61
5 Геометрия
элементтері:
нүкте,
түзу
сызық, кесінді,
бұрыш,
үшбұрыш,
төртбұрыш,
тіктөртбұрыш,
көпбұрыш,
шеңбер,
квадрат, аудан,
т.б.
Геометриялық
фигураларды сызу,
өлшеу,
геометриялық
мәселелерді шешу,
күнделікті тұрмысқа
енгізу
Оқушылардың
кеңістік
елестерін
абстракт
тұрғыдан
пікірлеуін
нығайту,
практикалық
дағдыларды
құрастыру.
Евклидтің
“Негіздер” еңбегі,
Пифагордың
ғылыми мектебі,
еңбегі.
Барлық
ұлы Орта Азия
ғалымдарының
еңбегі
мен
қызметі
6 Мәселелерді
шешу
Логикалық
тұрғыдан пікірлеу,
анализ
және
синтезді қолдануға
үйрету. Салыстыру,
жалпылау,
тиянақтытеуге,
бағыттауға үйрету
Математикалы
қ
білімдерді
практикаға
енгізу.
Мәселенің
көмегімен
тәрбие
проблемалары
н шешу
Ежелгі Египеттің
папирустарынан
бастап
қазіргі
уақыттың
түрлі
деректері
Айта кеткен жөн, индивидуал және топ сабақтары жүйелі түрде
өткізілмеуі, керісінше, негізгі жұмыс сыныпта орындалуы қажет. Сыныптан
тыс жұмыс формалары сыныптағы сабақпен салыстырғанда өзіне тән
бірнеше ерекшеліктерге ие:
1. Өзінің мазмұны бойынша ол мемлекеттік бағдарламамен
шектелмеген,
математикалық
материал
оқушылардың
білімі
мен
біліктіліктеріне сай берілуі тиіс.
2. Бастауыш сыныптарда балалардың математикаға қарағанда топтаған
қызығулары туралы әлін айтуға болмайды.
3. Тапқырлық, зеректік, жылдам есептеу, шешімнің нәтижелі тәсілдерін
пайдалану ынталандырылуы қажет.
4. Сабақ 45 минутқа жоспарланған жағдайда сыныптан тыс болған
сабақтың мазмұнына және өткізілу формаларына қарап 10-12 минутқа да, бір
сағатқа да арналған болуы мүмкін.
5. Сыныптан тыс жұмыстар формалары және түрлеріне (қызықты
математикалық сағаттар, үйірмелер, викторианалар, т.б.) қарай мазмұнының
әр алуандылығымен сипатталады.
Математитка минуттықтарында, тапсырмаларға даген қызығуды ояту
және қолдау үшін бұл тапсырмалар сабақта берілетін қарапайым
тапсырмаларға ұқсас болмауы тиіс.
Сабақ өткізу үшін әртүрлі қызықты арифметикалық және геометриялық
мазмұнды мәселелер, күделі мәселеле, юморлы мәселелер, мәселелер түзуге
62
тиісті болған мәселелер, қызықты квадраттар, ребустар, жұмбақтар, т.б.
материал болып қызмет етеді.
Математика үйірмесі математикадан жүйелі сыныптан тыс жұмыстың ең
көп тармағының бірі саналады. Оның негізгі міндеті — математикада
арнаулы қызығу танытқан оқушылармен орындалатын, терең жетілген
жұмыс.
Математика үйірмесінің жұмысы қызықты математика сабақтарынан
төмендегілерімен ерекшеленеді:
Математика үйірмесіне оқушылар таңдауда олардың математикаға деген
қызығуын, ынтасы мен мүмкіндіктерін есепке алу керек.
Еркін көрнекі құралдар (абактар, кейбір ойындар үшін мысалдар
жазылған үлестірмелі қағаздар және басқалар) дайындайды, математикалық
кештерді өткізуге дайындалады және т.б.
Математика үйірмесін өткізу үшін алдымен оның жұмыс жоспарын түзу
қажет. Үлгі үшін екінші жарты жылдықта 1-сыныпта өткізілген кейбір
үйірме сабақтарының тұжырымдық жоспарлары мыналар:
I сабақ. 1. Ребустарды ойлап табу. 2. Қосу амалына тиісті мәселелер. 3.
100 ішінде номерлеуді білуді тексеруге тиісті жаттығулар. 4. Тапқырлықты
талап ететін мәселелер. 5. Юморлық мәселе. 6. Жұмбақтартар. 7. Көңілді
санақ (20 ішінде) ойыны.
II сабақ. 1. Ребусты ойлап табу. 2. Тапқырлықты талап ететін тақпақты
мәселелер. 3. Геометриялық фигураларды талқылауға тиіст мәселелер. 4.
Юморлық мәселе. 5 “Санды толықтыр” ойыны.
III сабақ. Сабақ типіндегі үйірме сабағы.
