77
Əдетте, мотив ұғымымен іс-əрекетке деген құлшынысын,
адамның іс-əрекетінің қозғаушы күшін белгілейді. Мотив – қандай
да бір қажеттілікті қанағаттандыру тілегі.
Мотивация оқыту үдерісінде маңызды рөл атқарады, со-
нымен қатар табысты оқытудың кілттік факторы болып табы-
лады. Мотивация оқушының өзінің оқу үдерісі, мұғалімнің
жүріс-тұрысы, академиялық талаптар, оқу материалдарының са-
пасы мен сабақтардың рөлі сияқты сұрақтар бойынша оқушы-
лардың көзқарастырының жиынтығымен анықталады. Зерттеу-
лер мультимедиа-ресурстарды оқыту үдерісінде қолдану оқушы-
лардың мотивациясын арттыратындығын дəлелдеп отыр.
Мультимедианың білім беру құралдары оқушылардың оқуға де-
ген құмарлықтары мен қызығушылықтарын тудырулары мүмкін,
сонымен қатар ойша бейнелер мен модельдерді қалыптастыруға
көмектеседі. Сонымен, көптеген жағдайда мультимедианы қолдану
оқушыларды мотивациялауға оң əсер етеді. Алайда, мультимедиа
құралдары панацея емес, сондықтан да кез келген оқу-əдістемелік
аппарат сияқты бір уақытта барлық оқушылар үшін тиімді бола
бермейді.
Оқушыны оқуға ынталандыратын мотивацияның жеткілікті
күрделі құрылымы салыстырмалы тұрақты жəне нақты жағдайға
тəуелді емес мотивпен (ғылымның белгілі бір саласын зерттеу, мек-
теп бітіру) түсіндіріледі. Мұндай мотивтер салыстырмалы тұрақты
жəне олар белгілі бір сыртқы əсерлерден өзгеріске ұшыраулары да
мүмкін. Осындай факторлар оқыту үдерісі барысында мультиме-
диа-ресурстарын жүзеге асыру жəне қолдануға тікелей қатысты.
Себебі, ақпаратпен жұмыс істеу үшін оқушылардың техникалық
құралдарды меңгеру деңгейі жəне мультимедиа-ресурстарының
білім берушілік потенциалын қолдану оларға болашақта өздерінің
білімін жалғастыруға жəне айтулы кəсіп алып шығуға мүмкіндік
береді.
Алғашқы кезде оқушылардың мультимедиа-ресурстармен
атқаратын жұмысы негізінен ақпаратты-коммуникативтік сипат-
та болады. Бастапқы мотив жаңа, соншалықты мазмұнды жəне
қолжетімді емес ақпаратқа деген қажеттілік болып табылады. Ере-
жеге сай, мұндай мультимедиа-ақпарат қандай да бір сыни өңдеу
мен ұғынуды талап етпейді. Кейіннен негізгі мотив ретінде ақпарат
алмасуға мүмкіндік беретін құрбы-құрдастармен жеңіл қарым-
қатынасқа деген қажеттілік туындайды.
78
Заманауи компьютерлік құралдар көптеген оқушыларды
өздерінің бояуының, мультимедиалық мүмкіндіктерінің бай болуы-
мен, əр түрлі қалалар мен елдердегі өздерінің сүйікті музыкалық
топтары, əншілері, футбол командалары, үй жануарлары, басқа
адамдардың өмірі туралы ақпаратты жедел іздеу мүмкіндіктерінің
көп болуымен қызықтырады. Іздеу мүмкіндігі өте ауқымды.
Мұғалім міндетті қолдау көрсеткен жағдайда мультимедиа-ре-
сурстарды қолдану оқушылардың жаңа дүниелермен танысуға деген
тілектерін дамытады.
Сыртқы ынталандырудан ғана емес, оқу үдерісімен қанағаттану
сезімімен түсіндірілетін ішкі мотивация оқушының оқу үдерісіне
дара кірісуін арттырады жəне де оқу нəтижелерінің жақсаруына əсер
етеді, егер ынталандыратын іс-əрекетке деген алғашқы қызығушылық
жоғары болса, онда ынталандырулар қызығушылықты төмендетулері
мүмкін, ал ынталандыру тым оңай болғандықтан, бұл əділітсіз бо-
лып табылады. Ал, егер де алғашқы қызығушылық деңгейі сондай
жоғары болмаса, онда жеңіл ынталандыру қызығушылықты арт-
тыруы мүмкін жəне тиімділікке оң əсер етуі мүмкін. Оқытудың
көптеген заманауи мультимедиа-құралдарының қызметі аталған
фактордың болуына негізделеді.
Мультимедиа-ресурстармен жұмыс істеудің жеткілікті көп
табиғи аспектілері бар. Кез келген оқушы Интернет желісінде
өзінің жеке мультимедиалық сайтының болуын қалайды. Сонымен
қатар, оқушылар электрондық пошта мен чатты қызыға қолданады.
Интернеттің мұндай қызметтері оқушыларды коммуникативті
қарым-қатынастың ерекше тəсілдерімен қамтамасыз етеді, оларға
жаңа достар табуға, өзін-өзі дамытуға, өзін жария етуге көмектеседі.
Осындай мақсаттарға жету үшін мультимедиа-технологияның
элементтері қолданылады.
Оқушылардың оқу үдерісіндегі белсенділігін арттыру жəне жаңа
білім мен технологиялық тəсілдерді тиімдірек меңгеру үдерісіне
мультимедиа-ресурстарында түрлі проблемалық жағдайларды
қолдану өз септігін тигізеді. Компьютерлік желілерде жұмыс істейтін
пайдаланушылар проблемалық жағдайлармен жиі ұшырасып отыра-
ды. Мысалы, оқушылар олардың алдында мультимедиа-ақпараттың
үлкен көлеміне жол ашылғандығын түсінеді, бірақ ақпаратпен таны-
су барысында бөлінген уақыт аралығында барлық ақпаратпен таны-
сып үлегере алмаулары да мүмкін. Осындай жағдайда оқушылардың
ақпаратты іздеу жəне өңдеу дағдылары жеткіліксіз болып шығады,
79
проблемалық жағдай туады, соның салдарынан осындай білік пен
дағдыны мұғалімнің көмегіне жүгіну арқылы жетілдіріп отыруға де-
ген қажеттілік туындайды.
Проблемалық жағдайларды шешу қажеттілігі – оқушылардың
мультимедиа-ресурстармен жұмыс істеу мотивтерінің бірі.
Жағдайдың мəселелі (проблемалы) болуы оқушылардың неғұрлым
аз уақыт бөлігінде қажет мультимедиа-ақпаратты алуға деген
қызығушылықтарының салдары болып табылады. Бұл үшін мұғалім
оқушыларды жұмыс уақытын жоспарлауды үйретуі, іздеу жүйелері
мен каталогтардың көмегімен бір тапсырманы бірнеше тəсілмен
орындауды, алынған мультимедиа-ақпаратты сыни бағалауды үйрету
керек.
3.3 Мультимедиа жəне дəстүрлі оқыту формалары
Мультимедиа-технологияны қолдану мектептегі оқу іс-əрекетін
ұйымдастырудың жаңа формаларын тудыруы мүмкін. Соны-
мен қатар, мұндай технологиялар қазақстандық мектептердің ба-
сым көпшілігінде қолданылып жүрген дəстүрлі оқыту формасына
айналған сынып-сабақ жүйесін оқытудың формасы мен тиімділігін
де арттыруы мүмкін.
Сынып-сабақ жүйесінде мультимедиа технологияны қолданудың
жақсы жəне жаман жақтары да бар. Оқытуды сынып-сабақ түрінде
ұйымдастырудың артықшылықтары төмендегідей:
- экономикалық тиімділік (жеке оқытумен жəне тəрбиелеумен
салыстырғанда);
- оқытудың нақты ұйымдастырылған жүйесі жəне оны басқару
(нақтылық жəне оқу-тəрбиелеу үдерісіндегі үздіксіздік);
- оқу материалын берудің жүйелік жəне жоспарлы сипаттамасы;
- фронтальды, топтық, жеке жұмыс формаларын үйлестіру жəне
оперативті түрде бір формадан екіншісіне өту мүмкіндігі;
- мұғалімнің білім алушылардың жеке ерекшеліктерін білу, білім
алушылардың бірін танып білуі негізінде сынып ұжымының
əрбір білім алушының оқу іс-əрекетіне стимулды əсер етуі;
- оқушылардың ұжымдық жұмыс сипатындағы өзара
бəсекелестігі;
- мұғалімдерді пəндік оқытуға мамандандыру мүмкіндігі;
- міндетті оқу іс-əрекеті əр түрлі сыныптан тыс, сабақтан тыс
жұмыстармен тығыз байланысы.
Достарыңызбен бөлісу: | 
