Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы

жүктеу 6,12 Mb.

Pdf просмотр

бет	65/361
Дата	05.11.2022
өлшемі	6,12 Mb.
	#38524

1 ... 61 62 63 64 65 66 67 68 ... 361

file20200121044531 (1)

«Баламалық» ұғымы / Мақалдардағы баламалылық.
Тура баламалық

Қазақ тіліндегі мақал
-
мәтелдер Түрік тіліндегі мақал-мәтелдер

Сурет-1. Қазақ тілі мен Түрік тілдері арасындағы жануарларға қатысты мақал-мәтелдердің салыстырмасы
«Баламалық» ұғымы / Мақалдардағы баламалылық.
Салыстырмалы зерттеулер тұрғысынан
алғанда, көптеген зерттеулер басқа тілдердің мақалдарында баламалылығына байланысты боп келеді.
Ең алдымен, балама дегеніміз не, соны қарастырайық.
«Балама» сөзі – «Түрік сөздігінде» «Мәні жағынан бір біріне тең болған (нәрсе), ал баламалық
«тең болу жағдайы» ретінде түсіндіріледі (3, 733). Өзлем Берк бұл ұғымға екі анықтама береді.
Алғашқысы, «бастапқы және мақсат тілдегі мәтіндердің немесе кішкентай тілдік бөлшектердің
арасындағы байланыстың табиғаты мен форматын бейнелеу үшін қолданылған ұғым». Екіншісі, «...
Теоретиктердің пікірінше, баламалық түбегейлі басқа сөздермен өзіндік бірдей жағдайды
қайталайтын процесс, мысалы, бастапқы және мақсат тіл мүшелерінің түбегейлі басқа болған
мақалдар-мәтелдердің аудармаларында қолданылады» (4, 121-122). Басқа сөзбен айтқанда, баламалық
мақал-мәтелдерде өте жиі кездеседі. Бірі оғыз, екіншісі қыпшақ топтарына жататын екі тілдің мақал-
мәтелдерінде үш түрлі баламалық тобы бар: тура баламалық, жартылай баламалық және еш сәйкес
келмейтін баламалық.
Тура баламалық,
бастапқы тілдегі мақал-мәтелдердің мақсат тілде де мағынасын бұзбай, сол

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы №4(62) 2017 ж.
53
қалпында қолданылуы. Бұл топтағы мақал-мәтелдер аудармаларда көп мәселе тудырмайды, себебі екі
тілде құрылымдық жағынан да, мағыналық жағынан да бір біріне ұқсас болып келеді. Мысалы,
түрікшедегі ‘Karga karganın gözünü oymaz’ мақалы «жаман жолмен пайда тапқандар бір бірінің ісіне
кедергі болмайды» деген мағынаны білдіреді. Бұл мақалдың қазақшадағы тура баламасы «Қарға
қарғаның көзін шұқымайды». Зерттеу нәтижесінде бұл топқа 2992 мақал-мәтел (22%) енгізілген.

жүктеу 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 61 62 63 64 65 66 67 68 ... 361