87
Ал оқулықта “10 ішінде қосу және азайтудың” әртүрлі жағдайларымен
оқытушылар жүйелі түрде оқушыларды таныстарады.
Сөйтіп, бастауыш сынып математикасы курсының құрылу жүйесі
оқулықпен бағдарламаның үздіксіз байланыстылығының негізінде түзілген.
Сондай-ақ, оқулық бағдарламасындағы түсіндіру хатында баяндалған
негізгі методикалық нұсқауларды ашады. Оқулық оқыту процесінде
теориялық және практиканың өзара байланыстылық талабын ашудың нақты
жолдарын көрсетеді. Бастауыш сыныптың математикасы I-IV сыныпқа
арналған оқулықтарда беріліп, оған мақсатқа сай болған мысал және
мәселелер, жаттығулар, сұрақтар мен тапсырмалар, бағдарлама өз ішіне
алған теориялық сұрақтар, білім мен біліктіліктеріді қалыптастыру жолдары
енгізіледі.
Дидактикалық білімдерді жүйелі нығайту мақсатында жаттығулардың
жиынтығын уақытқа қарап бөлу, оларды түрлі жағдайларда қолдану сияқты
материалдар беріледі.
Оқулықта ұсынылатын жаттығулар өзара байланыста, курстың әртүрлі
сұрақтарымен арнайы түрде түзіледі.
Оқулықта мынадай материалдар берілуі мүмкін, оны оқушының өзі
бұрыннан қолданған болады, бағдарламада оны орындау керек делінген
болса да, оған байланысты түрде оқулықта сол материалға жақын болған
қосымша метраилдар берілмейді. Мұны оқушыға ұқтыру қажет.
Мысалы, бағдарламада I сыныптың бірінші жарты жылдық бойынша
материалдарды оқу біліктіліктері беріледі. Ал оқулықта арифметикалық
материалдар екінші жарты жылдықта беріледі. Соған қатысты мәселелер
оқулықта оқу жылының басынан бастап берілуі қажет. Бұл жағдайда
оқытушының өзі оқушыларына сай етіп, мәселенің мәтінін түзу қажет.
Әр сыныпқа арналған оқулық ауызша есептеудің тәсілдерімен
біліктілікті пайда етуге арналған жеткілікті жаттығуларды өз ішіне алады.
Бірақ бұлардың оқушыларға жылдам және дұрыс іскерлік беретінін таңдау
тиіс. Оқулықтың материалы әртүрлі ауызша жаттығулар, басқа оқу
көздерінен пайдаланған материалдармен толықтырылып барылуы тиіс.
Бағдарламаның әр сұрағына тиісті болған жеткілікті және қажетті
жаттығулардың санын оқытушының өзі таңдауы мүмкін, қашанда бұл
оқытушы тапсырылған жаттығуларды шешу мүмкіндігін толығымен білсе.
Кейбір жағдайларда оқытушы оқулықтан пайдаланған жаттығуларды және
қолданады. Мұнда бұл жаттығулар оқушылар жағынан жақсы меңгерілгені
үшін оған оқушылар қызықпайды.
Бұл мәселеде оқулықта қосымша түрде қолданбаның болуы үлкен пайда
береді. Жаттығулар жүйесін таңдауда оқулық оқытушы үшін негізгі мекен
болып қызмет етуі қажет. Бұл жүйенің құрылуында бағдарламаның барлық
талаптарын орындау үшін жағдай жасалған болуы тиіс. Мысал, мұндай
күрделі мәселенің шешілуі оқулықтың құрамдық түзілуіне мойынсұнуы
қажет.
7. Оқулық және оқытудың тәрбиелік міндеті
88
Оқытушы үнемі өз алдына “Сабақтағы оқу материалы оқушыға қандай
тәрбие береді?” деген сұрақты қою керек. Оқулықта берілген көптеген
мазмұнды және мәтінді мәселелер тек қана білім мақсаттарын шешуі тиіс
деген пікірі дұрыс емес. Өйткені бұл мазмұн және жаттығулар көптеген
тәрбиелік жұмыстарды да жүзеге асырады. Мысалы, адамдардың тұрмысы
мен еңбегі, халық шаруашылығының жоспарлары, олардың орындауға
ұмтылу, кәсіпкерліктің маңызы, еңбек өнімділігі, шикізат, уақытты үнемдеу,
баға, сауда, техника тағы басқалар жөнінде мәліметтер береді.Оқулықта
ұсынылған алуан түрдегі жаттығулар бастауыш сыныпта математиканы
оқыту арқылы жүзеге асырылатын тәрбиелік мәселелердің орындалуына
мүмкіндік береді.
Жаттығулар жүйесі былай түзіледі, яғни, бұл арқылы оқушылардың
білімін бақылау, салыстыру арқылы бақыланатын пікірлердің ерекше
жақтарын анықтайды, қорытындылар шығарады. Мысалы, “төмендегі
мәселелердің қай жақтары ұқсас және қай жағымен ерекшеленетінін
айтыңыз”.
Оқытудың тиімділігі міне осы мүмкіндіктерді есепке ала отырып, жүзеге
асырылады. Мұнда көп сандағы жаттығулар түрлі өрнектерді салыстырумен
байланысты. Мысалы, амал компоненттері және амал нәтижелерінің
арасындағы байланысты анықтау үшін түзілген кестелер арқылы бұл
компоненттердің өзгеруінің себебін біліп алады.
Тәрбиелік жұмыстарды атқаруда оқулықта иллюстративтік (бейнелі)
материалдар берілген. Олар оқушылардың тиянақты және абстракат
пікірлеуінің дамуына көмек береді. Предемттің көрнекілігінен шартты түрде
көрнекілікке (схема, сызба) өту әр түрлі формадағы математикалық
қатынастарды сәйкестендірумен оқушыларды таныстыру қамтылады.
Барлық оқулықтағы иллюстрациялар ұсынылған математикалық
мәселелердің алуандығын және бай екенін бейнелейді. Суреттерді
пайдалануда математикаға қызығуды ояту, бастауыш математика курсыны
меңгеруге жәрдем беруін ескерген жөн.
Оқушыларды білімді қалыптастыруда олардың кітаппен жұмыс жүргізуі
үлкен маңызға ие. Оқулық бұл білімдерді меңгеруде кең мүмкіндіктер ашып
беретін бірден-бір көз болып табылады.
Математиканы оқыту құрылғылары — бұл білім процесінде
пайдаланатын барлық оқу қолданбалары болып табылады. Математиканы
оқыту құрылғыларына:
1)
оқулықтар мен қолданбалар;
2)
көрсету қолданбалары;
3) оқытудың техникалық құрылғылары (ОТҚ) кіреді.
Бастауыш сыныптар үшін математика оқулықтары негізгі оқыту құралы
болып, олар өз ішіне бағдарламаның материалдарын алады. Оған негізгі оқу
және біліктіліктердің қалыптасуын қамтуы қажет болған жаттығулар және
тапсырмалардың тізімі енгізіледі. Оқулық жаңа нәрсені үйренуде ол немесе
бұл әдістемелік тұрғыдан жанасуды көрсетіп береді.
