Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы

жүктеу 6,12 Mb.

Pdf просмотр

бет	63/361
Дата	05.11.2022
өлшемі	6,12 Mb.
	#38524

1 ... 59 60 61 62 63 64 65 66 ... 361

file20200121044531 (1)

Түйін сөздер:
жануар, қазақ тілі, түрік тілі, түркі халықтары, мақал-мәтелдер, табиғат, мәдениет, тәжірибе

Түркі тілі Балқаннан Таяу Шығысқа дейін, Орталық Азиядан Иранға дейін және Қытай мен
Моңғолия, Ресейдің солтүстігіне қарай созылып жатқан кең аймаққа жайылған тамыры терең ежелгі
тіл болып табылады. Бүгінгі таңда осынау кең далада жалғасын тапқан түркі тілдес халықтардың
тілдері тарихи және саяси себептерге байланысты жиырмадан астам тілдерге бөлінген. Көптеген
процестерге және ассимиляциялық саясаттың жүргізілуіне байланысты түркі тілдері арасындағы
айырмашылықтар өсті, сондай-ақ осы түркі әлемінің қауымдастығы арасындағы түсініктілік
қарқынының төмендеуіне себеп болды. Алайда, түркі халықтары аталған қиыншылықтарға
қарамастан ортақ құндылықтары мен мәдениетін сақтап қалған. Ортақ құндылықтарымыздың ең
маңызды бөлігі, сөзсіз, – мақал-мәтелдер.

Мақал-мәтелдер – ұлттың дүниеге көзқарасы, әрбір мәселеге деген құнды ойлары ең тиімді
жолмен түсіндірілген қысқа ықшамдалған нақыл сөздер. Бұл нақыл сөздер жүздеген немесе мыңдаған
жылдардан келе жатқан өмірлік тәжірибенің қалыптасқан үлгісі болып табылады. Басқаша айтқанда,
ұлттардың немесе бір тамырдан тараған халықтардың мақал-мәтелдері өзіне тән қасиеттерін де
айқындайды (1). Мақал-мәтелдерді түркі халықтарының ортақ мәдениетін зерттеу тұрғысынан
қарастырсақ, өте үлкен мәні болатыны анық. Мақал-мәтелдер халық тарапынан қабылданған қысқа
ықшамдалған ғибрат сөздер болып табылады (2). Қоғамдағы халық өміріндегі мәселелердің
көпшілігімақал-мәтелдерде көрініс табады. Сондай-ақ, адамзат өмірінде ерекше орын алатын
жануарлар да мақал-мәтелдерде кездеседі. Сондықтан да, жануарларға қатысты мақал-мәтелдер
маңызды мәселелердің бірі болып саналады.
Бұл мақалада қазіргі таңдағы қазақ және түрік тілдеріндегі жануарларға қатысты мақал-мәтелдер
қарастырылған. Аталған екі тілдегі мақал-мәтелдерің сәйкестілігі айқындалған және жануарларға
қатысты мақал-мәтелдердің қолданылу жиілігі көрсетілген.
Мақала жазу барысында қазақ тіліндегі Зейнеш Күміс Мухиттың ''Türkçe Açıklamalı Kazak
Atasözleri'' кітабында 5000 мақал-мәтелдер, ал Түрік тіліндегі 8600 мақалдан тұратын Мұстафа Нихат
Өзөннің «Atasözler» кітабынан жануарларға қатысты 1099 мақал-мәтелдері табылған.

жүктеу 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 59 60 61 62 63 64 65 66 ... 361