147
Материалистік позициядан қарағанда қоғамдық прогрестің
жоғары және жалпылама белгісі ӛндіргіш күштердің дамуы болып
табылады. Ӛндіргіш күштердің дамуы адамның табиғат күштерін
игеруінің дережесін кӛрсетеді. Прогрестің жоғары және
жалпылама белгісін анықтау прогрестің негізгі бағытын
айқындауға мүмкіндік береді. Қазіргі кездегі қоғамдық прогрестің
негізгі бағыты гуманистік, демократиялық қоғам орнату болып
табылады. Маркстік теорияға сәйкес қоғамдық прогрестің екі
тарихи түрі бар. Олар: антогонистік және антогонистік емес.
Прогрестің антогонистігінің негізі жеке меншіктің пайда
болып, дамуы және адамның ӛндірген ӛнімін басқа біреудің
пайдалануы, қоғамдық байлықтың оның тек бір бӛлігінің қолында
шоғырлануы. Қоғамдық прогрестің антогонистік емес түрі –
жоғары күрделі даму түрі болып табылады. Ол қоғамнан саналы
әрекетті талап етеді. Қоғамдық байлық тек жеке адамдардың
мүддесіне ғана емес, барлық қоғам мүшелерінің игілігіне қызмет
етеді. Мемлекет бұл жерде әртүрлі әлеуметтік топтардың
мүдделерін біріктіруші, қоғамда ортақ мақсатты жүзеге асыруға
жұмылдырушы органға айналады. .
Қазіргі қоғамның дамуы адамдар алдына кӛптеген сұрақтар
қойып отыр. XX ғ. қоғамды сипаттауда әр түрлі кӛзқарастар бар.
1945 жылы Жапонияда Е.Масуда жетекшілігімен ақпараттық
қоғам тұжырымы қалыптасты. Бұл тұжырымға сай ақпарат қоғам
ӛмірінің маңызды құндылығына айналады.
Американ әлеуметтанушысы А.Тофлер ӛз еңбектерінде
адамзат жаңа технологиялық революцияны бастан кешіріп жатыр
деген
пікірді
негіздеуге
талпынады.
Басқа
да
әлеуметтанушылардың пікірімен келісе отырып А.Тофлер
«постиндустриалды қоғам» тұжырымын қалыптастырады.
Біздің дәуіріміздің дағдарысы «индустриалды қоғам»
дағдарысының салдары деп санайды аталмыш ғылымдар. Жаңа
постиндустриалды қоғамда ұйымдастыру стилдері, адамдар
қарым-қатынасы, құндылықтар түбегейлі ӛзгерістерге ұшырайды.
Супериндустриалды қоғамда адамның негізгі қажетгіліктері
қанағаттандырылады. Адамдар алдында не жеймін, не ішемін
деген сұрақтар тумайды. Алайда, бұл кӛзқарас техникалық
интеллигенцияға тән болса, қоғамдық ғылымдар саласындағы
зиялылар мұндай оптимистік кӛзқарастарды бӛліспейді. Адам
148
қажеттілігінің артуы «тұтынушылық қоғамның» қалыптасып,
дамуына әкеп соқты. Адам қажеттілігін қанағаттандыруға
бағытталған ӛндіріс табиғатқа орны толмас нұқсан келтірді.
Адамдарда таза тұтынушылық психологияны қалыптастырды.
Рим клубының идеологтары қазіргі батыс адамының
бойыңдағы ӛзімшілдік, пайдакүнемдік, тұйық мінезділік,
жатшылдық сияқты кӛріністерді сынға алды.
Рим клубы ӛкілдері батыс ӛркениетінің дағдарысы әлеуметгік
шындықта кӛрініс тапқан тұлға (адамдық құндылықтар) дағдарысы
болып табылады деп есептейді. Әлеуметтік қайта құрулар мен
ӛзгерістер
адам
бойындағы
ізгі
қасиеттердің,
оның
шығармашылық жасампаздығының дамуына қызмет етуі керек
дейді гуманистер. Ғылым мен техника, технология қаншама
жетістікке жетсе де адамның басты үміті оның ӛзімен, танымымен
байланыстырылады. Қазіргі қоғамның дамуы қарама-қайшылыққа
толы процесс. Қоғам ӛмірінде әр түрлі кӛзқарастар мен
тенденциялар күресі, тоғысуы орын алып отырады.
Адамзат қоғамының тарихи дамуы тіршіліктің үзілмей
жалғасып келе жатқандығын, сұрапыл соғыстар мен қантӛгістердің
қоғам мен ғарыштың прогресивті даму жолынан бұрыс алып кете
алмайтынын кӛрсетеді.
Негізгі ұғымдар:
Қоғамдық болмыс және қоғамдық сана. Материалдық ӛңдіріс. Базис және
қондырма. Табиғат. Табиғи және жасанды орта. Экология. Биосфера. Ноосфера.
Идеология. Қоғамдық-экономикалық формация. Ӛндіргіш күштер және ӛндірістік
қатынастар. Прогресс. Регресс.
Бақылау сұрақтары:
1.
Қоғам дамуы объективті заңдылықтарға бағынышты ма?
2.
Қоғамдық болмыс пен қоғамдық сананың арақатынасы қандай?
3.
Идеология дегеніміз не?
4.
Қоғамдық дамудың қозғаушы күштері неде?
5.
Қоғамдық прогрестің объективті кӛрсеткіші не?
6.
Ғылыми-техникалық прогрестің мәні неде?
7.
Адам табиғаттың бір бӛлігі болып табыла ма?
8.
Экологиялық мәселенің мәні неде?
9.
Сіз жерден тыс ӛркениеттер, ӛмір мен сана бітімдері бар деп ойлайсыз
ба?
10. Адам мен табиғаттың арақатынасы қандай?
11. Ӛндіргіш күштер мен ӛндірістік қатынастардың субъектісі кімдер?
149
12. Бостандық – қоғамдық прогрестің алғышарты ма, әлде нәтижесі ме?
13. Әлемдік тарихтың даму бағыты бар ма?
Реферат тақырыптары:
1.
Табиғат және қоғам.
2.
Адам, мәдениет және қоғам.
3.
Тарихтағы субъективті фактордың рӛлі.
4.
Ақпараттың қоғамның ӛзекті мәселелері.
5.
Ӛндіргіш күштердің дамуы қоғамдық прогрестің объективті
кӛрсеткіші ретінде.
6.
Прогрестің қарама-қайшылық сипаты.
7.
Философия тарихындағы прогресс ұғымы.
8.
В.И.Вернадскийдің табиғат туралы ғылымға қосқан үлесі.
9.
Ғылыми-техникалық революция (ҒТР) және экология.
10. Тіршілікті танудағы биология мен философияның орны.
11. Адамның пайда болып тіршілік етуінің табиғи алғышарттары.
Достарыңызбен бөлісу: |
