин, Н.Е. Щуркова, И.А. Зимняя, А.С.Карпов, Т.А.Китайгородская,
А.В.Мудрик
мәдениеттану тҧғыры
•Р.Г.Лемберг, В.П.Беспалько, Б.Г. Ананьев, В.А. Якунин, В.А. Сластенин,
Г.А.Уманов, Н.Д.Хмель, А.Байтҧрсынов, Э.Г.Юдин, Г.Е.Алимухамбетова
жҥйелілік тҧғыр
52
3. Мәдениеттер диалогы мен өркениет қағидасы
Мәдениеттер диалогы мен ӛркениет қағидасы оқытушыдан мәдениеттер
мен ӛркениеттердің кеңейтілген шеңбері қағидасы бойынша қҧрылатын оқу
аудиториясында мәдени кеңістікті модельдеу барысында әлеуетті мҥмкіндіктер
тҧрғысынан мәдениеттанушылық аутентті материалдың талдауын қажет етеді.
Мәдениеттер диалогы мен ӛркениет қағидасы мәдениеттер мен
ӛркениеттер шеңберінің кеңеюін, сонымен қатар «қоғамда мәдениеттер
диалогы субьектісі рӛлін орындау ҥшін бір емес бірқатар ӛзара байланысты
мәдениеттер тасымалдаушысы болып табылатын білім алушылардың мәдени
тарихи субьект ретінде тануын қарастырады» [165].
Бҧл ретте бізге ресейлік ғалым В.В.Сафоновамен тағы да келісуімізге
тура келеді, себебі мәдениеттер диалогы мен ӛркениет қағидасы жӛнінде ғалым
мынандай тҧжырым жасайды, яғни аталған қағида шеттілдік оқу қарым
қатынасы жағдайында мәдениетаралық қарым қатынас пен мәдениетаралық
қҧзыреттілікті қалыптастыруда тек басқа елдің мәдениетін тҥсіндіретін
материал емес, сонымен қатар білім алушылардың шеттілдік ортада туған
мәдениеті туралы білімін дамытып, жетілдіретін туған елі туралы мәдениеттану
материалдарын қолдану керектігін алға тартады [166].
4. Креативтілік қағидасы
Бҥгінгі таңда кез-келген адамның ӛмір табыстарының бір ӛлшемі
жаңашылдыққа жаны қҧмар болып, жаңа идеяларды ойластырып, ойдан
шығара білу ретінде шығармашылық қабілеттерінің дамуын айтамыз. Ғалым
Н.Е. Кузьмина коммуникативтік креативтілікті коммуникация ҥрдісін одан әрі
табысты ететін шығармашылық қабілеттердің жиынтығы деп қарастырса [167],
зерттеуші ғалым У.В. Кала коммуникативтік креативтілікті коммуникацияға
деген шығармашылық қатынас ретінде сипаттайды [168].
5. Мәдени тұтастық қағидасы
Аталған қағиданың дамып ӛркендеуі педагогикада ХІХ - ХХ ғасырларда
кең етек алды және Л.Н. Толстой [169], К.Д. Ушинский [170] секілді әйгілі
Ресей педагогтарының еңбектерінде ҧлттық мәдениет пен халық тәрбиесінің
идеясын қамтыды. Қазіргі таңда мәдени тҧтастық қағидасы кҥрделі әрі кӛп
жақты болып келеді. Біз әр тҥрлі мәдениеттер, олардың ӛзара әсерлері мен
ӛзара әрекеттесу тоғысында ӛмір сҥріп келеміз. Сол себепті, қазіргі таңдағы
білім беру жастарды шыдамдылыққа тәрбиелеу мен ӛзінің және басқа елдер
мәдениеттерін сыйлап қҧрметтеуге бағытталуы тиіс.
Болашақ мамандардың мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін
қалыптастырудың мәдени тҧтастық қағидасының мәні білім алушылардың
ӛзінің және басқа елдер мәдениетіндегі жетістіктерін бағалауға жҧмылдыру
болып табылады. Мҧнда тек мінез-қҧлық ережелерінің формальды жҥйесін
жеткізу ғана емес, сонымен қатар әлем мәдениетін, басқа халықтар
мәдениетіндегі қимыл, ым-ишара қарым-қатынасын қалыптастыруды жетілдіру
маңызды.
Студенттердің
мәдениетаралық
коммуникативтік
қҧзыреттілігін
қалыптастыруда негізге алынатын әдіснамалық тҧғырлар мен әдіснамалық
қағидаларды сурет тҥрінде кӛрсетуді жӛн деп санадық (сурет 5).
53
Сурет 6 – Студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін
қалыптастыратын әдіснамалық тҧғырлар мен қағидалар
Сонымен, бҧл тармақшамыздағы ойларды қорытындылай келе, біз
болашақ мҧғалімдердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін
қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық аспектілерін талдай келе, осы
бағытта жҥргізілген зерттеулерді оқып ҥйренуде негізге алынғанәдіснамалық
тҧғырлар мен басты қағидаларды айқындадық, олардың тақырыптың мәнін
ашуда қажеттілерін іріктеп, сипаттадық.Ойымызды тҧжырымдай келе, біз
жҥйелеген әдіснамалық тҧғырлар қарастырылатын мәселе бойынша нақтылы
қызметті атқаратындығын және зерттеудің алдына қойған міндеттерін шешуде
негіз болатын бағдар болмақ.
Достарыңызбен бөлісу: |