Бастауыш
сыныптың
математика
сабақтарында
тарихи
материалдарды пайдалану (мүмкіндіктері) мазмұны.
Шынында да өзбек халқының ұлы ғұламалары да ұзақ тарихта жүргізегн
зерттеулері мен ашқан жаңалықтарында адамдарды әдепті, жоғары
руханиятты, кемел, еңбексүйгіш, отансүйгіш етіп тәрбиеленуіне жаңа идея
мен білімдерді жаратқан. Олар: Мұса әл-Хорезми (783-850); Абу Райхон
Беруни (973-1048); Ибн Сина (980-1037); Омар Хайям (1048-11-31);
Насриддин-ат Туси (1201-1274); Ұлықбек (1394-1449); Ғиясиддин әл-Каши;
Али Құсшы (1402-1474); тағы басқалардың бізге қалдырған бай мұрасы
пікірімізге негіз болды. Бұл ғұламалардың еңбектерінде балалардың оқуы,
еңбегі, әдебі және бұл жұмыста мұғалімдердің міндетіне үлкен көңіл
бөлінген. Соның ішінде Насриддин ат-Тусидің пікірінше, оқытушы
оқушылардың ақыл-зейініне әсер ету үшін оқушылардың сенімін ақтау және
көңіліне қонымды болу міндетін сезінуі тиіс. Абу Наср Фараби оқытушының
қызметінде жастардың ақылақтық нормалары, практикалық дағды және
біліктіліктерін меңгеруге бағытталғандығы негізгі міндеттірдің бірі екенін
айтады. Ибн Синаның пікірінше, трихи деректерді білу адамилық және
пайдалы қызмет болып табылады. Ол ғылымның адам ақылымен үйренілуі
тұлғаның қызметінде маңызды саналуын айтып өтеді. Абу Райхон Берунидің
педагогикалық еңбегінде тәрбиенің мақсаты, міндеттері мен орны, адам, жас
63
ұрпақтың дамуы жөніндегі пікірлері шындығында адамилық негізінде
құрылған. Оның педегогикалық идеяларының ең негізгісі білімді нақты және
берік иелеу қажеттігі.
Ата-бабалардан қалған ғылыми мұраны терең үйреніп, оны білім және
тәрбие процесіне енгізу әрбір руханиятты және шығармашыл мамандардың
қасиетті борышы саналады. Төменде бастауыш сыныптарда математикадан
сабақтың нәтижелілігін арттыруға тиісті үйірме сабақтарын сабақ типінде
өткізу мүмкін болған үлгісі берілген.
Тақырып: Уақытпен таныстыру
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды сағаттың шығу тарихымен таныстыру.
2.Күнделікті тұрмыста балаларды сағаттан пайдалануға үйрету.
3. Мәселелер шешу арқылы балалардың білімін арттыру.
4. Арифметикалық мәселелерді шешу.
5. Оқушылардың қызығуын нығайту.
Жиhаздар:
1. Әртүрлі сағаттың макеттері.
2. Кішкене сандық.
3. Мәселе жазылған көрме.
Методтар: көрнекіліктер, хикая, сұхбат арқылы баяндау.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Сабақтың барысы
Оқытушының хикаясы.
Адамдар уақытты өлшеу үшін сағатты ойлап тапқан. Алғашында күн
сағаты болған. Оларды тек қана күндізі пайдаланатын болған.
Египеттік күн сағаттарында 2 ұзын тақтай бұрыш түрінде қойылған.
Таңертең күннің шығуымен ұзын тақтайда көлеңкені белгілеген. Бұл уақытта
таңертеңгі сағат 6 00 деп есептеген. Сосын таңғы көлеңкенің ұзындығын 6
бөлімге бөлген. Нәтижеде барлығы 12 сағат болып, 6 сағат күндіз, 6 сағат түн
келіп шыққан. Кейінірек басқа сағаттар пайда болды. Олар кешкі уақытты да
анықтаудың мүмкіндігін берді. Мысалы: су сағаттары, құм сағаттары,
механикалық және электрондық сағаттар бар.
Қазіргі сағаттардың цифербалты 12-ге бөлінген. Әр бөлімнің алдына 1-
ден 12-ге дейін жазылған.Сағаттың кіші стрелкасы 1 саннан 2 санға 1 сағатта
өтетін етіп түзілген. Сағаттың үлкен стрелкасы 1 сағаттың ішінде барлық
сандарды басып өтеді.
1.Мәселелерді шешіңіз.
1. Сағаттарқа қарап уақытты анықтаңыз.
2.Төмендегі уақыттарда сағаттың стрелкалары қалай орналасады?
а) 4-тен 15 минут өткенде.
ә) 9-дан 48 минут өткенде?
б) 15-тен 55 минут өткенде?
в) 22-ден 10 минут өткенде?
Достарыңызбен бөлісу: |
