Мектеп директорларына арналған қаржы мәселелері жөніндегі

4 
 
7.
 
Ішкі бақылау ........................................................................................................................................ 42 
7.1 Ұйымды басқару жүйесіндегі бақылаудың орны мен рөлі ........................................................... 42 
7.2  Ішкі бақылаудың сыныптамасы ...................................................................................................... 42 
7.3.  Ішкі бақылау жүйесін ұйымдастыру ............................................................................................. 43 
a.
 
Жауапкершілік пен өкілеттілікті бөлу ...................................................................................... 43 
b.
 
«Ішкі бақылау жүйесі туралы ереженің» құрылымы мен мазмұнына қойылатын негізгі 
талаптар ................................................................................................................................................ 44 
c.
 
Ішкі бақылау процедуралары ..................................................................................................... 44 
d.
 
Ішкі бақылау және тәуекелдікті басқару ................................................................................... 45 
7.4.
 
Қаржылық тәртіп және бухгалтерлік есепті біркелкі үлгіде бұзу .......................................... 46 
8.
 
Мектептегі Қамқоршылық немесе Байқау кеңестер ........................................................................ 48 
8.1 Мектеп директорларының лауазымдық міндеттері және қаржы ................................................ 48 
8.2.  Қамқоршылық кеңес – жұртшылықтың білім беру мекемелерін басқаруға қатысу формасы 49 
8.3.  Байқау кеңесі – мектептегі басқарудың бірлескен формасы ...................................................... 51 
ҚОСЫМШАЛАР ......................................................................................................................................... 54 
Әдебиет ...................................................................................................................................................... 100 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Авторлық ұжым 

5 
 
 
Мектеп  директорларына  арналған  қаржы  мәселелері  жөніндегі  Нұсқаулық  оны 
әзірлеген  жұмыс  тобын  құраған  Қазақстанның  үкіметтік  емес  секторының 
өкілдерімен,  ҚР  Білім  және  ғылым  министрлігінің,  облыстық  білім 
басқармасының және ҚР мектеп өкілдерінің бірлесіп еңбектенудің нәтижесі болып 
табылады:  
 
Смагұлова Шынар 
Кайргельдиновна 
 
Байтугелова 
Наталья Юрьевна 
 
 
«Сандж зерттеу орталығының» қызметкерлері 
 
 
 
Катаев Ердан 
Советович 
 
 
Батыс  Қазақстан  облысы  Білім  басқармасы 
басшысының орынбасары  
 
Шарипбаев  Марат 
Туганбаевич 
Астана қ. №2 Оңалту орталығының директоры 
Кузьмина 
Ирина 
Всеволодовна 
Алматы қ. КММ «№79 гимназия» директоры   
 
Еркаева 
Нина 
Федоровна  
Жобаның  атқарушы  серіктесі  –  «Білім  және 
даму» ҚБ  
 
 
 
Осы  жарияланым  «Орта  білім  беру  саласындағы  мектеп  қаржыларын  басқару 
жөнінде  Нұсқаулықты  әзірлеу  және  жылжыту»  атты  жоба  шеңберінде  және  де 
Сорос-Қазақстан 
Қорының 
«Мемлекеттік 
қаржылардың 
ашықтығы» 
бағдарламасының қаржылық көмегімен басылып шығарылған.   
 
Осы  жарияланымның  мазмұны  авторлардың  пікірін  көрсетеді  және  Сорос-
Қазақстан Қорының пікірімен сәйкес келуі тиіс емес. 
 
 
 
 
 

6 
 
Қысқартулар тізімі  
БСН – бизнес сәйкестендіру нөмері 
ЖЖМ – жанар-жағар материалы 
ММ – мемлекеттік мекеме 
ББС – бірыңғай бюджеттік сыныптама 
БҚШ – бірыңғай қазынашылық шот 
ЖСК – жеке сәйкестендіру коды 
ӘАОС – әкімшілік аумақтық объектілер сыныптамасы 
КММ – коммуналдық мемлекеттік мекеме 
ТМК – төлем міндетінің коды   
ЭҚТӨЖ – экономикалық қызмет түрлері бойынша өнімдердің жіктеуіші 
ҚБШ – қолма-қол ақшаны бақылау шоттары 
АЕК – айлық есептік көрсеткіш 
ҚР ҚМ – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі 
ҚҰБЖ – Қазақстан ұлттық бюджет желісі 
ҚҚС – қосымша құн салығы  
ЕҚЫҰ – Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы 
ЖӨБС– жалпыресейлік өлшем бірлігінің сыныптамасы 
ҚБ – қоғамдық бірлестік 
ҚҚ – қоғамдық қор 
ҚРҮҚ – Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысы 
БҰҰ ДБ – БҰҰ (Біріккен ұлттар ұйымы) даму бағдарламасы  
ҚР – Қазақстан Республикасы 
СТН– салық төлеушінің тіркеу нөмірі 
БАҚ – бұқаралық ақпарат құралдары 
BSC – қызмет индикаторлардың теңестірілген жүйесі (Balanced Scorecard)  
 
