183
Үздіксіз əрекетті агрегаттар (домна жəне мартен пештері, химиялық
агрегаттар жəне т. б.) жоспарлы (тиімді) уақыт қоры (Т
үзд
) келесі формула
бойынша есептелінеді:
Т
үзд
= [365 - (t
ж
+ t
птех
)] х 24 сағ,
мұндағы t
ж
— нормативтер бойынша күрделі жəне алдын ала жоспарлы
жөндеу үшін қажетті уақыт; t
птех
— агрегаттар мен жабдықтың қолданылу
нормаларына енгізілмеуі шартымен, олардың технологиялық тоқтаулары үшін
қажетті уақыт.
Əрекеті үзілмелі жабдық үшін жоспарлы (тиімді) уақыт қоры (Т
үзіл
) мына
формула бойынша анықталады:
Т
үзіл
= [(365 – t
д
– t
к.ж
) х К
ауыс
х t
ауыс
]х [(100 – П
пай
)/100],
мұндағы t
д
— жылына демалыс жəне мейрам күндерінің саны; t
кж
— жұмыс
уақытында жүргізілген күрделі жəне алдын ала жоспарлы жөндеу күндерінің
саны; К
см
— тəуліктегі жабдық жұмысының ауысымдар саны (кəсіпорындар
үшін екі- немесе үш ауысымдық тəртіп қолданылуы тиіс); t
ауыс
— ауысым
ұзақтығы, сағ; П
пай
– жоспарлы ағымдағы бос тұрулар пайызы.
4. Шығарылатын бұйымдар номенклатурасы мен олардың бағдарламадағы
сандық арақатыснасы. Шығарылатын өнім номенклатурасының келесі
түрлерін ажыратады (15.2-сурет).
15.2-сурет. Шығарылатын өнім номенклатурасының түрлері
Шығарылатын бұйым номенклатурасы мен сандық арақатынасы
кəсіпорынның, цехтың немесе учаскенің тиімді мамандырылуына сүйене
отырып белгіленеді. Кəсіпорынның өндірістік қуатын анықтау кезінде
шығарылатын өнімнің жоспарлы номеклатурасы мен сұрыпталымы (еңбек
өнімділігі) алынады. Жылдық орташа өндірістік қуатты есептеу кезінде
қуаттың өнім номенклатурасының өзгеруі (еңбек сыйымдылығының артуы
немесе кемуі) есебінен өсу көлемі толық мөлшерде есепке алынады.
Өнеркəсіптік кешендердің əлсіз механикаландырылған жəне басқа
цехтерінде өндірістік қуат шамасын анықтайтын аса маңызды фактор өндірістік
Жоспарлы
Қолайлы
Номенклатура
Нақты
184
алаң өлшемі болып табылады. Өнеркəсіптік кəсіпорындардың өндірістік
қуаттарын есептеу тəртібі мен қағидасы технологиялық жабдық топтары,
агрегаттар жəне басқа негізгі өндірістік учаскелер мен цехтер бойынша салалық
нұсқаулықтаға сəйкес жүзеге асырылады.
13.2 Өндірістік қуатты есептеу əдістемесі
Кəсіпорынның өндірістік қуаты негізгі (жетекші) өндірістік бірліктер –
цехтер мен учаскелердің қуаты бойынша анықталады. Цехтер мен учаскелердің
өндірістік қуаты
негізгі технологиялық жабдықтың (агрегаттардың,
қондырғылардың, жабдық топтарының жəне т. б.) қуаты бойынша анықталады.
Кəсіпорынның өндірістік қуатының есептемесі оның барлық өндірістік
бөлімшелері бойынша - техникалық тұрғыдан типтес жабдық тобынан бастап
өндірістік учаскелерге дейін, цехтерден бастап өндірістік бірліктерге дейін,
өндірістік бірліктерден жалпы кəсіпорынға дейін жүзеге асырылады.
Жетекші бөлімшенің (мысалы жабдық тобының) қуаты келесі сатыдағы
(учаскедегі) бөлімшенің қуатын анықтайды; жетекші учаскенің қуаты бойынша
цехтың қуаты белгілейді жəне т. б. Кəсіпорында бірнеше жетекші өндіріс,
цехтер, учаскелер, агрегаттар немесе жабдық топтары бар болған жағдайда,
оның өндірістік қуаты олардың ішіндегі еңбек сыйымдылығы бойынша ең
үлкен жұмыс көлемін орындайтындары бойынша анықталады. Типтес өнім
шығарылымы бойынша өндірістің тұйық циклді бірнеше өндіріс немесе цехтер
бар болған жағдайда, кешеннің өндірістік қуаты оның құрамына кіретін
жетекші өндіріс немесе цехтер қуаттарының сомасы ретінде анықталады.
