Ал ағымдағы жөндеуге жұмсалған шығындар мен негізгі
кұралдардың бастапқы құнына қосылмайтын күрделі жөндеу үшш
шыққан шығындар сомасы .үйымның агымдағы шығыны болып
есептеледі.
Егер негізгі қүралдарды үйым өз күшімен жөндейтін болса,
бүл шаруашылық тэсілімен жүргізілген жөядеу болып табылады.
Ал кэсіпорындар өзінің негізгі қүралдарын жондеуге арнайы
жабдықталган, ягни осындай мақсатқа арналган үйымдарды
қарастыратьш болса, бүл жөндеудің мердігерлік эдісі болып
есептеледі. Басқа үйымдарға өзінің негізгі қүралдарын жөндету
барысьшда кәсіпорындар мердігерлік үйыммен келісімшарт
жасасады. Ол шартта жөндеу үшін керекті материалдар мен
қай
үйымның қамтамасыз ететіндігі, жөндеу жүргізу мерзімі, жондеу
жүмысьшың күны, есеп айырысу тэртібі және тағы да басқа
жағдайлар (талапгар) көрсетшеді.
Жондеу жүргізілген негізгі қүралдарды кэсіпорындағы та-
ғайындалған комиссия мүшелерінің шешімімен қабылдап алады.
Ондай негізгі күралдарды қабьшдау барысында үлплі түрі
ЫҚ-2-ШІ
«Жөнделген, қайта күрылған
ж әне
жаңартылған
объекті-
лерді қабылдау-тапсыру актісі» толтырылады.
Кәсіпорындарда негізгі күралдардың толқүжаттарына
ж э-
не олардың түгендеу карточкаларына негізгі қүралдарға жүр-
гізілген жондеуге байланысты тиісті деректер (озгертулер мен
толықтырулар)
ж азы луы тиіс. Бүл толты рылатьш
актілермен басқа
да қүжаттар үйымның бухгалтериясында сақгалады. Егер негізп
қүралдарды ж әндеу
мердігерлік әдіспен жүргізілетін болса, онда
жоғарыда аталған негізгі қүралдарды жөндеуден кейін кабылдап
алу \ллін толтырылатын үлгілі түрі НҚ-2 «Жөнделген,
кайта
күрылганжэнежаңартьшған объектіл ерді қабылдау-тапсыру аіаісі»
екі дана етіліп толтырылады да, екінші данасы негізгі қүралдарға
ж өңдеу
жүргізген кәсіпорынга беріледі, ¥йымдарда
негізгі
күрал-
дарды жәндеу шаруашылық эдіспен, яғни кәсіпорьшның өз
күшімен
ж үргізілетін
болса, онда ол
үш ін
жүмсалған,
ш ы ққан
шыгындар:
230 ♦ Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
] О-тарау. Линалыша туспейтін активтер ♦ 2 3 1
• «А якталм аған қүрылыс»;
• « ауарларды (жүмыстарды, қызметтерді) сагу жөніндегі
шыгындар»;
• «Жалпы жэне экімшілік шығъшдар»;
• «Негізгі құралдарды жөңдеу» устеме шыгыкдары
• деп аталатын шоттардың тиістілерінщ дебитіне, ал ш ш
төмендегі
• «Материалдар»;
'
■
. *
• «Бюджетпен есеп айырысу»;
• «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің несиелік борышы»;
» «Бюджеттен тыс төлемдер бойьшша есеп айырысу»;
• «Жабдыктаушылар және мердігерлермен есеп айырысу»;
• «Басқадай несиелік борышпен есептеулер»
деп аталатын шоттың тиістілерінін кредитіне жазьшады.
Егер жөндеу жүмысын мердігерлер ж\фгізген жағдайда
жондеу күнының сомасына жоғарыда көрсетілген шыгындар
шоттарыньщ тиістілері дебитгелініп, «Жабдықтаушылар жэне
мердігерлермен есеп айырысу» шоты (кредиттелінеді).
Негізгі құралдарды жөндеу үшін жүмсалатын, шығарылатын
шыгындарды өнімнің (жүмыстың, қызметтің) өзіндік құнына
бірқалыпты кірістіруді, яғни қосып отыруды қамтамасыз ету үшін
кәсіпорындар жөндеу қорын (резервтер) күруларына болады.
Әсіресе жөңдеу қорын (резервті) күру маусыммен жүмыс істейтін
үйымдар үшш тишді болып табылады Бүл аетылған жөндеу
қоры оның бекітілген мөлшердеп сомасын ай сайын өндіріс шы-
ғындарына қосу арқылы жасалады. Бүл жагдайда қордың сомасы
ай сайын
• «Аяқгалмаған күрылыс»;
- «Тауарларды (жүмысты, қызметгі) сату жөнщдвгі' оты
гындар»;
• «Жалпы жэне әкімшішк шығындар»;
• «Негізп қүралдарды жөндеу» үстеме шығьшы
• деп аталатын шотгардың тиістілерінін дебетіне;
• «Басқадай кредиторлық борыштар мен есептелген тө-
лемдер»
деп аталатын шогтың кредитіне жазыладьі.
Ал негізгі құралдарға жондеу жүргізілген уакытында бұл
резервтегі қордың жұмсалуына төмендегідей бухгалтерлік жазу
жазылады. Егер негізгі кұралдарды жөндеу шаруашылық әдіспен.
яғни субъектінің өз күшімен жүргізілсе, «Қосалқы вңдірістер»
шоты кредиттелініп, «Басқадай кредиторлық борыштар мен
есептелген төлемдер» шоты дебитгелінеді
Ал егер негізг»
құралдарды жөңдеу мердігерлік эдіспен жүргізілсе, «Өнім беруші
жэне мердігерлермен есеп айырысу» шоты кредиттілініп, «Бас-
қадай кредиторлық борыштар мен есептелген төлемдер» шоты
дебиттелінеді. Жыл соңында (аягында) «Басқадай кредиторлық
борыштар мен есептелген төлемдер» — деп аталатын шотта
ешқандай қалдык қалмауы керек.
Негізгі
күралдардм жөңдеу
жұмысы
барысында
бухгалтерлік есепшоттары бойынша жүргізілетін операииялар
232 ♦ Е\хгадтерлік есеп теориясы жәие негіздері
№
Операиияяар
мазмұны
Дебитте.іетін
шот
Кредиггелетін
шот
1
2
3
4
1
Непзгі кұралдарды жвңдеугс кеткен
шыгындар
811,821
934
201-208, 671
681,633-639,
441,451,452
2
Негізгі күралдарды жөндеу үшш резерв
кор кұрылганда (жасалғанда)
126, 811, 821,
934
687
3
Негізгі кұралдарды жөндеу үшін жа-
салғаи резервтік кор иайдаланганда,
япіи жұмсалғаңда:
- шаруашылык эдіспен, яғни озіміз
жөндеу жүргізгенде;
- мердігерлік эдіспен жөндеу жүрп-
зілсс, яғни бірсуді жалдагацда.
V
687
687
920
671
Достарыңызбен бөлісу: |
