Қазақстан Республикасы Білім және гылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
Мұқышева М.Қ., Паримбеков З.А.,Тұрысбекова Б.Ш., Гайнова Л.Е.
Физика курсы
1-бөлім
Механика. Молекулалық физика.
Электр және магнетизм.
Оқу құралы
Семей
2007
Мұқышева М.Қ. Паримбеков З.А.,Тұрысбекова Б.Ш.,Гайнова Л.Е.
Физика курсы, 1-бөлім.: Механика. Молекулалық физика.
Электр және магнетизм. Семей, 2007- бет
Пікір жазған: Б.Мукушев, пед.ғыл.докторы,
Семей педагогикалық институтынының
физика кафедрасының доценті
Баспаға ұсынушы
2 бөлімнен тұратын физика курсының 1-бөлімі механика, молекулалық физика, электр және магнетизм тарауларын қамтиды. Оқу құралында механиканың, молекулалық физиканың және электромагниттік құбылыстардың негіздерінің баяндалуы өту мұқият сұрыптаудан өтіп, нақты және жинақы қарастырылған.
Оқу құралы физика,инженерлік-физика және инженерлік-техника мамандықтарының студенттері мен мұғалімдерге және физиканыөз бетімен оқып ізденушілерге арналған.
© Шәкәрім атындағы
Семей мемлекеттік университеті
Алғы сөз
Бұл оқу құралы жоғарғы оқу орындарында кредиттік технология бойынша оқитын инженерлік-техникалық мамандықтарының студенттері үшін физика пәнінің стандарты бойынша және авторлардың Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінде оқыған дәрістерінің негізінде жазылған..
Оқу құралы екі бөлімнен тұрады. 1-ші бөліміне механика, молекулалық физика, электр және магнетизм тараулары енген. Бірінші тарауда классикалық механиканың физикалық негіздері жүйелі түрде баяндалған, сонымен қатар салыстырмалылық теориясының дербес элементтері қарастырылған. Екінші тарау молекулалық физика мен термодинамика негіздеріне арналған. Үшінші тарауда электростатика, тұрақты электр тоғы және электромагнетизм құбылыстары баяндалған.
Материалдардың баяндалуы өте күрделі математикалық қорытуларсыз беріліп, құбылыстардың физикалық негіздері мен оларды сипаттайтын ұғымдар мен заңдарға баса көңіл бөлінген. Физикалық шамалардың белгіленулері мен өлшем бірліктері халық аралық бірліктер жүйесі бойынша қабылданған стандартқа сәйкес.
КІРІСПЕ
Қоршаған орта мен осы ортадағы адамдардың сезім мүшелеріне әсер етіп түйсік тудыратын барлық дүние материя делінеді. Материяның бөлінбейтін қасиеті мен өмір сүру формасы қозғалыс болып табылады. Жалпы қозғалыс деп материяның кез-келген өзгерісін айтады - ең қарапайым орын ауыстырудан ойлаудың кұрделі процестеріне дейін. Материяның сан алуан қозғалыс түрлерін көптеген табиғат тану ғылымдары зерттейді, соның ішінде физиканың алатын орны өте зор. Физика материяның қозғалыс формаларын зерттейді. Оның зерттейтін қозғалыс формалары (механикалық, жылулық, электромагниттік, т.б.) материяның барлық жоғары және ең күрделі қозғалыстарына (химиялық, биологиялық және т.б.) тән.
Қазіргі кезде табиғат танудың көптеген жеке ғылым салалары бар: физикалық химия, астрофизика, геофизика, биофизика және т.б. Физика өзінің зерттеулерінде осы ғылымдардың жетістіктеріне сүйене отырып, баска табиғат тану ғылымдарына жетешілік роль атқарады. Басқа табиғат тану ғылымдарының жетістіктеріне сүйене отырып, олардың алдына жаңа проблемалар кояды. Сөйтіп олардың дамуына түрткі болады.
Физика техникамен тығыз байланысты. Физиканың дамуына техниканың қажеттіліктері әсер етіп, бұл проблемалар физикалық зерттеулердің жаңа тақырыптарын анықтап отырады. Сонымен қатар физиканың дамуына өндірістің техникалық деңгейі тәуелді. Физика – техниканың жаңа бағыттарын (электрондық техника, ядролық техника, нанотехника) жасаудың базасы.
Физиканың техникамен тығыз байланыста болуы инженерлік-техникалық мамандықтар дайындайтын жоғарғы оқу орындарында физика курсының алатын орнының маңыздылығын анықтап береді. Бүгінгі заманғы техниканың қарқынды дамуына сәйкес физиканың зерттейтін мәселелерінің аумағыда кеңеюде. Өндірістік техниканың деңгейінің өсуі физиканың дамуына тәуелді. Сондықтан, физика – студенттерді өз ісінің маманы ретінде теориялық тұрғыдан даярлауда фундаментальдық база болып табылады.
1 МЕХАНИКА
1.1 Материялық нүкте кинематикасы
Физиканың механика бөлімі материяның қозғалысын зерттейді. Дененің уақыт өткен сайын кеңістіктегі басқа денелермен салыстырғанда орнының өзгеруін механикалық қозғалыс деп атайды. Сондықтан денелердің қозғалысын уақыт пен олардың салыстырмалы орны арқылы сипаттауға болады. Механика кинематика, динамика, статистика салаларынан тұрады. Кинематика денелердің қозғалыстарын оны тудырушы және өзгертуші себептерінсіз зерттейтін бөлім. Динамика денелердің өзара әсерлесулерін және сол әсерлесулер нәтижесінде пайда болатын қозғалыс заңдылықтарын зерттейтін механиканың бір бөлімі. Ал статика денелердің тепе-тендігін зерттейді.
Дененің кеңістіктегі қозғалысын қарастыру үшін алдымен материалдық нүкте ұғымы енгізіледі. Материялық нүкте деп белгілі бір жағдайда өлшемі мен формасын ескермеуге болатын денені айтады.
Дененің қозғалысы басқа денелермен салыстырғанда ғана көрінеді. Бұл уақытта қозғалысы зерттелетін денені қозғалмайтын басқа денемен салыстырады. Сонда соңғысын санақ жүйесі деп атайды.
Дененің қозғалысын сипаттайтын шамаларға траектория мен жол жатады. Материялық нүктенің қозғалыс кезінде сызатын сызығы траектория делінеді. Ал жол деп траекторияның ұзындығын айтады. Сонымен қатар кез-келген уақытта дененің кеңістіктегі орнын радиус-вектор арқылы, яғни орын ауыстыру векторы арқылы көрсетуге болады. Орын ауыстыру векторы деп берілген мезеттегі дененің бастапқы орны мен соңғы мезеттегі орнына тартылған векторды айтады. Материялық нүктенің траекториясының формасына байланысты козғалыс түзу сызықты немесе қисық сызықты болуы мүмкін.
Материялық нүктенің траектория бойынша жүрген жолы  теңдеуімен анықталады (1.1.1-сурет).
1.1.1-сурет
Материялық нүкте бастапқы уақытта А нүктесінде болсын, ол  уақыттан кейін қандай да бір  жол жүріп В нүктесіне келсін. Уақыт бірлігінде орын ауыстыру векторы жылдамдық деп аталады, нөлге ұмтылған жағдайда
Достарыңызбен бөлісу: | 
