235
3. Есепте мүлік лизинг беруші балансында болады.
4. Лизинг кепілдемені талап етпейді, өйткені кепілдеме ретінде
жабдықтың өзі болады.
5. Барлық
дамыған
елдердің
мемлекеттік
саясаты
лизингтік
операцияларды кеңейтуге жəне дамытуға бағытталған.
Кемшіліктер:
1. Лизинг берушінің үлкен қаржы шығындары.
2. ҒТП байланысты жабдық ескірсе жəне бұл жағдай келісімде
көрсетілмесе, төлемдерді амортизация мерзімінің аяғына дейін жасай
беру қажет.
3. Лизингтің
жалпы құны несие құнынан, көбінесе жоғары болады.
4. Лизингтік операцияларды жүргізудің күрделілігі.
Салық жүйесі – салықтардың жиынтығы жəне оларды есептеу жəне
бақылау жүйесі.
Негізгі қағидалары: Мүмкіндіктер бойынша төлеу; Артықшылық үшін
төлеу; Есептеудің қарапайымдылығы жəне қол жетерлігі.
Функциялар:
фискальды; қайта бөлу; ынталандырушы.
Салықтар түрлері:
тура; жанама; жалпы; арнайы. пропорционалды;
прогрессивті.
236
18.
САПАНЫ БАСҚАРУ
18.1 Сапаны басқарудың
жалпы сипаттамасы
Сапа — белгыенген немесе болжамды тутынуды қанагаттандырудагы онын
қабылетіне қатысты объктінің тутас жиынтықты сипаттамасы
Кажеттілік
пайдалану сипаттамасын, кызметтік жарамдылыкты,
сенімдікті, қаупсіздікті,
коршаган ортага эсерді, экономиканы, эстетиканы
жэне мэдени-тарихи талаптарды озіне
қадмтиды.
Сапаны баскару коп жагдайда нормативті баскару эдісін игерген
стандарттарга негізделеді Объекпге оның эсерің занды куші бар нормативтік
кужат турінде ресімделген мөлшер мен ережелерді белгілеу жолымен жузеге
асырылады.
Стандарт - өнім сапасына негізгі талаптарды бекітетін нормативтік-
техникалық қужат.
Сапаны баскаруда техникалык жагдай манызды роль аткарады.
Онімнің сапальқ корсеткиитері — өз бетінше талаптар қойылмаган
жагдайда, сондай-ак, бул қужатқа техникалык, жазба, рецепт, үлгі-эталон
болмаганда мемлекеттік стандарт косымша белгілейтін нормапшвтік-
техншалъқ қужат.
«Сапа» тусінігін «градация (сорт, топ)» терминінен айыра білу қажет.
Сапаның 4 негізгі аспектісін бөліп карастыруга болады:
- нарыктық қажеттілік пен кутудің сэйкес келуіне байланысты сапа.
- Жобаны дайындау мен жоспарлау сапасына сол жоба мен өнімді өте
тиянақты əзірлегенде гана кол жетеді;
- жоспарлы кужатка сəйкес, жоба бойынша жумыстардың сапалы
орындалуы.
- жобаны материалдық-техникалык камтамасыз ету.
Жобаны баскару кезендегі сапаны баскарудың қазіргі заманғы тужырымдамасы
«Жобаны баскару кезендегі сапаны баскару ISO 10006 стандартында
корсетылген жэне ол жалпы сапаны баскарудын белгілі əдістемесіне
негізделген (TQM- Total Quality Management).
Өнім сапасын басқару - тауар сапасына эсер ететін фак-торлар мен
жағдайларға мақсатқа сай ықпал жасау жолымен өнімді жасау, өндіру,
айналдыру мен пайдалану кезінде қажетті сапа деңгейін белгілеу, қамтамасыз
ету мен үстау.
Өнім сапасын басқару (ӨСБ) ісі мынадай негізгі міндеттерді шешуге
бағытталады:
- ең жақсы элемдік жетістіктерге сэйкес өнімнің жаңа, жоғары сапалы
түрлерін
жасау мен игеру;
- өндірістің жалпы көлемінде жогары категориялы сапалы өнімнің, яғни
бэсекеге қабілетгі өнімнің үлестік салма-ғын арттыру;
237
- шығарылатын өнім сапасының көрсеткіштерін жақсарту мен оны
бəсекеге қабілетгі топқа көтеру;
- заттық сапасы ескірген өнімді уақтылы алып тастау, ауыстыру немесе
жаңғыртып, жетілдіру;
- ұжымдар мен орындаушылардың жүмыс сапасын жос-парлы түрде
арттыру.
ӨСБ жүйесін қүру принциптеріне мыналар жатады:
- өнімді жасау, енгізу
мен жетілдіру;
- басқарудың функциясы мен қүрылымының проблема-лық-мақсаттық
бағытталуы.
Өнім сапасын басқару - атқаратын функдиялар жиынтығының мынадай
белгілері бойынша егжей-тегжейлі жіті карал ады:
а) мақсат түрлері бойынша - басқарудың стратегиялық, тактикалық жэне
оперативті нүсқасы қызметтер мен тиісті мақсаттарға жетуіне орай;
э) басқару процесі фазалары бойынша шешімді қабылдау, ақпараттық-
бақылаушылық жэне қатынастық
ықпалды басқарудың істеріне;
б) онімнің өмірлік цикл сатылары бойынша (зерттеу-əзірлеме, дайындау,
жабдықтау мен түтынуға айналдыру) сатылар бойынша басқарудың
міндетті қызмет аясына;
в) мақсат тобы бойынша - ғылыми-техникалық, ондірістік, экологиялық
факторлар мен жағдайды басқарудың міндетті қызмет аясына.
Саланы басқарудың үйымдық қүрылымын қүру ерекше-ліктері.
Басқарудың үйымдастырушылық құрылымын талдау мынадай түжырымдар
жасауға мүмкіндік береді.
1. Саланы басқарудың міндетті қызмет аясының құрылымы дамыган жэне
баскарудың жеке буындары ара-сындағы операциялардың бірқатарын
болу кезінде функциональды аралық жэне анық функциональды
үйымдастырушылық
жэне
ондірістік
атқару
күрылым-дары
буындарының іс-эрекетін үйлестіру қажет.
2. Басқарудың дэстүрлі жүйесін қолдану сапаны басқару істерінің шағын
номенклатурасында ақталады жэне міндетті іс қүрамын үлғайту қажет
болғанда тиімділігі мардымсыз болады.
3. Коптеген жағдайларда үйлестіруді тиімді қамтамасыз ету үшін осы
функцияны орындау үшін мамандандырылған қызмет қүруды
қарастыратын
матрицалық
түрдегі
басқа-рудың
проблемалық-
мақсаттық нобайды қолданган жөн.
18.2 Сапаға қойылатын талаптар
Өндіріс сапасы мен тиімділігі арасында тікелей байланыс болады. Басқадай
тең жағдайларда өндірілетін өнім сапасы жоғары болған сайын өндіріс
тиімдірек. Сапа кайсыбір өндіріс (бөлімнің жэне т.б.) буынының немесе
басқару деңгейінің артықшылығы болып саналмайды. Сапа - шын мэнісінде
бар-шаның жəне эркімнің мақсатты ісі.
