Семинар-тренингте білім бе ру мазмұнын жаңарту жөніндегі мектеп үйлестірушілері, 5 пен



Pdf просмотр
бет16/22
Дата25.11.2018
өлшемі12 Mb.
#24558
түріСеминар
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   22

17

№23-24 (132-133) 19 июня 2018 г.

bilimdi_el@mail.ru

Читайте нас на сайте www.bilimdinews.kz



Жақында жерлесіміз, 

тарих ғылымда-

рының кандидаты 

Меңдігереев Көпжа-

сар Болатұлының 

«Батыс Қазақстан 

аумағындағы балық 

шаруашылығының 

даму тарихы» атты 

ғылыми еңбегі жа-

рық көрді. Ғылыми 

басылымға қойыла-

тын талаптар негізін-

де шыққан еңбекке 

тарих ғылымдары-

ның докторы Аққа-

ли Ахмет және өзім 

пікір жазып, ғылыми 

редакциясын профес-

сор Қылышбай Сүн-

детұлы басқарды. 

Ұзақ  уақыт  бойы  идеоло-

гиялық  шырмауда  болып  кел-

ген  тарих  ғылымында  жабулы 

жатқан  тақырыптар  әлі  де  бар-

шылық.  Осындай  кешенді  зерт-

теуді  талап  ететін  мәселердің 

бірі  –  Қазақстанның  жеке  ай-

мақтарының  жан-жақты  дамуы, 

соның  ішінде  оның  әлеуметтік- 

экономикалық өмірінің тарихы.

Отан  тарихының  XIX  ғасыр-

дан  бастап  XX  ғасырдың  ба-

сына  дейінгі  кезеңін  зерттеу  − 

Ресей  империясының  құрамын-

да  болған  Қазақстанның  сая-

си-әкімшілік  және  әлеуметтік- 

экономикалық өмірін жан-жақты 

танып  білуге,  жалпы  тарихи- 

географиялық  аймақты  арнайы 

да тереңдете зерттеу, оның өзін-

дік ерекшеліктерін анықтап қана 

қоймай,  қазақ  даласының  сол 

кезеңдегі  даму  заңдылықтарын 

ғылыми  тұжырымдауға  мүмкін-

дік беретіні сөзсіз.

Тарихта  әр  дәуірдің  өзіндік 

ізі  бар,  ХІХ  ғасыр  мен  XX  ға-

сырдың  бас  кезі  Қазақстанның 

батыс  өңірінің  саяси-экономи- 

калық және әлеуметтік дамуын-

дағы  күрделі  кезеңдердің  бірі 

болды.  Өйткені,  бұл  өлкеге 

Ресей  капиталының  енуі  жер-

гілікті  халықтың  әлеуметтік- 

экономикалық  өміріне  өзгеріс 

енгізбей  қойған  жоқ.  Әсіресе, 

балық  кәсіпшілігіне  зор  ықпал 

етті.  Каспий  теңізінің  Солтүстік 

және  Солтүстік-Шығыс  аумағы-

на  патша  өкіметінің  отаршыл- 

дық  саясатының  орнығуының 

өзіндік себебі бар еді. Яғни, Ре-

сей жағалауларын жуып жатқан 

ашық теңіз бен өзендердегі мол 

балық  байлығына  қарамастан, 

су  бассейндерінде  балық  аулау 

ісі өте баяу дамыды және XIX ға-

сырдың 60-жылдары жалпы ба-

лық  аулау  көрсеткішінің  тек  5,5 

пайызын ғана құрады.

Ал, Ресейдің балық кәсіпшілігі 

орналасқан су қоймаларына қа-

рағанда, Каспий теңізі ауланған 

балықтың  саны  жағынан  ғана 

емес, сапасы жағынан де бірінші 

орынды алатын. 1915 жылы В.А.

Кевдин:  «Қазіргі  уақытта  балық 

кәсіпшілігінің  басты  орталығы  − 

Каспий теңізі, онда жалпы импе-

рияда  ауланған  балықтың  жар-

тысы  немесе  жартысынан  аса 

бөлігі ауланады», – деп жазды.

Аталған  деректер  болашақта 

Каспий  теңізі  және  оған  құятын 

өзендердің  Ресей  экономика-

сында ең маңызды орын алаты-

нын  көрсетеді.  Жалпы  алғанда, 

Қазақстанның  батыс  өңіріндегі 

балық кәсіпшілігінің дамуы қазақ 

даласындағы капиталистік қаты-

настарының  алғашқы  тетіктерін 

калыптастырып, ақша-тауар ай-

налымын  жүйеге  келтіруде  өз 

септігін  тигізіп,  өлке  экономика-

сын одан әрі дамытты.

Балық  кәсіпшілігі  сауданы 

дамытуда  да  қозғаушы  күшке 

айналып, Ресейдің ішкі нарығы-

на  ғана  емес,  алыстағы  Еуро-

па  мемлекеттерінің  нарығына 

да  жол  салды.  Сонымен  қатар, 

балық  кәсіпшілігінің  дамуының 

нәтижесінде  қазақ  даласында 

көлік  қатынастарының  жүйесі 

мен темір жолдардың және көп-

теген  өнеркәсіп  орындарының 

инфрақұрылымдарының  салы-

нуына негіз болды.

