223
былай делінген: «Бірінші байлық – денсаулық», «Денсаулық – зор байлық» және т.б.
даналық
сөздері тіршіліктің нағыз өзегіне арналған.
Салауатты өмір сүруді қалыптастырудың негізгі мақсаты – әрбір жеке адамның және
тұтастай қоғамның денсаулығын қамтамасыз ету.
Ш.Уәлихановтың пікірінше, салауатты өмір салты адамның жеке мәдениетіне
негізделеді, одан әрі денсаулықты нығайтуға білім мен оны күнделікті өмірде қолдана білу
біліктілігін қалыптастыру арқылы жету.
Оқушы жас оның өзінің жеке тұлғасын дамыту мүмкіндігі бойынша қарқынды жұмыс
жасауы мен өмір стилының қалыптасуымен сипатталады. Бұл кезең жастардың моральдық
және этикалық, ғылыми, жалпы мәдени, экономикалық және саяси мәселелер бойынша әр
түрлі жауап іздеу уақыты болып табылады. Жастық шақтың кызуымен, жастардың көпшілігі
өзының денсаулығы туралы ойланбайды, оның маңыздылығын сезінбейді, сондай-ақ оған
әсер ететін көптеген факторларды бағаламайды. Осындай денсаулыққа деген селсоқтық адам
организміне, оның адам табиғатына кері әсерының болуымен түсіндіріледі.
Салауатты өмір салты мәдениетін ұстану, яғни денсаулық экологиясы бағдарын
қалыптастыру жолдарын арнайы ұйымдастыруды қажет етеді. Жасөспірімдерде денсаулық
экологиясы бағдарын қалыптастыру, олардың күш-жігерін үйлестіру, отбасы және білім беру
институттары ынтымақтастығын нығайту, дене шынықтыру және спорт, әлеуметтік
жағдайын жақсарту, балалар мен жастар арасында салауатты өмір салтын насихаттау,
нығайту және оқу орындарында тәрбие беруді дамыту болып табылады.
Жасөспірімдерде
денсаулық
экологиясы
бағдарын
қалыптастыру
салтын
қалыптастыруды негіздеу үшін, біз оқушының нақты өмір салтын, барлық өмірдегі нақты
мұраттар идеяларының сипаттамаларын білуіміз қажет. Бүгінгі оқушылардың қандай маман
болатындығы, ол тек оқуына ғана тәуелді емес, сонымен қатар оның бүкіл тұлғалық әл-
ауқатының тұтастығына, азаматтық деңгейының қалыптасуына байланысты. Салауатты өмір
салты дене тәрбиесінің үйлесімді құрамдас бөлігінің бірі болып табылады.
Жастардың денсаулық жағдайы ұлттың ең басым әлеуетының бір бөлігі болып
саналады, сондықтан жасөспірімдердің денсаулығын сақтау және дамыту және олардың
салауатты өмір салтын қалыптастыру бүгінгі күннің маңызды мәселесі.
Жасөспірімдердің денсаулық экологиясы бағдарын қалыптастыру мен салауатты өмір
сүру мәдениетін ұстану жолдарының ерекшеліктері:
1.
Танымдық - білім жиынтығы, хабардарлығы, идеялар, салауатты өмір салты
туралы тұжырымдар.
2.
Эмоциялық - салауатты өмір салтын эмоционалдық–құндылық ретінде қабылдау
және салауатты өмір салтына бағыттаудың қызметтік нұсқаулықтары ретінде модельдеуге
жәрдемдесу.
3.
Әдістемелік қамтамасыз ету - оқушылармен оқу-тәрбие іс-әрекетінде адамның
эмоциялық саласын белсенді жетілдіру үшін, сондай-ақ, қызметтік қырын қамтамасыз ететін
инларактивті модельдеу әдісларін жеке, тәуелсіз, ұжымдық және бірлескен жұмысты
әдістемелік қамтамасыз етуде диалог, пікірталас, полилог әдісларін пайдалану арқылы
жүзеге асырылады.
4.
Денсаулық сақтау тәжірибесін байыту қызметі - салауатты өмір салтын
қалыптастыруда оқушылармен тиімді педагогикалық іс-шараларды таңдау мен іс-шараларды
ұйымдастыру жолдарын қамтамасыз етеді
Мектепте кез-келген танымдық, дамытушылық іс-шараларды өткізу үшін белгілі бір
ресурстардың қажеттігі шарт. Олай болса, салауатты өмір салтын қалыптастыру мектептегі
педагогикалық үдерістің тұрақты бөлшегі.
