Қазақстан Республикасы Білім жҫне ғылым министрлігі

алу,сақтау 
әрқашан 
дамуда 
болды,соның 
салдарынан: 
пергамент,папирус,береста,қағаз,фотопленка,магниттік 
және 
оптикалық 
сақтау құралдары пайда болды. 
 
Ақпараттық  ағымдар тау тасқынындай қарқынмен өсуде. Әсіресе бұл 
өндіріске,басқаруға  және  ғылымға  байланысты.  Ақпаратты  өңдеудің  пайда 
болуына байланысты ол ақпараттық ресурстар деген ұғымды тудырды. 
 
Информациялық  ресурстар - өндірісте,техникада,қоғамды  басқару 
ақпараттары  арнайы  ұйымдастырылған  және  өңдеулер  ЭЕМ -(электрондық 
есептеуіш машинасы)-де орындалады. 
 
Информациялық  ресурстар – елдік  аумақта – халықтық  ақпараттық 
ресурстар болып есептеледі. 
 
Елдің 
ақпараттық 
ресурстары 
оның 
ғылыми-техникалық 
ресурстарымен,  ғылыми  потенциалмен,экономикалық  және  стратегиялық 
қуаттылығы  болып  есептеледі.  Осы  тұрғыдан  қоғамды  ақпараттау  деп 
қарауға болады. 
 
Қоғамды информатизациялау – күнделікті өлшем комплекстерін жүзеге 
асырудың    арқасында  толық  және  дер  кезінде  нақты  ақпаратты 
пайдалану,осы саланы дамытудағы информациялық технологияның дамуына 
байланысты болады. 
 
Ақпаратты ұсынудың нысаны мен түрлері 
 
 
Ақпаратты әртүрлі тәсілдермен жіктеуге болады және әртүрлі 
ғылымдар бұл тәсілдерді әртүрлі жіктейді. Әрбір ғылым өз жүйесін енгізеді. 
Информатикада ақпаратты ұсынудың екі тәсілі бар: 
- 
ұқсастық (аналогиялық) – (үздіксіз, толассыз) – дене қызуы; 
- 
мелодия – скрипкадан  шыққан  үн,  қыл  тартылған  таяқшаны 
шектен алғанға шейін, автомобил қозғалысы; 
- 
сенімсіздік  (дискреттік) (үзілмелі) – жыл  мезгілдері,  Морзе 
азбукасындағы нүкте мен тире. 
Бізді  қоршаған  ортадан  алынатын  көптеген  (жойқын)  ақпараттады  әр 
түрлі нышан бойынша топтастыруға болады. 
 
 
Ақпарат түрлері 
Ақпараттың түр тармақтары 
 
Көпшілік                                          Саяси-қоғамдық 
Арнаулы                                          Ғылыми-көпшілік 
                                                         Ғылыми-техникалық 
Дербес (жеке)                                 Экономикалық басқару жүйелері 
 
Берілген кесте бойынша ақпараттың бөліну және адамдардың енгізу мен 
қолдану түрлері мен түр тармақтары қоғамдық белгілеуі бойынша: 
- 
қарапайым – жансыз табиғаттың процестерін көрсетті; 
- 
биологиялық - өсімдіктер мен жануарлардың процестерін көрсету; 

- 
әлеуметтік – адамзат  қоғамының  процестерін  көрсету  болып 
бөлінеді. 
Ақпаратты беру мен қабылдау түрлері бойынша: 
- 
көру арқылы – көрінген образдар мен символдар арқылы; 
- 
есту – дыбыс арқылы; 
- 
сезім – түйсік (сезім) арқылы; 
- 
иіс мүшесі – иіс пен дәм арқылы; 
- 
машина – есептегіш  машинаның  беруі  мен  қабылдауы  арқылы 
болып бөлінеді. 
Адам  құрылымы  ақпаратты  сезім  мүшелері  арқылы  қабылдап,  сол 
ақпаратты  жадында  сақтап,  өңдейді.  Адамдардың  ойлауы  арқылы  жасалған 
көп  құралдар  да  осындай  қарапайым  ақпараттар  арқылы  жұмыс  істейді, 
мысалы, теледидар, телефон, пластинка ойнайтын проигрывательдер. 
Цифрлық  құралдарға  дербес  компьютерлер,  ақпарат  арқылы  жұмыс 
істейтін, цифрлық (сандық) (дискреттік) нысандар қолданылады. 
Қоғамдық  белгілері  арқылы  адамдардың  ақпаратты  жинау  мен  өңдеу 
төмендегіше бөлінеді: 
- 
көпшіліктік (саяси-қоғамдық, ғылыми-көпшілік т.б.); 
- 
әлеуметтік (ғылыми, техникалық, экономикалық, басқару т.б.) 
- 
дербес (жеке). 
Ақпараттар  белгілі  ақпараттық  системаларда  айналып  жүреді,  яғни 
нысандардың  бір-бірімен  ақпарат  арқылы  қатынасы  (мысалы:  а)  жұмыскер; 
ә) кәсіпорын; б) билет сататын жүйе) 
Компьютердің  осы  жүйеде  атқаратын  маңызы  өте  зор.  Олар  барлық 
операцияны орындайды. 
 
