89
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
біздің бағаларымызды төмендетеді және бізге өз
оқушыларына қарағанда көп ұрсады». [94]
Мұғалімдер тарапынан оқушыларға
қатысты сүйіспеншілік
3.26-кестеде балалардың 35,5%-ына дейін
(3-тен 1-і), сондай-ақ былтыр бір жыл бойы
мұғалімдердің мектептегі басқа балаларға
қарағанда кейбір балаларға сүйіспеншілік та-
нытатынын немесе оларға жақсы қарайтынын
байқағанын айтқандары көрсетілген. Осылайша,
балалардың бәрі мұғалімнің өздеріне бірдей
қарайтынын сезбейді.
Талдау балалар мектеп директорларының және
мұғалімдердің тарапынан болатын зорлық-
зомбылық пен кемсітушілікке ұшыраған кез-
де демографиялық айырмашалықтар бола-
тынын анықтау үшін жүргізілді. 3.27- кестеде
ер балалар арасында (27,5%) қыз балаларға
қарағанда (20,1%), мектеп директорының
және мұғалімдердің тарапынан болатын
зорлық-зомбылыққа ұшырағаны туралы ха-
барлау ықтималдығының едәуір жоғары екені
көрсетілген (яғни, психологиялық және/неме-
се физикалық зорлық-зомбылық). Жыныстық
белгілері бойынша мектеп директорлары мен
мұғалімдер тарапынан болатын кемсітушілікке
қатысты айырмашылықтар болмаған.
3.26-кесте. Мұғалімдер тарапынан
оқушыларға қатысты сүйіспеншілік (сауал-
нама жүргізу)
Былтыр бір жыл бойы:
Іріктеме
N=4207
n
%
Сенің мектебіңдегі
мұғалімдер мектептегі
басқаларға қарағанда,
кейбір балаларға
сүйіспеншілік танытады не-
месе оларға жақсы қарайды
1492
35,5%
Оқыту сыныбына келетін болсақ, жоғары
сыныптардағы балалар арасында (7-10 сы-
ныптар) төменгі сыныптың балаларымен
салыстырғанда (5 және 6 сыныптар), мектеп
директорлары мен мұғалімдер тарапынан бо-
латын кемсітушілікке ұшырау ықтималдығы
айтарлықтай жоғары болған. Мектеп
директорлары мен мұғалімдер тарапынан бола-
тын кемсітушілікте де осындай көрініс пайда бо-
лады: жоғары сыныптардағы балалар арасында
(8-10 сыныптар) төменгі сыныптың балаларына
қарағанда (5 және 7 сыныптар), мектеп дирек-
торлары мен мұғалімдердің кемсіту ықтималдығы
едәуір жоғары болған.
Қалалық және ауылдық жерлер арасындағы
айырмашылықтарға келсек, 3.27-кестеде қала
мектептеріндегі балалар арасында (25,6%) ауыл
мектептеріндегі балаларға қарағанда (21,5%),
мектеп директорының және мұғалімдердің та-
рапынан болатын зорлық-зомбылыққа ұшырау
ықтималдығының жоғары екендігі көрсетілген.
Бұл ретте балалар мектеп директорлары мен
мұғалімдер тарапынан болатын кемсітушілікке
ұшырайтын кезде, қалалық және ауылдық мек-
тептер арасында айырмашылықтар болмаған.
Талдау сондай-ақ балалардың тұрмыстық
зорлық-зомбылыққа қатысты тәжірибелері
сияқты өзге өлшеу индикаторларының қандай
деңгейде екенін түсіну үшін өткізілді, олардың
ата-аналарына және мектепке бауыр басуы және
ашу-ыза мен жеке содырлыққа бейімділігі мек-
теп директорлары мен мұғалімдер тарапынан
болатын зорлық-зомбылық пен кемсітушілікке
көп ұшырайтынын көрсетті. 3.28- кестеде от-
басыларында зорлық-зомбылыққа ұшырап
көрмегендер туралы айтқан балалармен
салыстырғанда (тиісінше, 20,1% және 4,5%),
отбасында зорлық-зомбылыққа ұшырайтын ба-
лалар арасында зорлық-зомбылыққа ұшырау
ықтималдығының (39,7%) екі есе жоғары
болғандығы және мектеп директорлары мен
мұғалімдер тарапынан болатын кемсітушілікке
ұшырау (14,1%) ықтималдығының үш есе
жоғары екендігі көрсетілген.
Сондай-ақ, ата-аналарына бауыр басуы төмен
балалар үшін ата-аналарына бауыр басуы
жоғары балалармен салыстырғанда (тиісінше,
22,9% және 5,5%), мектеп директорлары
мен мұғалімдер тарапынан болатын зорлық-
зомбылық (33,2%) және кемсітушілікке ұшырау
(14,7%) ықтималдығы айтарлықтай жоғары
болған.