Сондай-ақ,  балық  шаруашы- 

лығы казақ халқының этникалық 

және  мәдени  біртұтастығына 

зор  нұқсан  келтіріп,  кәсіп  ізде-

ген  казак-орыстар  мен  жерсіз 

қалған  Ресей  шаруаларының 

қазақ даласына қарай ағылуына 

жол ашты. Оның салдарынан қа-

зақтардың тұрмысы күрт нашар-

лап ғасырлар бойы қалыптасқан 

қоғамдық  жер  иеленуді  дағда-

рысқа  ұшыратты.  Бұл  қазақтар-

дың көшпенді шаруашылығының 

ыдырауына,  руаралық  қатынас-

тардың бұзылуына әкеп соқтыр-

ды.  Ірі  меншік  иелері  мен  жал-

дамалы  жұмысшы  күштерінің 

пайда  болуына  жағдай  жасап, 

әлеуметтік теңсіздікті одан әрі те-

реңдетіп, саяси қайшылықтарды 

қалыптастырды.

Жалпы,  балық  өнеркәсібі 

тарихына  қатысты  «Батыс  Қа-

зақстан  аумағындағы  балық 

шаруашылығының  даму  та-

рихы»  ғылыми  еңбегінен  басқа 

да  бұрын  біршама  зерттеулер 

болды.  Соның  ішінде  Отан  та-

рихнамасына қосылған қомақты 

үлес  ретінде,  Ж.Б.  Бақиев- 

тің  «Қазақстанның  балық  ша-

руашылығын  социалистік  жол-

мен  қайта  құру  (1917-1937 

жж.)» тақырыбымен 1972 жылы 

қорғалған  кандидаттық  диссер-

тациясы  ерекше  орын  алады. 

Жұмыстың  бірінші  тарауында 

Қазақстанда 1917 жылға дейінгі 

кезеңде  балық  шаруашылығы-

ның  дамуына,  көптеген  мәсе-

лелерге тоқталып, тың пікірлер 

жасаған.  Аталған  ғылыми  жұ-

мыста ХVІІ ғасырдан бастап ХХ 

ғасырға  дейінгі  кезеңде  Батыс 

Қазақстан  аумағында  балық 

шаруашылығының қалыптасуы-

на  шолу  жасалып,  сол  кезең-

дегі  ірі  балық  аулау  орындары 

туралы,  ол  жерлерді  отаршыл-

дардың  жаулап  алуы  жөнінде 

әңгімеленеді. 

Сонымен бірге, балық шару-

ашылығын  басқа  шаруашылық 

түрлерімен  салыстыра  келе, 

оның  ел  тұрмысында  елеулі 

рөл атқарып, осы аумақтағы ха-

лықтың  негізгі  шаруашылығы-

ның  түрі  екендігін  атап  өтіп, 

жергілікті  халықтың  табыс  көзі-

не  айналғандығын  айқындай-

ды.  Капиталистік  қатынастар-

дың  дамуы  барысында  қазақ 

еңбекшілері балық аулау орын-

дарына  жұмысқа  жалданып, 

кәсіпқой балықшылар тобын то-

лықтырып, бұл саланың дамуы-

на  өзіндік  үлесін  қосқандығы 

көрсетілген. Шет елдерге шыға-

рылатын  Қазақстанның  қазба 

байлықтары  қатарында  балық 

та негізгі тауарға айналғандығы 

мұрағат  деректері  негізінде 

дәлелденеді. 

Қазақстан  тәуелсіздік  алған-

нан  бері  қарай  Қазақстанның 

батыс  өңіріне  байланысты 

отандық  тарихнамада  біршама 

ғылыми  еңбектер  жарық  көрді. 

Солардың  бірі  Р.А.  Ідірісовтың 

«XIX  ғасырдың  бірінші  жарты-

сындағы  Батыс  Қазақстанның 

тарихи  географиясы»  атты 

ғылыми  еңбегінде  балық  ша- 

руашылығына  біршама  тоқ- 

талған.  Онда  Жайық  және 

Орынбор  казактарының  балық 

кәсіпшілігін  талдайды.  2008 

жылы  Болат  Нығыметов  балық 

өнеркәсібінің  кеңестік  кезеңін-

дегі  даму  тарихына  арналған 

диссертациясын қорғады. 

Дегенмен,  жоғарыда  келті- 

рілген  еңбектер  Көпжасар  Бо-

латұлы еңбектің кіріспе бөлімін-

де атап өткендей ғылыми құнды 

екенін,  қарастырылып  отырған 

тақырып  бүгінге  дейін  арнайы 

зерттеу  нысанына  айналмаған-

дығын дәлелдейді. 

Сондықтан  пайдаланылған 

басқа да дереккөздері зерттеліп 

отырған  тақырыптың  мәні  мен 

мазмұнын  ашуға  бұл  жөнінде 

үлкен мүмкіндік береді.

