§ 93. Системаньщ күйі. Процесс

тижесінде тепе-тең күйден ауысқанға дейін өзгермей ка­
ла ды.
Басқа параметрлер "үшін де, моселеп, 
р
қысым үшін 
де осылай орындалады. Егер, тығыз жүретін поршень- 
мен жабылған цилиндрлік ыдыстағы газды алып, пор- 
шеньді тез қозғалтып, газды сықсақ, онда поршень ас- 
тында қысым газ көлемінің басқа жеріндегі қысымпан 
артық болатып газ қабаты пайда болады. Дсмек, бүл 
жагдайда газды 
р
қысымпыц белгілі бір мәнімен сипат- 
тауга болмайды да, газ тепе-тең емес күйде болады. 
Алайда, егер поршеньді тоқтатсақ, онда газ көлемінің 
әр түрлі нүктелеріндегі қысым қалыптасып, газ тепе-тең 
күйге келеді.
Сонымен, снстеманың т е п е т е ң к ү й і деп снсте- 
маның барлық параметрлері, сыртқы жағдайлар өзгер- 
мей қалган кезде жеткілікті уақыт бойы тұрақты болып 
қалатын белгілі мәндерін сақтайтын күйін атаймыз.
Егер координаталар осьтеріне 
қандай да бір екі параметрдің 
мәндеріп салатын болсақ, онда 
системаның кез келген тепе-тең 
күйі осы графикте нүкте түрінде 
өрпсктеледі (мысалға, 212-сурет- 
тегі / нүктені қараңыз). Тепе-тец 
смес күйді дол осылай өрнектеу- 
ге болмайды, өйткені тепе-тсң 
емес күй кезінде параметрлердің 
ең болмағанда бірсуінің белгілі 
бір мәні болмайды.
Кез келген процесс, ягни сдс- 
теманыц бір күйден екінші күйге өтуі, системаның тепе- 
тец күйден шығуымеп байлапысты болады. Демек, сис- 
темада қандай да бір процесс жүрген кезде система 
тепе-тең емес күйлерінің тізбегінеп өтсді. Жоғарыда қа- 
растырған поршеньмен. жабылгап ыдыстагы газды сығу 
процесіне қайта оралып, поршсньді қозгалтқан коздегі 
тепе-тең күйіпіц бүзылуы газды пегүрлым тез сыгуга 
тәуелді болады дегеп қорытынды жасауга болады. Іігер 
де поршеньді өте баяу қозгалтатыи болсақ, опда тепе- 
тец күйден бұзылуы болымсыз өтеді де газдыц ор түрлі 
нүктелердегі қысымыныц мәні қайсыбір орташа 
р
мош­
не жақын болады. Газдыц сығылуы шекеіз баяу өтетін 
шектік жагдайда газ әр мезетте қысымныц белгілі бір
---------------
v
212-сурет.
3 0 6

мәнімен сипатталатын болады. Демек, бұл кезде газдың 
әр мезеттегі күйі тепе-тен күй болады және шектсусіз 
баяу процесс тепе-тең күштердің тізбегінен түрады 
екен.
Тепе-тең күйлердің үздіксіз тізбегінен құрылған про­
цесс т е п е т е ц п р о ц е с с деп аталады. Бұл айтыл- 
ғандардан көріп отырғанымыздай, тек шектеусіз баяу 
өтетін процесс тепе-тең процесі бола алады, сондықтан 
да тепе-тең процесі дегеніміз абстракция болып табы- 
лады.
Тепе-тең процесті графцкте сәйкес қисық сызық тү- 
рінде өрнектеуге болады (212-сурет). Тепе-тец емес про- 
цестерді біз шартты түрдс пунктир сызықтармен кескін- 
дейміз.
Тепе-тең күй жәпе тепе-тец процесс ұғымы термодм- 
намикада үлкен роль атқарады. Термодинамиканың бар- 
лык, сандық қорытындылары тек тепе-тең процестер 
үшін нақты орындалады.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: