222
4. «Өзін-өзі тану» пәні бойынша жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты. Алматы:
«Бөбек» ҰҒПББСО, 2006.
5. «Ойын өмір айнасы» Алматы 2001.
6. Мектепке дейінгі білім 2007.
ҚҰМ ТЕРАПИЯСЫНЫҢ МАҢЫЗЫ
Балабекова Н. К
№6 «Алданыш» б/б ҚМҚК
«Біздің ойымызды, қолымыздың көмегі арқылы шешуге болады»
Карл Густав Юнг
«Құм терапиясы» қағидасы аналитикалық терапияның негізін салушы Карл Густав
Юнгпен ұсынылған. Мүмкін ұлы Юнгке адамның құммен «әлектенуінің» қажеттілігі,
оның құрылысы осы идеяны ұсынуға себепші болған шығар. Себебі көптеген
психологтар жекелеген құм түйіршіктерінде жеке тұлғаның нышандық айқындамасын,
ал құм массасында – жаһандағы өмірді көреді.
Кішкентай кездеріңіз естеріңізде ме? Кішкене болса да естеріңізде қалған шығар?
Қалай сіздер есік алдында немесе ата-аналарыңызбен судың жағасында құммен және
сумен ойнағанды жақсы көруші едіңіздер. Құммен әртүрлі қалашықтар, пирамидалар
жасап, олар әлемдегі ең әдемі болсын деп түрлі-түсті тастармен безендіргендеріңіз.
Немесе құмнан бәліштер жасап «пісіруші» едіңіздер. Құммен ойын балаға қалай
қызықты болса, солай үлкендерге де қызықты. Құм – миллион жыл бұрын пайда болған.
Ол бүкіл әлем бойы жайылған. Құм – өте ұсақ ақ түсті, сары, қоңыр, сұр және қызғылт
түсті болады. Құм бала үшін магнит сияқты өзіне тартымды зат. Бала құмды не екенің
сезінгенше қолдары сарай, қоршау жасай бастайды. Ал оған ойыншықтар, кішігірім
фигураларды қосса, онда баламен түрлі ертегілерді драмалау, ойын процесіне кіреді.
Бәрімізге таныс бұл зат жай ғана – құм. Бірақ шын мәнінде бұл таңғажайып керемет
материал.
Құмдағы ойындар - баланың табиғи әрекеті формаларының бір түрі. Сондықтан да
біз, ересектер, құммен ойнайтын ойындарды түзету және дамыту сабақтарында қолдана
аламыз. Құмнан суреттер салып, әртүрлі оқиғаларды ойлап тауып, біз бала үшін
әлдеқайда қызықты түрде оған, қоршаған әлемнің заңдылықтары мен оқиғаларын
жеткізе аламыз. Бала құм терапиясында қиялды, көрнекі – бейнелік ойлауды, сөздік –
логикалық ойлауды, көрнекі іс-әрекеттік ойлауды, шығармашылық және сын
тұрғысынан ойлауды дамытады және процесс барысында бала өзінің ішкі
қобалжуларын ішкі сезімдерін сыртқа шығарады.
Құм терапиясының маңыздылығы: Бала өзін жайлы, қорғалған күйде сезініп,
шығармашылық белсенділік танытатын табиғи стимулдық орта қалыптастырады және
танымдық, психикалық процестерді дамытады ол түйсік (форманы, түсті, тұтас түйсік),
есті, зейінді, қиялды, кеңістік түсінікті, тактильді-кинестетикалық сезімділік пен
қолдардың ұсақ моторикасын дамытады. Сөзбен айтып жеткізе алмайтын ойлаумен
қобалжуларды сыртқа шығаруға көмектеседі.
223
Іште туындаған қиын жағдайларды, шығармашылық потенциалдарын босатады.
Құм терапиясы 3 жастан бастап әр жастағы адамдармен өткізіледі.
Балалардың дамуы және тәрбиесіндегі кемшіліктерді шешуге көптеген әдіс-
тәсілдер бар.Соны бірі құм терапиясы. Мен өз жұмысымда құм терапиясының
элементтерін қолданамын. Балалар құммен ойнағанды өте жақсы көреді. Құм
балалардың өзара түсінушіліктерін табуға көмектеседі. Құм агрессиялық қуатты
шешеді, сондықтан құм қорапшасында ойнап отырған балалар бір-бірімен қарым-
қатынас жасауға мүмкіндігі туады да, ол тілдік және комуникативті дамуына жағымды
әсерін тигізеді. Құм терапиясы арқылы баланың
Құм
терапиясының
әдістерінің
маңыздылығы:
Құм
терапиясында стандартты өлшемде (50 х 70 х 80 см) ағаш тақтай, құм, ұсақ
ойыншықтар жиынтығы қолданылады. Құм қорапшасының түбі мен жиегі көгілдір
түске боялады, ол аспан мен суды модулдеуге мүмкіндік береді. Адам қолымен және
табиғатпен жасалған шынайы және мифтік, тартымды және тартымсыз пішіндер
қолданылады. Шынайы заттарды пайдалану табиғатпен байланысты сезінуге
қолданылады, ал қолдан жасалған заттар шындықты қабылдауға көмектеседі.
Құм терапиясын қолданудың әдіс - тәсілдері: Әңгімелесу,түрлі – түсті құммен
сурет салу,танымдық ойындар,коммуникативтік ойындар.
Құм терапиясы негізгі принциптері: Шығармашылық белсенділікті таныта
отырып, бала өзін ыңғайлы әрі қорғалған күйде сезініді. Баланың өз қолымен
қиялындағы ертегі әлемін жасауы, баланың қызығушылығымен іс-әрекетіне оң
мотивацияны қалыптастыруға және күшейтуге мүмкіндік береді.
Қазір құммен сурет салу өнері өте көп. Бұл тек қана қызықты іс емес, ол балаларға
өз әлемін ашуға көмектеседі. Құммен сурет салу көркемэстетиканы дамытуға
көмектеседі. Ол ұсақ қол маторикасын, пластиканы ,
координацияны
, танымдық
процестерді жақсы дамытады.
Бала
үшін
құм терапиясы – өзін танытуға мүмкіндік. Құм, жануарлардың
мүсіндері, заттар балалардың кейде сөзбен айтып жеткізе
алмай
ашылуына
көмектеседі
және сезімдерін білдіруге ықпал етеді. Құм терапиясы баланың
ішкі
күйзелісінен
арылуға, өзін ретке келтіруге көмектеседі. Құм терапиясы бұл шын мәнінде ойын.
Себебі бұл ойын балаларға қатарластарымен және сыртқы әлеммен қарым-қатынасты
орнатуды, өз сезімдерін білдіруге көмектеседі.
Терапия – емдеу деген ұғымды білдіреді, ал құм терапиясы – бұл құммен емдеу, ол
жерде ешқандай дәрі де қажет емес.
Қорыта айтқанда құм ойыны баланы тәрбиелеуде дамытуда маңызды рөл
атқарады,. Құммен ойын балардың эмоциясын, шығармашылығын, зейіндерін,
қабілеттерін дұрыс көзқарастырын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
Қолданылған әдебиеттер:
1.
Сакович
Н. А. Технология игры в песок. Игры на мосту. — спб.: Речь, 2006.
2.Т.Д. Зинкевич-Евстигнеева Т.М. Грабенко « Чудеса на песке»
3.Юнг К. Г. Практика психотерапии. Минск: Харвест, 1998