Учаскенің, цехтың, зауыттың өндірістік қуатын есептеу əдісі көбінесе
өндіріс түрімен анықталады. Сериялық жəне дара өндіріс зауыттарында
есептеме жабдық топтары жəне өндірістік бөлімшелер бойынша жүзеге
асырылады. Өндірістік қуатты анықтау, əдетте, агрегаттар немесе жабдық
топтарының шығару қабілетін есептеуден басталады. Əрекеті мезгілді, заттық-
мамандырылған жəне технологиялық мамандандырылған агрегаттарды
ажыратады.
Бір типті заттық-мамандандырылған жабдықпен (тоқыма білдектері, иіру
машинасы жəне т.б.) жабдықталған цехтың немесе учаскенің өндірістік қуаты
(М
r
)келесі формула бойынша анықталады:
М
r
= П
сағ
×
Ф
жосп
×
H,
мұндағы П
сағ
— жабдықтың сағаттық өнімділігі; Ф
жосп
— жабдық бірлігі
жұмысының жоспарлы (тиімді) жылдық уақыт қоры, сағ; Н — осы жабдық
түрінің, өндірістік қуат есептемесінде есепке алынған жылдық орташа паркі.
Əрекеті мерзімді агрегаттардың (химиялық агрегаттар, автоклавтар жəне т.
б.) өндірістік қуаты мына формула бойынша анықталады:
М
r
= B
ч
×
(Ф
жосп
/t
ө.ц
)
×
ДӨШК,
мұндағы В
ч
— шикі материалдар салмағы; Ф
жосп
— жабдық жұмысының
жоспарлы жылдық уақыт қоры, сағ; t
ө.ц
— шикізатты өңдеу циклінің ұзақтығы,
185
сағ; ДӨШК — шикі материалдардан дайын өнім шығарылымының
коэффициенті.
Жаппай жəне ірі сериялы өндіріс цехтерінің өндірістік қуаты (М
r
)жоспарлы
(тиімді) уақыт қорына, конвейерлер жұмысының ырғағына, немесе тактына
сүйене отырып анықталады:
M
r
= Ф
жосп
/
t,
мұндағы Ф
пл
— конвейер жұмысының жоспарлы уақыт қоры (тəулік, жыл),
мин; t – дайын бұйымдардың конвейерден түсу такты, мин.
Біртекті жабдықталған кəсіпорынның немесе цехтың өндірістік қуаты
(тоқыма фабрикасы жəне басқалары) төмендегі формула бойынша анықталады.:
Мr =
Ф
жосп
/t
бірл
.
×
Н
мұндағы
Ф
жосп
— жабдық жұмысының жоспарлы уақыт қоры, сағ;
t
бірл
— өнімнің
бірлігіне жұмсалатын уақыт шығыны, сағ/м
2
; Н — біртипті жабдықтың орташа
жылдық саны.
Технологиялық мамандырылған агрегаттар мен білдектер үшін өндірістік
қуат осы агрегаттар мен білдектер топтары бойынша білдек-сағатқа деген
қажеттілікті анықтау жəне нəтижелерді дəргейдегі уақыт қорымен салыстыру
арқылы есептелінеді.
Өндіріс алаңдары бойынша есептемелер, негізінен, шығарылым көлемі
өндіріс алаңы өлшемімен лимиттенетін, аз механикаландырылған құрастыру
жəне қою цехтері бойынша жүргізіледі. Өндіріс алаңдары бойынша шығару
қабілеті Р
ауд
(м
2
х күн): Р
ауд.
= П
өа
×
Ф
жосп
формуласы бойынша анықталады.
Мұндағы П
ө.а.
— цехтың өндіріс алаңы, м
2
; Ф
жосп
— цех (учаске) жұмысының
жоспарлы (тиімді) жылдық уақыт қоры, күн.
Кəсіпорынның өндірістік қуатын есептеу кезінде «тар орындарды» анықтау
жəне оларды жою жолдарын белгілеу мақсатында, жетекші цехтердің өндірістік
қуатын есептеумен бірге басқа цехтер мен қызметтер жабдығының қуатын
анықтау қажет. «Тар орын» деп, шығару қабілеті кəсіпорынның өндірістік
қуатын анықтайтын жетекші буын қуатына сəйкес келмейтін негізгі жəне
көмекші өндіріс цехтерін, агрегаттарын жəне жабдық топтарын түсінген жөн.
Кəсіпорынның жетекші цехтердің, учаскелердің жəне қалған буындарының
шығару қабілетінің сəйкестігі К
с
= М
1
/ (М
2
×
Р
у
) формуласы бойынша
түйіндестік коэффициенті (К
т
)арқылы анықталады,
мұндағы М
1
жəне М
2
— түйіндестік коэффициенті олар үшін қабылданған
өлшем бірліктерінде анықталатын цехтердің, учаскелердің жəне агрегаттардың
қуаты; Р
у
— бірінші цех өнімінің екінші цех өнімінің өндірісі үшін үлестік
шығыны.
Достарыңызбен бөлісу: |
