кредиттелінеді. Сонымен қатар оларға есептелген тозу сомасына
«Негізгі құралдар» деп аталаггын шоттың тиістісі дебиттелініп,
«Непзгі қуралдардың тозуы» деп аталатын шотгьщ тиістісі
кредиттелінеді.
23 6 ♦ Бухгамтерлік есем теориясы және негіздер
Негізгі
қуралдар
жалга
алынганда
немесе
жалга берілгенде бухгалтерлік
есепшоттары бойынша
жүргізілетін
операциялар
№
Олерадиялар
мазмұны
Дебиггелетін
шот
Кредитте-
летін шот
1
2
3
4
1
Қыска мерзімге жалға алынған нсгізгі
құралдіар
001
2
Кыска м ерзм ге ш я га алыніж негізл
құрадцаріа есептелгсн жал толемі
811,821,937
687
3
Қыска мерзімге жалға алынған негізгі
кұралдар үшін есептелгсн жал төлемі
төдеіщі
687
431,432,
441,451,
452.
4
Қыска мерзімге жалға алыкгдн негізгі
кұралдардың иесше кай гарылуы
001
5
Кэсіпорынньш бяска занды немесе жеке
тұлгаларга қысқа мсрзімге жалга берілген
иегізгі құралдарына
121-125
тиісті аралык
шоггары
121-125
тиісті аралык
шотгары
6
Қысқа мерзімге жалға берілген иегізгі
құралдар
ушін
кслісімшарт
бойынша
есептелген есеггіт кезеңнш жал төлемі
сомасына
334
727
7
Кыска мерзжге жалга берілген нсгізгі
құраадарға
есептелген
амортизацияяык
аударым сомасына
845
131-134
8
Қысқа мсрзімге жалға берілген непзгі
құрадпардык кайтарылуы
121-125
тиісті аралык
шстпары
121-125
тиісті аралық
шопары
9
Ұзак мерзімге жалға алынған негізгі
кұралдарды кіріске алу:
- кслісілген багасы бойынша;
- есегггелінген жал сомасының паиызы .
121-125
831
683
684
10-тарау* Айналымяа туспейтін активтер ♦ 2 3 7
Соңы
1
2
3
4
10
¥зак мерзімге
жалға
алынған
непзгі
құралдардыц келісілгсн мерзімінен бұрын
иесіне кайтарылуы:
- найдаланган
мерзімге
геленбеген
есептслген жал төлсмінін сомасы;
- есептелгсн тозу сомасына.
683
131-134
121-125
121-125
11
¥зак мерзімдегі жалға берілген негізгі
күралдарды есептен шығару;
- калдық кұны бойынша:
- есептелген тозу сомасы бойынша;
- ұзак мерзімдегі жа.н а берілген непзгі
кұралға келісімшарт бойынша ссептелген
жал төлемі:
- ұзақ мерзшдегі жалға беріліен негізп
кұраліті келісімшарг бойынша есептелген
пайыз сомасына.
842
131-134
334
332
121-125
121-125
722
611
12
Үзақ мерзімге жалға алынган непзгі
құралдар иесіне қайтарьілганда оларга
есептелген гозу сомасын есептен шығару
131-134
122-125
•|
а
п
НегһгІ қуралдарды есептен шығару
і и . О * тәртібі
Кәсіпорындар өздерінщ пайдалануындагьқ яғнн меншігіндегі
негізгі кэдралдарын есептен басқа заңды кемесе жеке іулғаларға
тегің оергенде, сзгщанда, урланғадда, жогалгадіа, табиги апат,
зілзала жағдайында бүлішп жоғалғанда шыгарады. Сонымен катар
өздерішн меншігшдегі негізгі қүралдарьпі басқаларға айырбаста-
ғанда
немесе
үзақ мерзімге жалға берген кезде де косіпорьщдар
өздерінІң балансыннаң неғізгі қүралдарды
есеггген
шығара алады.
Кәсіпорьшдарда кегізгі құраддардьщ іске жарамсыздыгьш, оларлы
бастапқы
калпына келтіру үшін жүргізілетін күрделі жөңдеудін
тиімсодігін немесе мүмкін еместіпн
аныктау
үшін, сондай-ақ негпгі
күралдарды
есептен
шығаруға кажепггі
қүжаттарды толтыру
үшін
ұйым басшысьигьгң бүйрыгьшен тұракгы комиссия қүрылады. Бүл
комиссияньщ күрамында мьшадай қызмепгкерлер болуы тиіс:
• кэсіпорынның
басшысы
немесе
оның
орынбасары
(комиссияның төрағасы ретінде),
• бас бухгалтер немесе бухгалтерияның басқа қызметкері;
• негізгі күгра.чдың сақталуына жауапты адам;
• негізгі құрал кызмет етегш бөлш немесе цех басшысы;
• мемлекеттік көлік инспекцпясы өкілі (егер көлік кұралын
есептен шыгаратың жағдайда);
• таіы да баска жұмысшы-кызметкерлер болуы мүмкін.
Бұл жоғарыда аталған адамдардьщ құрамында қурылған
комиссия ұйымда мынадай жұмыс пен міндетті атқарадыі
• есеггген шығарылатъш негізгі құралдарды толық тек-
серш, сонымен қатар оньщ техникалык құжаттары мен
төлқұжаттарында көрсетілген бухгалтерлік есептің дерек-
терімең танысу арқылы объекгіні қалпьша келтіруге бо-
латыңдыгын немесе болмайтындыгын, яғни ол негізгі
құралдардың алдағы уақытта пайдалануга жарайтьшдыгын
немесе жарамайтындығьш анықтайды;
л объекгіш есептен шығарудың нақгылы себебін анықтайды
(сапалықтозғандыгьқтабигитозғандыгы апатболғандығына
байланысты, дұрыс пайдаланбағандықган, үрланғандьіқтан
немесе жоғалғандықтан, қайта қуруға байланысты, табши
апаттар жагдайынан және тағы да баска жм'дайлардан);
• негізгі куралдар белгыенген уақытган бурьш, ягни тиісті
белгіленген пайдалану мерзімшен бурын істен (есептен)
шыгарылатын жагдайда оньщ себебін анықтайды. Олардың
істен шығарылуына кінәлі тулганы (адамдарды) зандарға
сәйкес тиісті жауапқа тартгуг керектіп жөнінде усыныс
жасайды;
• # еселтен шығарылатын негізгі қуралдардың іске жарайтын
бөдшекіерін.
детальдарын,
материалдарьш
анықгап,
олар.дың бағасын белгілейді;
» есептен шығарылатын негізгі қуралдардың іске жарайтьш
бөлшектерінің, материалдарының, сонымен қатар олардың
ішінде кымбат және тусті металлардын дер кезінде жинап
алынуын, олардың саны мен салмагын дурыс анықтап, тиісті
орындарға (қоймаларға) тапсырылуын қадагалап отырады.
238 ♦ Бухгалтерпік есеп теориясы және негіздері
Достарыңызбен бөлісу: |
