231
мәдениетін дамытуға, олардың әртүрлі әдіс-тәсілдермен, құралдармен баланың
жақындарын, достарын қатыстырып, оған қажет психологиялық қолдау көрсету
іскерліктерін қалыптастыруға, сондай-ақ оқушылардың психологиялық сауатын ашуға
ықпал етеді. Балаға психологиялық қолдау көрсетудің нәтижесінде бастауыш мектеп
жасындағы оқушының тұлғасын дамытуға қажет жағдай қалыптасады, оның оңтайлы
«Мен-тұжырымдамасы» қалыптасады, бала өзін тұрақты түрде бара-бар қабылдай алады;
бала өзінің мүмкіндіктері мен қуатына сенімді болып, оның
бойында рефлексия, өзін-өзі қадағалау, мінез-құлқын өз бетінше ұйымдастыру
қабілеті дамиды, өзінің эмоциялы реакцияларының адекваттылығын субъективті сезініп,
туындаған қиындықтарды өз бетінше шешу іскерлігі қалыптасады. Сонымен қатар, балаға
психологиялық қолдау көрсетудің нәтижесінде оның бойында айналасындағыларға деген
толеранттылық, эмпатия қалыптасады, өзге адамдарға психологиялық қолдау көрсету
іскерлігі дами бастайды.
Педагог-психологтың балалармен, олардың ата-аналарымен, педагогтармен
психопрофилактикалық жұмыстың маңызы айта кеткен жөн. Тәжірибеден адамдарға
проблемаларды шешуге үйреткенше, ықтималды қиындықтарға даярлағанның
дұрыстығын көруге болады. Психопрофилактикалық жұмысты педагог-психолог
адамдардың көпшілігі бір проблемамен кездесетіні алдын ала белгілі болған жағдайда
жүргізу қажет (мысалы, бірінші сыныптағы оқушыларды мектепке бейімдеу). Бұл бағытта
педагог-психолог педагогтармен ағарту, кеңес беру және әдістемелік, ата-аналармен
ағарту, кеңес беру жұмыстарын, балалармен дамытпалы жұмыстарды жүргізе алады (тек
педагог-психолог ғана емес, сонымен қатар нақты психологиялық білімдері бар
педагогтар, ата-аналар да жүргізе алады).
Балаға психологиялық қолдау көрсетудің жетістігі педагог-психологтың,
педагогтардың, ата-аналардың, баланың сыныптастарының біріккен іс-әрекеттеріне де
байланысты болады.
Педагогтардың, ата-аналардың, оқушылардың психологиялық қолдауға мұқтаж
балаларға көмек көрсету іскерліктерінің дамуы мектептегі әрі отбасындағы білім беру
және тәрбие үдерістерінің ізгілендірілуіне ықпал етеді, өскелең ұрпақтың тек
психофизакалық емес, сонымен қатар психологиялық денсаулығын да нығайтады.
Мүмкіндіктері шектеулі балалардың ата-аналарын психологиялық-педагогикалық
сүйемелдеу кеңес беру, ата-аналарға арналған мектептер, отбасылық клубтар
ұйымдастыру және т.б. арқылы жүреді. Денсаулық мүмкіндіктері шектеулі балалар
тәрбиелеп отырған ат-аналармен жүргізілетін барлық жұмыс олардың әлеуметтік
дәрменсіздігін педагогикалық құзыреттілікті арттыру, өз баласымен өзара әрекеттесу мен
қарым-қатынас, бірлесіп үй тапсырмасын орындау дағдыларын үйрету мен мамандардың
ұсыныстары есебінен, сондай-ақ, топтық жұмыс аясында басқа ата-аналармен қарым-
қатынас есебінен жеңуге бағытталған. Осының арқасында ата-аналар өз баласының дамуы
мен тәрбиесіне сенімді түрде жауапкершілік алады.
Сонымен, инклюзивті білім беру туралы айтқанда, бұл мүмкіндігі шектеулі
балалардың білім беру мекемелеріне кедергісіз кіруі үшін техникалық жағдайлар жасап
қою ғана емес, сондай-ақ, денсаулық мүмкіндіктері шектеулі баланың психофизикалық
мүмкіндіктерін ескере отырып, құрылуы тиіс оқу-тәрбие процесінің спецификасы
екендігіне баса назар аудару керек. Білім беру мекемелерінде сапалы психологиялық-
педагогикалық сүйемелдеу ұйымдастырылуы, сондай-ақ, педагогикалық және оқушылар
ұжымдарында ерекше моральдық-психологиялық климат жасалуы тиіс. Инклюзивті білім
беруді психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу – инклюзивті білім беру моделінің
маңызды құрам бөлігі.