Денсаулыққа бағыттау денсаулықтың физикалық және рухани компонентларін
жетілдіру қажеттілігі, тіршіліктегі адамның әртүрлі қарым-қатынасының нысандарын
денсаулық қызметінен бөледі және ол оны ерекшелендіру сипатына иелендіреді. Іс-әрекеттің
табиғатын өзгертуге бағытталған іс-әрекет мақсаты, олардың бейімделуі қажеттілікларін
қанағаттандыру мен кейбір нақты өнім шығару немесе дағдыларды, мінез-құлықты
қалыптастыру, яғни адамзат жинақтаған мәдени байлықты меңгеру мақсатындағы білім беру
қызметі белгілі бір ғылыми білімдерден тұрады.
224
Еңбек және оқу іс-әрекеті салауатты өмір салтының бір бөлігі болғанына қарамастан,
олардың әрқайсысының өз мақсаты, өзының шартты байланыстары мен заңдылықтары
арқылы жұмыс істеуі оның ережелеріне әрдайым сәйкес келе бермейді, тіпті жиі олар
салауатты өмір салтының мақсаттарына қарама-қайшы келуі де мүмкін.
Адам салауатты өмір салтының объектісі мен субъектісі ретінде тек әлеуметтік жүйеге
ғана емес, сонымен қатар биологиялық жүйеге кіретіндіктен, оның биологиялық болмысы
ретінде рекреациялық қызметін де талдау қажет. салауатты өмір салтын нақты қоғамда
адамдардың өмір жолын сипаттайтын маңызды мүмкіндіклардің жиынтығы мен әлеуметтік
сананың өнімі ретінде қарастырылады.
Жасөспірімдердің салауатты өмір салты мәдениетін ұстану бағдарын қалыптастыру
жолдарын дамытудың негізгі қағидалары ретінде:
-
жеке тұлғаның болашақ кәсіби және білім беру қызметін, әлеуметтік мінез-құлықты
таңдау үшін негіз болып табылатын белгілі бір адамгершілік және эстетикалық қасиетларді,
білімдері мен дағдыларды ғана емес, сонымен қатар өмір мұраттарын қалыптастыруға
бағытталған құндылық іс-шараларды енгізу принципі;
-
зорлық жасамау принципі психофизиологиялық шарттарға сай арнайы құралдар мен
әдіслардің кең ауқымын пайдалана отырып, оқу малариалын қабылдауды талап етеді;
-
жеке оқушыға оқу малариалын меңгеру үшін оңтайлы жағдай принципін
қамтамасыз етеді.
-
Әдебиеттер тізімі
1 «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. Қазақстан
Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана, 2012,
желтоқсан –14// http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1200002050.
2 Амосов Н.М. Раздумья о здоровье. – М.: Молодая гвардия, 1987.
3 Москвитина Е.Г. Формирование положительного имиджа здорового образа жизни // Культура.
Наука. Образование. - 2007. - №4.-С. 122- 133.
4
Ембергенова Ж. Жастардың салауатты өмір салтына халықтық педагогика құндылықтары
негізінде ұрпақ сабақтастығымен ұштастыра тәрбиелеу. - Қарағанды, 2000.
УДК 371.3
ЭКОРИНГ - КАК МЕТОД ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ В ШКОЛЕ
Гитихмаева Людмила Афанасьевна
учитель биологии КГУ ОСШ №1, г.
Темиртау
Аннотация: мақалада мектептерде экологиялық тәрбие беру жолдары, белсенді оқыту
әдістері, брейн-ринг мектепте экологиялық тәрбие беру жолдарының әдісі ретінде.
Түйін сөздер: экологиялық тәрбие, экология, белсенді оқыту, ойын, брейн-ринг.
Abstract: the article deals with the issues of environmental education in the school, active teaching
methods, the brain-ring as a method of ecological education in the school.
Key words: ecological education, ecology, active learning, play, brain-ring.
Современное содержание школьного образования Казахстана претерпевает измене-
ния, направленные на обогащение новыми умениями, навыками, творческими подходами
развития познавательной активности и самостоятельности учащихся.
Используемые в современной школе активные формы организации учебно-
познавательной деятельности разнообразны, и направлены на становление творческих спо-
собностей учащихся, развивая умение мыслить самостоятельно, успешно взаимодействовать
с окружающими людьми, реализуя потребность в общении и обмене информацией.
