214
педагогикалық қараусыз) оқуда, бабақшаға бейімделуде қиындық келтіретін балалар
болады.
Психикалық дамуы тежелген балалармен жүргізілетін психологиялық түзете-
дамыту жұмыстарының принциптері:
Баланың жеке тұлғалық ерекшеліктерін анықтау.
Шаршап кетпеуін қадағалау.
Оқу әрекетін ойын түрінде ұйымдастыру.
Ойын дағдыларын оқу әркетіне аудару.
Арнайы әдістемелермен оқытуды ұймдастыру.
Жылдық диагностикалық даму деңгейін салыстыру.
Психикалық
дамуы
тежелген
балаларды
оқыту-тәрбиелеу
үдерісіндегі міндеттер:
1. Дамуы тежелген балалардың білім, білік, дағды қабылеттерін шешу және
дамыту жолдары:дайындығын қамтамасыз ететін психофизиологиялық мүмкіндікті
қажетті деңгейге дейін дамыту;
2. Балалардың ой-өрісін дамыту;
3. Оқу қажеттілігін қалыптастыру;
4. Баланың әлеуметтік-адамгершілік мінез-құлқын қалыптастыру;
5. Баланы жан-жақты бақылау;
6. Даму мүмкіндігіне байланысты интеллектуалдық біліктілік қалыптастыру
7. Баланың жалпы даму деңгейін көтеру және дамыту;
8.Жағымды әлеуметтік орта қалыптастыру;
Психикалық дамуы тежелген балаларды оқыту -түзету процесiнде әдiстемелiк
нұсқауларды дұрыс және жоғары деңгейде ұйымдастырып,төмендегі жұмыс түрлеріне
көңіл бөлу керек:
-Жалпы білім беру оқу іс-әрекетінде , сондай-ақ арнайы оқыту кезінде әр баламен
жеке жұмыс жүргізу;
- Түрліше әдіс, тәсілдермен қажудың алдын алу, яғни, ақыл-ой мен тәжірибелік
жұмыстарды алмастырып отыру;
- Қызықты және әсемделген дидактикалық заттарды дайындау, көрнекіліктің
түрліше әдіс тәсілдерін қолдану;
- Баланың білім алу іскерлігін барынша белсенді етіп, олардың сөйлеуін
дамытатын және оқу іскерлігіне қажетті дағдыны қалыптастыру әдістерін қолдану;
- Дайындық (оқу бағдарламаның нақты бір бөлігін меңгеруге) жұмыстарын
жүргізу және қоршаған орта жайлы білімдерін кеңейтуді қамтамасыз ету;
- Оқуда және оқудан тыс кездерде баланың барлық іскерлігінің түрін дер кезінде,
қажетті жағдайға сәйкес үздіксіз түзетілуіне көңіл аудару.
Балабақшаларда оқитын психикасының дамуы тежелген балалар әр уақытта
нәтижеге жету үшiн бақылаудан тыс қалмауы қажет.Сонымен бірге әр баланың
физиологиялық, психологиялық жас ерекшiлiктерiн ескере отырып, сынып жетекшісі,
психолог, логопед, дефектолог және ата-ана тығыз байланыста болып, түзету
жұмыстары тиімді жүргізілген жағдайда жұмысымыз нәтижелі болады . Психикалық
дамуы тежелген балалардың ерекшеліктерін басшылыққа ала отырып, балаларды
мүмкіндіктеріне қарай дамыту, оларға сеніммен қарап, жеке тұлға ретінде өмірге
215
беймдеу, оқытудың тиімді тәсілдерін іздестіру, пәнге қызығушылығын арттыру
мақсатында түрлі жұмыстар атқарылады.
Ойын — баланы адамгершілікке тәрбиелеудің бірден-бір жолы.Оқу іс-әрекетінде
ойын мен ойын тәсілдерін енгізу оқуды қызықты етіп, балалардың сергек болуына, оқу
материалын қабылдау барысындағы кездесетін қиындықтарды жеңуіне жағымды әсер
етеді. Ойын – балаға білім мен тәрбие беру әдістерінің тиімді амалдарының бірі.
Сонымен қатар, ТДО балаларға қолданылатын ойындарға олардың дене бітімінің
қалыптасуына арналған ойындар, қимыл ойындары, сөйлеу, шешендігін, тілін
дамыту ойындарды жатқызуға болады.
Ойын терапиясы –күрделі жұмыс. Бала психикасын дәрісіз емдеу, көңіл-күйіне,
өзіне, қоршаған ортаға қарым-қатынасын өзгерту, пәнге қызығушылығын арттыру,
іскерлік, белсенділік және сөздік қоры мен тіл байлығын дамытудың жолы, тиімді
әдісі. Ойын дегеніміз - ұшқын, білімге құштарлық пен еліктеудің маздап жанар оты»
деуге болады.Баланың қиялы ойын арқылы шарықтайды, әр сабақта ойын түрлерін
орнымен қолданып, оны қызықты ету арқылы жас бүлдіршіндердің білімге деген ынта-
ықыласын, пәнге деген сүйіспеншілігін, қызығушылығын қалыптастыруды көздейді.
Педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес ойын түрлері:
1.Білім беретін ойындар
2.Тәрбиелейтін ойындар
3.Дамытатын ойындар
4.Жеке тұлғаны әлеуметтендіретін ойындар
5.Диагностикалық ойындар
Баланы оқуға қызықтыру және дамыту мақсатында, қоршаған ортамен
байланысын нығайту үшін күнделікті сабақ алдында ашықтық, сенімділік деңгейін,
эмоционалдық еркіндігін және ұжымда бірауыздылық орнатуға жағдай жасайтын
жұмыстар жүргізген жөн.
Психологиялық ойын- жаттығулар баланың жан дүниесінің, рухани жай-күйінің
үйлесімді дамуына ықпал етеді. Баланың сезім әрекетін, әсерленушілік деңгейін
анықтау үшін қолданылады. Адамдардың бiр бiрiмен қарым -қатынасы өте күрделi
процесс. Қоршаған адамдармен қарым- қатынас жасауда қиындық көретiн балалар,
бiрiншiден
ұжымға
бейiмделуiнде,
бiлiмдi
меңгеруiне
кедергi
болады.Сондықтан,баланы оқуға қызықтыру және дамыту мақсатында танымдық іс-
әрекетін қалыптастыру мақсатында сабақ алдында, ашықтық, сенiмдiлiк деңгейiн,
эмоционалдық еркiндiктi, топта бiрауыздылық орнатуға жағдай жасайтын
психологиялық жаттығулар өткiзу керек.
Психологиялық ойындар:
«Менің көңіл-күйім» жаттығуы
Алдарыңдағы бланкіге өз көңіл-күйлеріңді суреттеп салыңдар .
Есте қалған қызықты оқиға
Топ дөңгеленіп отырып, қатысушыларға доп беріледі. Допты бір-біріне кезектесіп
беріп, есте қалған қызықты оқиғаларды айтады.
Мен саған сенемін
Әуен ойнап тұрады. Жұп құрып, бір- бірінің көздеріне қарап отырады. «Мен саған
сенемін …» өйткені сен жақсы адамсың.
