Мектеп жасына дейінгі балаларды байланыстырып сөйлеуге үйрету – тіл дамытудың басты міндеті

54 

 

Ғалымның  бұл  талаптары  мен  еңбегіндегі  практикалық 

нұсқаулар әлі күнге дейін өз құндылығын жойған жоқ. 

Е.К.Водовозова  “Бір  жастан  сегіз  жасқа  дейінгілердің 

ақыл-ойының дамуы” атты еңбегінде балаларды отбасында және 

балабақшада тәрбиелеудің басты құралы – халық ауыз әдебиеті 

деп  түсінді  және  мектеп  жасына  дейінгі  балаларды  қоршаған 

орта, табиғатпен таныстырудың маңыздылығын дәлелдеді. Сон-

дай-ақ жас бүлдіршіндердің байқағыштығын дамыту үшін бала-

ға ойыншықты көзбен көріп, қолмен ұстауға мүмкіндік беру ке-

ректігін айтты. 

Мектеп  жасына  дейінгі  баланың  бейнелеу  шығармашы-

лығы  тілінің  дамуы  мәселелерімен  айналысқан  педагог 

Е.А.Флерина  көп  жылдар  бойы  балаларға  арналған  оқулықтар-

ды зерттейді. Ол бала тілін дамытудың бірден-бір әдістеріне ба-

ламен  ұйымдастырылған  әңгімелерді,  көркем  шығарма  оқуды, 

бірлескен ойын әрекетін жатқызады. 

Бала  тілінің  дұрыс  қалыптасуына  О.И.Соловьева  да  ай-

тарлықтай үлес қосты. “Балабақшадағы ана тілі” атты әдістеме-

лік құралда автор көп жылғы тәжірибе негізінде балабақшаның 

әр тобындағы тіл дамыту әдістемесін ұсынды. 

Тіл  дамыту  мәселесінің  тәжірибелі  маманы,  лингвист 

Ф.А.Сохин бала тілінің дамуының психологиялық жақтарын қа-

растырды. Ғалым бала тілінің дамуын айналамен таныстырудың 

бір аспектісі ретінде қарау мүмкін емес екендігін айта келіп, ба-

лабақшаның оқыту және тәрбиелеу бағдарламасын әзірледі. 

Бала  тілінің  дамуын  ақыл-ой  дамуымен  байланыстыра 

қараған В.И.Логинова, А.М.Бородич, Г.М.Ляминалар балабақша 

тәрбиешілерін даярлайтын оқу орындарына арналған “Бала тілін 

дамыту әдістемесі” атты оқу құралын дайындады. 

Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  қолданылатын  бағдарла-

малар  мен  оқу  -  әдістемелік  кешендерге  жасалған  талдау  жұ-

мыстары,  қоршаған  дүниемен  таныстыру  арқылы  балалардың 

байланыстырып сөйлеуін қалыптастырудың жолдарын анықтау-

ға мүмкіндік береді.  

 

 

55 

 

Студенттерге берілетін тапсырма 

 

1.“Балбөбек”,  “Отбасында  және  балабақшада  баланы  мек-

тепке дайындау” 

бағдарламалары  бойынша

 байланыстырып сөй-

леу бөліміне талдау жаса. 

2.Жоғарыда көрсетілген  әдістемелік оқу-құралдарына  эссе 

жаз. 

 

Тест  сұрақтары 

  

1.  Адамдардың  өзара  түсінісуін  және  қарым-қатынасын 

қамтамасыз  ететін    мағыналы сөздер, сөйлемдер жүйесі не 

деп аталады ? 

    A) сөздік қорды дамыту; 

    B ) грамматикалық дағдыны қалыптастыру; 

    C) байланыстырып сөйлеуге үйрету; 

    D) дыбыстық мәдениетті тәрбиелеу; 

    E) көркем әдебиетпен таныстыру әдістемесі; 

2. Логикалық сөздік тапсырма орындату әдісі неше бағытта 

жүргізіледі ?  

 

A) бір; 

 

B)  екі; 

 

C) үш; 

             D) төрт; 

 

Е) бес; 

3.  Образды сөйлеуге үйретудің алғашқы қадамы қандай ? 