Ақпараттың қасиеттері 
 
Ақпараттар өзіне тән белгілі қасиеттерді иемденеді: 
- 
пайдалысы (біршама деректі ақпарат жүйесіне байланысты); 
- 
толықтығы  (тарихшының  арманы - өткен  ғасырлардан  ақпарат 
алуы,  алайда  тарихи  ақпараттар  ешқашанда  толық  болмайды. 
Себебі  толықтық  тарихи  дәуірдің  бізден  алыстаған  сайын  оның 
толықтығы азая бастайды); 
- 
анықтық (дұрыстық) – ол кішірейе, азая береді, себебі толықтық 
азаяды; 
- 
жаңашылдық – уақыт  өткен  сайын  ақпарат  ескіре  бастайды, 
мысалы  газет  ақпараттары,  сондықтан  газет  шығарушылар 
жұмысы өте жылдамдықпен орындалуы қажет; 
- 
бағалылығы – ең  пайдалы  ақпарат - өте  қажет,  толық,  дұрыс 
және жаңа болуы керек. 
 
 
 
 

2-тақырып. Компьютерлердің топтау бағдарламасын қамтамасыз 
ету .Файл және файлдық құрылымдар Операциялық жүйе түсініктері. 
 
Дәріс жоспары: 
 
1.  Компьютерлердің топтау бағдарламасын қамтамасыз ету. 
2.  Файлдық ұйымның мәліметтері. 
3.  Операциялық жүйелердің функциясы мен міндеттері. 
 
2.1. Компьютерлердің топтау бағдарламасын қамтамасыз ету 
 
Компьютерде жұмыс істеу бағдарламасын үш топқа бөлуге болады: 
- 
қолданбалы  бағдарлама,  ол  тікелей  жұмыс  жасаушының 
жұмыстарын  қамтамасыз  етеді,  мәтінді  редакторлау,  суреттерді 
безендіру, деректер қорын басқару жүйелері, автоматтық жобалау 
жүйелері, ойындар т.б. жұмыстар атқарады; 
- 
жүйелік  бағдарламалар,  информациямен  ыңғайлы  жұмыс  жасау 
үшін қосымша жұмыстар атқарады, мысалы ақпараттарды өшіріп, 
сақтап  және  көшірмесін  дайындау,  компьютердің  жұмысын 
тексереді,  ол  туралы  анықтама  береді  т.б.  сол  сияқты  жұмыстар 
атқарады; 
- 
аспаптық  бағдарламалар  (бағдарлау  жүйесі)  ол  компьютер  үшін 
жаңа бағдарламалар жасауды қамтамасыз етеді. 
 
2.2. Файлдық ұйымның мәліметтері 
 
Ақпараттар  көп  уақыт  ішкі  каталогтарда  файл  түрінде  сақталады. 
Сақталу  кезінде  белгілі  бір  ұйымда  сақталады,  яғни  ол  жиынтық 
ережелермен, ішкі құрылымдарда ерекше орналастырылады, оған шығу, оны 
сыртқы  орталықтан  қол  сұғушылардан  сақтау.  Жиынтық  құралдар 
мәліметтерге кіруді қамтамасыз ететін жүйе – файлдық жүйе деп аталады. 
Файл деп – бұл дискідегі не басқа ақпарат тасымалдаушыдағы аталған 
аумақ, оның жеке-жеке аттары болады. Файлдарда бағдарламалар мәтіндері, 
құжаттар кодталған графикалық бейнелеулер сақталады. Файлдың ұзындығы 
(аумағы) – байтпен өлшенеді. 
Файлға  ат  қою  (файлдың  аты)  сол  файлдағы  ақпараттың  жиынтығын 
білдіруі  керек,  ол  оны  тез  ажырата  алуға  мүмкіндік  беретін  негізгі  сақтау 
бірлігі  болып  табылады.  Аттардың  көптігі  тегінде  файлдағы  сақталатын 
мәліметтердің көптігін білдіреді. 
Файлдың  тіркеуіш – көрсеткішпен  құрылысы  мен  каталогтар  тізбегі – 
файлдың ерекшелігі деп талады. Файлдың толық ерекшелігі (барлық келтіру 
аттары  мен  каталогтар  тізбектері)  оның  тұрған  жерлерін  каталогтар 
құрылымынан табуға көмектеседі. 
 
Файл дискісінің құрылымы