Әдебиеттер  тізімі:...................................................................................................................77

5
Әдебиеттер  тізімі:...................................................................................................................77
1-ҚОСЫМША. ..........................................................................................................................79
2-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................82
3-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................85
4-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................86
5-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................87
6-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................88
7-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................88
8-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................90
9-ҚОСЫМША: ..........................................................................................................................91
10-ҚОСЫМША: ........................................................................................................................98
11- ҚОСЫМША: .....................................................................................................................112
12-ҚОСЫМША: ......................................................................................................................114
14-ҚОСЫМША: ......................................................................................................................116
15-ҚОСЫМША: ......................................................................................................................117
16-ҚОСЫМША: ......................................................................................................................118
17-ҚОСЫМША:  .....................................................................................................................120

6
АИТВ 
Адамның иммунитет тапшылығы вирусы
АИТВ-жұқпа 
АИТВ-мәртебе 
ДДСҰ 
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
АӨСА 
АИТВ-мен өмір сүретін адамдар
 
МДТ 
Мультидисциплиналы  топ
ҮЕҰ 
Үкіметтік емес ұйым
БҰҰ 
Біріккен Ұлттар ұйымы 
ҚР 
Қазақстан Республикасы
ЖИТС-орталық 
ЖИТС-ті алдын алу және күресу жөніндегі орталық
А=Ж 
Анықталмайды = Жұқтырмайды
Өзара көмек тобы  
Кемсіту  
Емделуге құлық таныту 
Стигма  
Таңба басу, стигма таңу, әлеуметтік айдар ілу
ҚЫСҚАРТУЛАР ЖӘНЕ ГЛОССАРИЙ
АИТВ адам ағзасында көп жыл бойы сақталу нәтижесінде 
өрбитін ауру
Адам ағзасында АИТВ-жұқпасының бар немесе жоқ 
болуы
Ортақ өмірлік мәселе немесе жағдай біріктірген, өзара 
тәжірибе алмасу  және бір-біріне моральдық қолдау 
көрсету үшін жүйелі түрде кездесіп тұратын адамдар 
тобы
Басқалармен  салыстыру  арқылы  жекелеген  тұлғалар-
дың немесе әлеуметтік топтардың құқықтарына, мүдде-
леріне қасақана қысым көрсету
Клиенттердің антиретровирусты дәрі-дәрмектерді кеңес 
етілген уақытта, кеңес етілген мөлшерде және кеңес 
етілген тамақтану тәртібінде қабылдау қабілеті

7
КІРІСПЕ 
Қазақстан АИТВ індетіне шалдыққан  жастары бар ең көп елдер қатарына 
кіреді. АИТВ-жұқпасының жалпы халық арасында таралу ауқымы 1000 адамға 
шаққанда 1,82%, ал 15-19 жас аралығында 1000 адамға шаққанда 0,92% құрай-
ды. 2018 жылы Қазақстанда АИТВ-жұқпасымен диспансерлік есепте 18 жасқа 
толмаған 532 бала тұрған. Жасөспірімдердің аумақтық бөлінісі біркелкі емес – 
балалардың жартысы Оңтүстік Қазақстанда, бестен бір бөлігі  Алматыда және 
Алматы облысында, қалған балалар басқа өңірлерде тұрады. Мамандардың  ба-
лалармен және жасөспірімдермен жұмысты жүргізудегі тәжірибелері  де  әртүрлі. 
Жұмыс негізінен  ата-аналарға/қамқоршыларға кеңес беру және АИТВ-жұқпасын 
емдеумен бірге медициналық көмек көрсетуге де жіті көңіл бөлуге бағытталған. 
Психоәлеуметтік қолдау қажеттілігі әлі де назардан тыс қалып отыр.
Сапалы психоәлеуметтік қолдау көрсету үшін АИТВ-ға шалдыққан балалар-
мен  жұмыс  жасайтын  мамандар  балаға  және  баланың  құқықтарын  сақтауға  
бағытталған әдістемелерді терең түсінуі және оларды өз тәжірибесінде қолда-
нуы қажет. АИТВ-на шалдыққан балалармен жұмыс жасайтын мамандар ықти-
мал кедергілерді және түйіткілді мәселелерді анықтай білуі, оларды жою жол-
дарын таба алуы, әрі барлық балаларға физикалық және эмоциялық тұрғыдан 
жайлы қамқорлық көрсете білуі тиіс.
Психоәлеуметтік қолдау  отбасы айналасында шоғырлануы және отбасының 
барлық мүшелеріне көрсетілуі тиіс. Бұл –ата-аналарға/қамқоршыларға диагноз-
ды (аңғарымды) қабылдауды және балаларын дұрыс тәрбиелеуді үйретудің, әрі 
жастардың толыққанды, әрі салауатты өмір сүруі үшін дағдыларын және өмір-
шеңдігін жетілдіруге көмектесудің тәсілі.
АИТВ-на  жұқпасына  шалдыққан  балалар  мен  жасөспірімдер  созылмалы 
ауруларды емдеу барысында психоәлеуметтік қолдауға мұқтаж болуы мүмкін. 
Осы  оқу-әдістемелік  құрал  гепатит,  диабет  ауруларына  шалдыққан  және  ден-
саулығында кінәрәттары бар мүмкіндігі шектеулі балаларды  емдеу барысында 
қолданылуы мүмкін.