Әдебиеттер:
1. Асмолов А.Г. Содействие ребенку - развитие личности // Забота – поддержка -
консультирование / Серия «Новые ценности образования» / Под ред. Н.Б. Крыловой /
Выпуск № 6. - М.: Инноватор, 1996. - С. 39-44.
232
2. Газман О. Педагогика свободы: путь в гуманистическую цивилизацию XXI века
// Забота - поддержка - консультирование / Серия «Новые ценности образования» / Под
ред. Н.Б. Крыловой. Выпуск № 6. - М: Инноватор, 1996. -С. 11-38.
3. Андреева Г.М. Социальная психология. – М., 1996. – С. 241-242.
4. Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзету арқылы
қолдау туралы. ҚР 2002 ж. №343 заңы.
5. Формирование позитивного психологического климата в инклюзивном классе
общеобразовательной школы: методические рекомендации / сост. А.А.Айдарбекова,
Л.К.Ермекбаева, Г.С.Дербисалова, З.Р.Самигулина. – Алматы, ННПЦ КП, 2014. – 64 с.
6. Сулейменова Р.А. Теоретические и социальные основы ранней коррекционной
помощи детям с ограниченными возможностями. - Алматы, 1999. - 111 б.
Заманауи педагогикалық технологиялар және инклюзивті оқыту - өмір
қауіпсіздігі
Жалатбекова.М.К ., бастауыш білім беру мұғалімі
Железин жалпы орта білім беретін №3 мектебі
Мақсаты: Мектепке дейінгі жастағы балаларға инклюзивті білім беру
технологияларын қолданумен таныстыру
Міндеттері:
- Инклюзивтік білім берудің педагогикалық технологиялары саласындағы
педагогтарды арнайы білімдері мен практикалық дағдыларымен таныстыру;
- мектеп жасына дейінгі балалар үшін инклюзивті білім берудің педагогикалық
технологияларын тәжірибеде пайдалануды үйрету;
- мұғалімдердің шеберлігін арттыру.
Инклюзивті практиканы жүзеге асыратын мұғалім қызметінің мақсаты инклюзивті
топқа баратын әрбір баланың әлеуетін дамыту үшін оңтайлы жағдайлар жасау болып
табылады. Осы мақсатқа жету үшін мұғалім кәсіптік қызметінде арнайы кәсіби
міндеттерді шешеді. Осындай міндеттердің бірі - технологияларды меңгеру, әдістемені,
әдістерді, жұмыстарды ұйымдастырудың формаларын, сонымен қатар оқушылардың
қабілеттері мен қажеттіліктеріне сәйкес оларды дұрыс қолдану.
Бұл міндет арнайы балалармен тәжірибе негізінде жүзеге асырылғанын
қарастырайық.
Инклюзивті білім беруді ұйымдастырудың бірінші кезеңінде білім беру процесінің
барлық қатысушыларының - балалар, ата-аналар, мұғалімдер, мамандар арасындағы
ынтымақтастық технологиясы қолданылады.
Танысу процесінде мұғалім әр баланың ерекшеліктері мен сипаттамаларын байқай
алады. Әрине, сіз алғаш рет кездестіргенде, сіз ең таңғаларлық ерекшеліктерді -
мүгедектік арбасындағы бала, сөйлеу қиындықтары бар балаларды көруді немесе есту
қиындықтарын көре аласыз. Баланың ұзағырақ байланыста болуын қадағалап, мұғалім
басқа ерекшеліктердің көрінісін байқай алады.
Осылайша, инклюзивті
білім
беруді
ұйымдастырудағы
ынтымақтастық
технологиясын қолдану білім беру процесіне қатысушылардың - балаларға, мұғалімдерге,
мамандарға, ата-аналарға танысу және өзара әрекеттесу негіздерін қалыптастыру болып
табылады.
Арнайы баланы сыныптастарымен араласқанда, мен Сухомлинскийдің гуманистік
білім беру технологиясын қолданамын.
Инклюзивтік оқу үрдісін ұйымдастыру үшін технологиялар
Инклюзивтік білім берудің ерекшелігі - мұғалім топтағы балалардың әртүрлілігін,
олардың сипаттамаларын, мүмкіндіктері мен мүдделерін ескереді. Осыған байланысты
жұмыс нысандарын, әдістерін және технологияларын өзгерту қажет. Мысалы, егер