 

A) бақылау, салыстыру; 

 

B) айту, түсіндіру; 

 

C) жаттату, баяндау; 

 

D) топсаяхат; 

 

Е) теңеу; 

4.  

Модульдік тапсырма беруді іске асыру

 бағыттары  қандай? 

 

A)іскерліктерді меңгеру, модуль-информацияның мазмұ-

нын  қалыптастыру,  өзін-өзі  басқару  жүйелерін  құру,,  кері  бай-

ланыс жүйесін құру;   

56 

 

B)  үйрету  үрдісін  жаңарту,  балалардың  білімді  меңгеруі  жос-

парланған  деңгейге  жеткізіледі,  оқу  үрдісінің  компоненттерін 

кешендендіруге байланысты  білім берудің тиімділігі т.б. 

 

C) бақылаушылық пен қызығушылықты дамыту; 

 

D) бұлтты, жаңбырлы, суық; 

 

Е)  бір  маусымда  болатын  өзгерістерді    толық  қамтып 

түсіндіру; 

5.   Мектепке дейінгі тәрбие мекемелеріндегі оқыту мен тәр-

биелеуді    жақсарту  шаралары  туралы  қаулы  қай  уақытты 

болды? 

 

A) 1959ж. 21 мамыр; 

 

B) 1917ж. 1 мамыр; 

 

C) 1926ж. 5 қазан; 

 

D) 1930ж. 21 ақпан; 

 

Е) 1936ж. 15 наурыз. 

6.    Қазақ  балабақшаларына  арналған  алғашқы  бағдарлама 

қай жылы  шықты? 

 

A) 1934;  

 

B) 1951; 

 

C) 1964; 

 

D)1987; 

 

Е) 1935. 

7. Тіл дамыту әдістемесінің негізгі мақсаты қандай? 

А)  ұлттық  тіл  ретінде  қоғамдық  әлеуметтік  үлкен  роль 

атқарады; 

В) мектеп жасына дейінгі балалар тілін  қалыптастыруға 

бағытталған  педагогикалық қызметтің заңдылықтарын қарасты-

рады; 

С) практикалық жұмыстарды зерттейді; 

D) баланың  ой-өрісін, ақыл-ойын зерттейді; 

Е) баланың  қабылдауын зерттейді. 

8. Тіл дамыту әдістемесі қандай ғылымдармен байланысты? 

А) дидактика, грамматика; 

В)  тіл  білімі,  психология,  педагогика,  көркем  әдебиет, 

адам  анатомиясы; 

С) анализ, синтез; 

57 

 

D) қазақ тілі, педагогика тарихы; 

Е) математика. 

9.    Модульдік  тапсырманы  орындату  барысында  қандай 

мүмкіндіктерді жүзеге асыруға болады?  

 

A)іскерліктерді меңгеру, модуль-информацияның мазмұ-

нын қалыптастыру, өзін-өзі басқару жүйелерін құру, кері байла-

ныс жүйесін құру; 

 

             B)үйрету  үрдісін  жаңарту,  балалардың  білімді  меңгеруі 

жоспарланған  деңгейге  жеткізіледі,  оқу  үрдісінің  компонент-

терін кешендендіруге байланысты  білім берудің тиімділігі т.б. 

 

C) бақылаушылық пен қызығушылықты дамыту; 

 

D) бұлтты, жаңбырлы, суық; 

 

Е) бір маусымда болатын өзгерістерді  толық қамтып тү-

сіндіру; 

10.  Қазақстанда  тұңғыш  мектеп  жасына  дейінгі  бала  тілін 

зерттеген   ғалым кім? 

А) Б.Баймұратова; 

В) Ғ.Дүкенбаева; 

С) С.Бәтібаева; 

Д) Ә.Әмірова; 

Е) К.М.Метербаева. 

11. Тіл дамыту  әдістемесінің әдістері ? 

А) дидактикалық ойындар; 

В) бақылау, топсаяхат; 

С) баяндау, әңгімелеу; 

D) көрнекілік, сөздік, практикалық; 

Е) түзету, салыстыру. 

12. Тіл дамыту әдістемесінің  тәсілдерін белгілеңіз? 

А) көрнекілік, сөздік, практикалық; 

В)  талдау, жинақтау; 

С) жанама, негізгі; 

D) еліктеу, әңгімелеу; 

Е) баяндау.