 
 

7 
 
Кіріспе 
Мектеп  директорларына  арналған  қаржы  мәселелері  жөніндегі  бұл  нұсқаулық  (одан  әрі  - 
Нұсқаулық)  Қазақстан  Республикасы  мектеп  директорларының  қаржы  сауаттылықтарын 
арттыруға  арналған  практикалық  құжат  болып  табылады.  Нұсқаулық  мектеп 
директорларының  атқаратын  міндеттері  мен  өкілдігі  аясында  қаржы  менеджментінің 
элементтерінен тұрады. 
Нұсқаулық  мектеп  директорларымен,  білім  беру  жүйесінің  өкілдерімен  бірлесе  отырып 
жасалды.  Құжатты  әзірлеу  кезінде  авторлар  қаржы  саласында  қолданылып  жатқан 
заңнамаларды негізге алды, сондай-ақ Босния мен Герцеговинада ЕҚЫҰ миссиясын қолдау 
барысында  жасалған  “FINANCIAL  GUIDE  FOR  SCHOOL  DIRECTORS”  атты  авторлық 
ұжымның,  Жаңа  Зеландияның  Білім  министрлігінің    “Finance  Information  for  Schools 
Handbook” және басқалардың тәжірибелерін қолданды. 
Авторлар осы Нұсқаулық орта мектепте сапалы қаржы менеджментін жүргізуге мүмкіндік 
туғызып,  тиісінше  білім  беру  қызметінің  деңгейі  жоғары  болатындығына,  мектеп 
басшылығына  қаражатты  ұтымды  қолдануға,  құқықтық  нормаларды  сақтауға,  оңтайлы 
шешім  қабылдауға,  басымдылықты  дұрыс  анықтай  алуына  себеп  болады  деп 
жорамалдайды.  
Нұсқаулықтың  бірінші  бөлімінде  стратегиялық  және  тактикалық  басқару  мәселелерін 
шешуге  мүмкіндік  беретін  қызмет  индикаторларының  теңестірілген  жүйесі  (Balanced 
Scorecard)  негізінде  стратегиялық  жоспарлау  мен  бюджет  жасаудың  негізгі  сұрақтары 
қарастырылады. Екінші бөлім Қазақстан Республикасындағы бюджеттік процесті және осы 
процеске  жұртшылықтың  араласуын  сипаттайды.  Қаржыландыру  көздері,  оның  ішінде 
ақылық  қызмет  көрсетуден,  демеушілер  мен  қайырымдылық  көмектерден  келген  кірістер, 
сонымен қатар аталғандардан келген түсімдер бойынша операцияларды жүргізу ережелері 
үшінші тарауда қарастырылады.    
Бюджеттің  атқарылуы  жөніндегі  негізгі  ережелер  төртінші  бөлімде  баяндалған.  Атап 
айтатын болсақ, бұл: кодтарды, қолма-қол ақшаны бақылау шоттарын (ҚБШ) иемдену мен 
ашу,  шығыстар  бойынша  бюджеттің  атқарылуы,  мемлекеттік  мекемелердің  міндетіне  
қойылатын  талаптар,  азаматтық-құқықтық  мәмілелерді  тіркеу  үшін  қажет  құжаттар  тізімі 
және қолма-қол ақшамен атқарылатын операциялардың тәртібі. 
Бесінші  бөлім  мектеп  директорларына  қиындық  туғызып,  көбінесе  қателікке  әкелетін 
мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру  мен  жүргізуге  арналған.  Жұмысты жақсарту үшін 
жедел шараларды қабылдау, сонымен қатар бухгалтерлік есептегі деректерді анықтау үшін 
түгендеме  жүргізу  ережелеріне  көп көңіл  бөлінген.  Ұйымның  жұмыс  істеу  тиімділігі  ішкі 
бақылау  тиімділігіне  байланысты.  Ішкі  бақылау  мектептегі  тиімді  білім  беру  процесі 
шарттарының бірі болып табылғандықтан бұл сұрақ келесі бөлімде қарастырылған.  
Соңғы  бөлім  Қамқоршылық  кеңеске  арналған.  Авторлар  Қамқоршылық  кеңесті  қазіргі 
қолданыстағы заңнамалар аясында білім беруді ұйымдастыруда басқарманың коллегиялық 
органдары ретінде қолдануға болатындығын көрсетуге тырысты.