3.28-кестеде сондай-ақ мектепке бауыр ба-
суы жоғары балалармен салыстырғанда
(тиісінше, 22,6% және 5,7%), мектепке ба-
уыр басуы төмен балалар арасында мектеп
директорлары мен мұғалімдер тарапынан
90
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
болатын зорлық-зомбылыққа (50,0%) ұшырау
ықтималдығының екі есе жоғары екендігі және
кемсітушілікке (19.4%) ұшырау ықтималдығының
үш есе жоғары екендігі көрсетілген.
Сондай-ақ ашу-ызаға және жеке содырлыққа
бейімділігі жоғары балалар үшін ашу-ызаға
және жеке содырлыққа бейімділігі төмен бала-
лармен салыстырғанда (тиісінше, 17,5% және
18,1%), зорлық-зомбылыққа (50,0%) ұшырау
ықтималдығы екі есе жоғары болған (тиісінше,
38,9% және 37,1%). Одан басқа, ашу-ызаға және
жеке содырлыққа бейімділігі жоғары балалар
(тиісінше, 12,2% және 10,8%) ашу-ызаға және
жеке содырлыққа бейімділігі төмен балалармен
салыстырғанда (тиісінше, 3,9% және 4,4%),
кемінде, мектеп директорлары мен мұғалімдер
тарапынан болатын кемсітушілкке екі-үш есе жиі
ұшыраған.
Қорыта келгенде, талдау егер олар мектеп ди-
ректорлары мен мұғалімдер тарапынан болған
зорлық-зомбылық пен кемсітушілік құрбандары
болып табылатын болса, мектептегі зорлық-
зомбылық пен кемсітушілік құрбандары және/не-
месе жасаушылары, куә болғандар арасындағы
байланысты түсіну үшін жүргізілді. 3.29-кестеде
мектептегі зорлық-зомбылық және кемсітушілік
куәлері болған балалардың арасында былтырғы
бір жыл бойы балалар арасындағы зорлық-
зомбылыққа және кемсітушілікке куә болмағанын
хабарлаған балалармен салыстырғанда
(тиісінше, 6,7% және 1,4%), мектеп дирек-
торлары мен мұғалімдер тарапынан болған
зорлық-зомбылыққа ұшырау ықтималдығының
бес есе дерлік жоғары болғаны (33,3%) және
кемсітушілік ықтималдығының бес есе жоғары
(9,0%) болғаны көрсетілген.
Таң қаларлық, бірақ мектепте басқа бала-
лар тарапынан болған зорлық-зомбылық пен
кемсітушіліктің құрбандары болған балалар
үшін мектепте басқа балалардың тарапынан
болған зорлық-зомбылық пен кемсітушіліктің
3.27-кесте. Балалардың демографиялық
деректері бойынша мектеп директорла-
ры мен мұғалімдер тарапынан болатын
зорлық-зомбылық және кемсітушілік (сау-
алнама жүргізу)
Іріктеме
N=4207
Мектеп дирек-
торлары мен
мұғалімдер
тарапынан бо-
латын зорлық-
зомбылық
Мектеп дирек-
торлары мен
мұғалімдер
тарапынан
болатын
кемсітушілік
n
%
n
%
Жынысы
Қыз балалар
431
20,1%
130
6,1%
Ер балалар
568
27,5%
135
6,5%
Сыныбы
5-сынып
130
17,7%
31
4,2%
6-сынып
160
20,9%
47
6,1%
7-сынып
173
24,2%
32
4,5%
8-сынып
182
26,2%
50
7,2%
9-сынып
190
27,2%
63
9,0%
10-сынып
164
27,4%
42
7,0%
Қала/ауыл
Қала
586
25,6%
148
6,5%
Ауыл
413
21,5%
117
6,1%
3.28-кесте. Өзге индикаторлар бойынша
мектеп директорлары мен мұғалімдер та-
рапынан болатын зорлық-зомбылық және
кемсітушілік (сауалнама жүргізу)
Мектеп дирек-
торлары мен
мұғалімдер
тарапынан бо-
латын зорлық-
зомбылық
Мектеп дирек-
торлары мен
мұғалімдер та-
рапынан бола-
тын кемсітушілік
n
%
n
%
Отбасындағы зорлық-зомбылық
Жоқ
690
20,1*
155
4,5*
Иә
303
39,7
108
14,1
Ата-аналарына бауыр басуы
Төмен
113
33,2*
50
14,7*
Жоғары
883
22,9
213
5,5
Мектепке бауыр басуы
Төмен
85
50,0*
33
19,4*
Жоғары
914
22,6
232
5,7
Ашу-ыза
Төмен
523
17,5*
115
3,9*
Жоғары
476
38,9
150
12,2
Жеке содырлық
Төмен
534
18,1*
130
4,4*
Жоғары
465
37,1
135
10,8
Достарыңызбен бөлісу: |