Лесқали БЕРДІҒОЖИН, 

тарих ғылымдарының

 докторы

Бүгінгі таңда әлем 

көз ілеспес жылдам-

дықпен өзгеріп жа-

тыр. Мектепке дейінгі 

тәрбие мен оқыту 

мазмұнының сапа-

сын арттыру – заман 

талабы. 

Жаһандану  үрдісі  етек  алған 

кезеңде  бүлдіршіндерді  жаңа 

заман  талабына  сай,  ұлттық 

дәстүр  негізінде  тәрбиелеп, 

игі  нәтижелерге  жету  жолын-

да  аянбай  еңбек  ету  керек.  Ол 

үшін  өзімізді  үнемі  қамшылап, 

ұдайы  алға  ұмтылуымыз  қажет. 

Бабалардан  мирас  болып  келе 

жатқан  мәңгі  өлмейтін  асыл 

қазынамызды  жаңғырту  бала-

бақша  табалдырығынан  бастау 

алады. Ғасырдан ғасырға жалға-

сып келе жатқан бабалар амана-

тын орындап, жалғастыру біздің 

еншімізде.  Жаңғыру  жолында, 

Мәңгілік  ел  болып  қалыптасу-

да  ұрпаққа  дұрыс  тәрбие  беру 

–  ойландырып-толғандыратын 

өзекті  мәселелердің  бірі.  Дүние 

есігін ашқан әрбір нәресте отба-

сында  ата  мен  әженің,  әке  мен 

ананың,  бауырлардың  махаб-

баты  мен  жылулық  шапағатына 

бөленіп  өседі.  Әр  отбасындағы 

тәрбие  әртүрлі,  бала  өздерінің 

қалыптасқан  отбасылық  құн-

дылықтары,  үлкендердің  өмір 

жолдары  арқылы  тәрбиеле-

неді.  Ал,  білім  мен  тәрбие  бе-

ретін  орындарда  жаңашылдық 

пен  заманауилықты  ұштастыра 

отырып  тәрбиелеуге  үлкен  жа-

уапкершілікпен  қарайды.  Ары 

қарай,  өмірдің  өсу  сатысында 

білім  мен  тәрбие  ұйымдарын-

да  қалыптасқан  бірізділік  жүйе 

арқылы  баланың  өз  көзқарасы, 

өзіндік «Мені» қалыптасып, қор-

шаған  ортада  жеке  тұлға  ретін-

де  өз  орнын  табады.  Балабақ-

шада  дұрыс  тәлім-тәрбие  бере 

алсақ,  мектепте  саналы  түрде 

сапалы  білім  алуға  тырыса-

ды.  «Ел  есінде  бір  жыл  қалғың 

келсе  –  ас  бер,  он  жыл  қалғың 

келсе  –  ағаш  отырғыз,  ал  мәңгі 

қалғың келсе – бала тәрбиеле» 

дейді  дана  халқымыз.  Баланың 

ой-өрісін  дамытуға,  олардың 

қиялына  қанат  бітіріп,  тіл  бай-

лықтарының молаюына тәрбие-

шілердің  сіңірер  еңбегі  орасан. 

Сондықтан  да  сөзі  түзу,  еңсесі 

биік, рухы мықты ұрпақ тәрбие-

леуде  ықпалы  зор  тәрбиеші 

мамандығын  ұлықтай  білейік. 

Ұрпағымыздың  тамырына  нәр 

беретін  мамандық  екендігін 

естен шығармайық.

Болашақтың  қақпасы  –  әр-

бір  балабақша  табалдырығын 

аттаған  бүлдіршіннің  қадамына 

ертеңге  деген  нық  сенім,  жүре-

гіне  жалындаған  патриоттық 

сезім ұялататын, білім мен тәр-

бие  беретін  алтын  қақпа  болуы 

тиіс.  Қазіргі  заман  талабына 

сай  өнерлі,  шығармашылыққа 

бай,  жан-жақты  дамыған,  өзінің 

жағымды  жақтарын  көрсете 

білетін,  өз  ойын  ашық  айтатын 

ұрпақ  тәрбиелеу  –  мәңгілік  ел 

болып  қалыптасудың  алғашқы 

қадамдары деп білемін.

Шын  білімдінің  зейін-зердесі 

кең,  алыстан  қарасаң  –  кербез, 

жақыннан  қарасаң  –  кішіпейіл, 

жүзіне  үңілсең  –  мейірімді,  жа-

нына үңілсең – шуақты көрінбек. 

Бүлдіршінге  «Мың  рет  өсиет 

айтқаннан  бір  рет  өнеге  көрсет-

кенің»  артық  екенін  ұғынып,  Ел-

басы салған сара жолдан таймай, 

аты өшпес халықтың ұрпағын тәр-

биелеуге атсалысайық! 

Сәуле ОРАЗАЛИНА,

№29 «Нұрсая» б/б  

І санатты әдіскері

Атырау қаласы

АтырАу облысы



Жерлес ғалымның зерделі зерттеуі

Рухани жаңғыру – тәрбие мен білімнен бастау алады 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   22




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау