Қазақстан республикасы ғылым және білім министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

 
86 
3. «Бұл қандай құс?» 
Мақсаты:  белгілі  бір  ерекшеліктеріне  қарай  құстарды  суреттеуге  үйрету 
және оларды ажырата білу. 
 
Ойынның  барысы:  жүргізуші  қарлығаш  пен  тоқылдақтың  суреттерін 
балаларға  көрсетіп,  әрқайсысының  ерекшеліктерін  суреттеп  беруді  ұсынады. 
Балалар бұл құстарды тағы қалай алуға болады? Олардың қандай пайдасы бар? 
/тоқылдақ-орман дәрігері, қарлығаш- адамның досы. 
 
 
4. «Қай жануар қайда мекендейді?»  
Мақсаты:  жануарларды  ұқсас  белгілеріне  қарай  табу,  олардың  мекен 
жайын анықтау. 
 
Ойынның  шарты:  ойыншыға  кубиктердің  біреуін  беріп,  жануарларды 
ауызша суреттеу арқылы қай жануар екенін дұрыс таба білуге үйрету, ойынды 
әрі қарай кубикті алған бала жалғастырады.. 
 
Ойынның  барысы:  Жүргізуші  балаларды  ойынның  мазмұнымен 
таныстырады:  Естеріңде  ме,  балалар,  біз  суреттеу  арқылы  екі  заттың 
ұқсастықтарын  тауып  үйренгенбіз.  Бүгін  біз  былай  ойнап  көрелік.  Әркім  екі 
жануарды  көз  алдына  елестетіп,  олардың  бір-бірінен  айырмашылығы  мен 
ұқсастығын суреттеп береді. Біз жауабын тауып, қайда мекендейтінін айтамыз. 
Мен қолымдағы тасты кімге берсем, сол жұмбақтайды. Тасты алған бала былай 
жұмбақтауы  мүмкін:  Екі  жануар  да  жылдам  қимылдайды.  Біреуі  сұр  түсті, 
екіншісі сары түсті. Біреуі тауықтарды жақсы көреді, өзі сондай қу, ал екіншісі 
малға шабады, өзі қорқау. Бұлар қандай жануарлар және қайда мекендейді? деп 
тасты  екінші  балаға  ұсынады.  Ол  жауабын  айтады.  Жауап  дұрыс  болмаса, 
айыбы төленеді. Ойынды осылай жалғастыра беруге болады. 
 
5. «Жақсы және жаман істерді тауып көр» 
Мақсаты:  жаман  әдеттен  аулақ  болуға,  көргенін  ажыратып,  әңгімелей 
білуге  үйрету.  Балалар  берілген  суреттердің  мазмұнына  сәйкес  жаман,  жақсы 
істерді ажыратады және ол неге жаман, жақсы іс-әрекеттер екенін түсіндіреді. 
Көрнекі  құрал:  жаман  және  жақсы  істерді  бейнелейтін  іс-әрекеттерден 
көрініс беретін мазмұнды суреттер. 
Ойынның барысы:  
1. Ағаш бұтағын сындырып жатқан баланың іс-әрекеттегі суреті. 
2. Ағаштағы құстың ұясын баланың іс-әрекеттегі суреті. 
3. Әкесімен ағаш отырғызып жүрген баланың әрекетін бейнелейтін сурет. 
4. Құстарға  ұйя  жасап  ағашқа  іліп  жатқан  баланың  әрекетін  бейнелейтін 
сурет. 
5. Гүлдерге  су  құйып,  қамқорлық  жасаған  қыздың  әрекетін  бейнелейтін 
сурет. 

 
87 
6. Ағаш  бұтағына  қонған  торғайды  рогаткамен  атқалы  тұрған  баланың 
әрекетін бейнелейтін сурет. 
7. Далада  өсіп,  айналаға  көрік,  сән  берген  гүлдерді  бейберекет  жұлып 
жүрген баланың іс-әрекетін бейнелейтін сурет. 
8. Жайлауда  қошақанға  емізікпен  сүт  беріп  тұрған  баланың  іс-әрекетін 
бейнелейтін сурет. 
 
6. «Бөлме өсімдіктері мен дәрілік өсімдіктерді ажырат» 
 
Мақсаты: бөлмеде өсетін өсімдіктер мен дәрлілік өсімдіктерді бір-бірінен 
ажырата білу, қандай мақсатта өсірілетінін анықтау. 
Көрнекті құралдар: бөлме өсімдіктері мен дәрілік өсімдіктердің суреттері. 
Ойынның  барысы:  балаларға  жақсы  көрінетін  жерге  бөлме  өсімдіктері 
мен  дәрілік  өсімдіктер  аралас  салынған  сурет  ілінеді.  Жүргізуші  балалардан 
бөлме  өсімдігін  көрсетуін  сұрайды.  Бір  бала  шығып  бөлмеде  өсетін 
өсімдіктерді көрсетеді. Екінші бала дәрілік өсімдіктерді көрсетеді. Балалардан 
қай  өсімдік  қандай  мақсатта  өсірілетінін  сұрайды.  Ойын  осылайша  жалғаса 
береді. 
 
7. «Жапырағына қарай ажырат»  
 
Мақсаты:  ұқсас  белгісіне  қарай  жапырақтарды  таба  білуге  жаттықтыру. 
Балалардың сөздік қорын толықтыру, есту, қабылдау қабілетін дамыту. 
Көрнекі құралдар: әр түрлі жапырақтар. 
Ойынның  шарты:  жапырақтарды  салыстыру,  қай  ағаштың  жапырағы 
екенін табу. Жаңылмай тапқан бала жеңіске жетеді. 
Ойынның  барысы:  жүргізуші  серуен  кезінде  балалармен  аулада  өсіп 
тұрған  ағаштардың  жапырақтарын  жинайды.  Өзіне  әрбір  ағаштың  бір-бір 
жапырағын алады. Балалар жарты шеңбер жасап, жүргізушінің жанына тұрады. 
Жүргізуші  ауладағы  ағаштардың  атын  сұрайды.  Әр  ағаштың  қасына  барып, 
аттарын  атайды.  Жүргізуші  қарағайдың  жапырағын  басқа  ағаштардың 
жапырағымен  салыстыруды  сұрайды.  Балалардың  жауабына  қарап,  оның  ине 
секілді  екенін  анықтауға  болады.  Қайынның  жапырағын  салыстыра  отырып, 
оның жүрекшеге ұқсайтынын анықтайды. Жапырақтарды салыстыру және атау 
арқылы  жүргізуші  балалардың  ағаштар  жөніндегі  білім  деңгейін    анықтайды. 
Жүргізуші  қолындағы  жапырақтарды  балаларға  бір-бір  жапырақты  көрсетіп, 
балалардан  сондай  жапырақты  табуын  талап  етеді.  Білімдерін  бекіту 
мақсатында  балалардағы  жапырақтарды  бір-бірімен  ауыстырып  ойнауға 
болады  
 
8. «Нан дастарханға қалай келеді?» 
 
Мақсаты:  бидайды  қалай  өсіру  және  онан  нанды  қалай  жасау  жөніндегі 
балалардың  білімдерін  толықтырып  жүйелеу.  Диқаншалардың  еңбегін 

 
88 
құрметтеуге  тәрбиелеу.  Сөздік  қорын  толықтыру:  себу,  диқаншы,  комбайн, 
элеватор, диірмен. 
 
Ойынның шарты: жүргізушінің белгісінен кейін бос тор көздерді жарыса 
отырып, қажетті суреттермен толтыру. 
 
Көрнекі  құралдар:  егін  даласын  қажетті  әртүрлі  техникалардың 
/машиналар/ суреттері. 
 
Ойынның  барысы:  ойыншылар  3  топқа  бөлінеді:  «дән»,  «сабақ»,  «нан». 
Жүргізуші ойынға дейін нанның дастарханға қалай келетіні туралы әңгімелейді. 
Диқаншыларға  көмектесетін  техника  түрлері  /трактор,  комбайн,  машина/  іс-
әрекеттерді /жырту, себу, егу, суару, ору, диірменнен өткізу/ жайлы айтады. 
Содан кейін жүргізуші ерте көктемдегі, жаздағы, күздегі егіс даласының 
суреттерін  көрсетеді.  Суреттерге  қарап,  балалар  жылдың  қай  мезгілі  екенін 
ажыратады. Жүргізуші балалардың  «дән, сабақ, нан» деп үш топқа бөледі. Әр 
топта 2-3 баладан болады. «Дән» тобына ерте көктемдегі егіс даласын, «сабақ» 
тобына  жаз  кезіндегі,  ал  «нан»  тобына  күз  кезіндегі  егіс  даласын  бейнелейтін 
суреттерді  үлестіреді.  Үстел  үстінде  диқаншыларға  көмектесетін  әртүрлі 
машиналардың  суреттері  жатады.  Егін  даласындағы  диқаншыларға 
көмектесетін әртүрлі машиналардың суреттері жатады. Егін даласындағы жыл 
мезгіліне  қарай  еңбекке  қажетті  машиналардың  суреттерін  орналастыру 
тапсырылады.  Бос  торкөздерге  қажетті  машинаналардың  суреттерін 
орналастыру  тапсырылады.  Бос  торкөздерге  қажетті  машинаны  дұрыс 
орналастырған топ жеңіске жетеді. 
Суреттерді, алмастыра отырып, жарыс элементін енгізуге болады, қажетті 
суреттерді  кім  жылдам  жинайды.  Ойынды  күрделендіру  мақсатымен  басқа  да 
машиналар  түрлерін  енгізуге  болады  /жол  салатын  машиналар,  бульдозер, 
көтергіш кран/. Жеңіп шыққан топ мадақталады. 
 
9. «Туған қалаға саяхат» 
Мақсаты:  туған  қала,  онда  қандай  мамандық  иелері  тұратындығы,  көлік 
түрлері, ондағы мәдени орындар жөнінде балалардың білімдерін бекіту. 
 
Ойынның шарты: белгі бойынша суреттерді табу. 
 
Ойынның  барысы:  жүргізуші  4  бағыттағы  суреттерді  таратып  береді: 
біреуінде  қала  тұрғындары,  екіншісінде  адамдар  еңбегі  /құрылысшы, 
почтальон,  жүргізушілер/,  үшіншісінде  көлік  түрлері  /трамвай,  автобус/, 
төртіншісінде  –  мекемелер  мен  мәдени  орындар.  Белгі  бойынша  суреттердің 
мазмұнын  әңгімелеу  тапсырылады.  Әр  топтың  балалары  сурет  бойынша 
жүргізушінің  сұрақтарына  толық  жауап  беруге  тиіс.  Жаңылмай,  толық  жауап 
берген топ жеңіске жетеді. Суреттерді ауыстыру арқылы ойынды қайта ойнауға 
болады.