Мектебінде

135
Кіріктірілген сабақ
Күләш ЖАЗЫҚБЕКОВА,
Алматы қаласындағы
№23 мектеп-гимназияның 
қазақ тілі пәнінің мұғалімі.
Елена ЖУКОВА,
география пәнінің мұғалімі.
ЖҮЙЕЛІ ӘҢГІМЕ МҰХИТТАРЫ
Сабақтың    мақсаты:  білімділік  –  оқушылардың 
мұхиттар туралы білімдерін толықтыру, тақырыпқа сай білім-
білік дағдыларын меңгерту, оқушылардың шығармашылық 
жұмыстары арқылы мұхиттар туралы жан-жақты мағлұмат 
беру; 
дамытушылық  –  тілдік    қатынас    арқылы    сөйлеу  
әрекетін  дамыту, ауызекі тілдесімдік, еркін сөйлеуді, жүйелі 
әңгімелеуді үйрету, ой-өрісін, есте сақтау қабілетін дамыту, 
танымын  кеңейту; 
тәрбиелік  –  табиғатты  қорғауға,  сүюге 
тәрбиелеу,  жан-жақты дамыған болашақ ұрпақты тәрбиелеу. 
Типі:  жаңа  білімді  қалыптастыру.  Түрі:  кіріктірілген 
сабақ,  іздендіру  сабағы.
  Әдісі:  модульдік  технология, 
әңгімелесу,  ой    толғау,    түсіндірме,  коммуникативтік    әдіс, 
аударма,  іздендіру,  баяндау. 
Көрнекілігі:  сөздік,  сызбалар, 
оқулық,  мақал-мәтелдер,
  карта,  интерактивті  тақта. 
Пәнаралық байланыс: орыс тілі, география, математика.       
Сабақ барысы. I.Ұйымдастыру кезеңі: сабақта жұмыс 
жүргізу  үшін  қалыпты  сыртқы  жағдайды  қамтамасыз  ету. 
Оқушыларды қарым-қатынасқа дайындау.
- Сәлеметсіңдер ме, балалар! 
- Бүгін кім кезекші? 
- Сыныпта кім жоқ? 
- Қазір қай жыл мезгілі?
- Бүгін ауа райы қандай?
- Бүгін нешесі?

136
II. Үй тапсырмасын тексеру:  «Миға шабуыл» ойыны 
арқылы  өткен сабақтарды  қайталау, еске түсіру.
1. Тіл білімінің атасы кім?
2. Еліміз өз тәуелсіздігін қашан алды?
3. Атамекен сөзінің мағынасын қалай түсінесің?
4. Қазақстан Республикасының туының авторы кім?
5. Әнұранның авторлары кім?
6. Елтаңбаның авторы кім?
7. Мақалды толықтыр: 
Туған жердей жер болмас,... ...  ... ... .
8. Отан оттан да ... .
9. Қазыбек бек Тауасарұлы кім?
10. Қазыбек бек қай ғасырда өмір сүрді?
11. Қазақ тілінде екпін қай буынға түседі?
12. Фразеологизмнің мағынасын аш: 
Қой ауызынан шөп алмас - ... .
13. Биыл тәуелсіздіктің неше жылдығын тойлаймыз?
14. Қазіргі уақытта дүние жүзінде неше мемлекет бар?
15. Жер бетіндегі ең көп диаспоралы, көп тілді мемлекет 
қай мемлекет?
16. Шәмші Қалдаяқов кім?
17. Отырардың бұрынғы атауы қандай?
18.  Еліміз  Біріккен  Ұлттар  Ұйымына  қай  жылдан  бері 
мүше?
19. Ұлттық валютамыз не, ол қашан қабылданды?
20. Тіл туралы заң қай жылы қабылданды?
21. Оқушы сөзінің синонимін айт.
22. Бес саусақтай білу - фразеологизмінің мағынасын аш.
23. Бірінші қазақ романының авторы кім?
24. Түркістан қаласының ескі  атауын айт.
25. «Вооруженные силы» тіркесінің аудармасы қалай?
- Балалар, енді қазір қандай тақырып болатынын естеріңе 
түсіріңдер (интерактивті тақтадан: мұхит шуылы естіледі).
Екі оқушы картаның жанында  мұхиттар туралы  сұхбат 
құрады.

137
Мұғалім:  -  Балалар,  сендер  қалай  ойлайсыңдар,  жаңа 
сабақ не туралы екен?
Оқушылар: - Мұхит туралы.   
- Сендер мұхиттар туралы не білесіңдер?
- Қанеки, есімізге түсірейік.
География пәнінің мұғалімі «Ең жүйрік»  ойыны арқылы
география пәні бойынша білімдерін еске түсіреді.
Оқушылар  картамен  жұмыс  істейді,  сұрақтарға  жауап 
береді.  
«Төрт  мұхит  құпиясы»  танымдық  лото  ойыны    арқылы 
мұхиттар  туралы жан-жақты білім деңгейлері меңгертіледі 
әрі еске түсіріледі. Ойын қазақ және орыс тілінде жүргізіледі.
Учитель географии: - ВОДА!  У тебя нет ни вкуса, ни цвета, 
ни  запаха,  тебя  невозможно  описать,  тобой  наслаждаются, 
не ведая, что ты такое! Нельзя сказать, что ты необходима 
для жизни: ты - сама жизнь. Ты - самое большое богатсво на 
свете!» 
(Антуан де Сент-Экзюпери)
Предлагаю  Вам  воспроизвести  основные  знания  о 
Мировом океане.
ЭСТАФЕТА  «САМЫЙ, САМЫЙ …»
- Назовите самый большой массив суши.
- Назовите самый малый материк земного шара.
- Назовите самый большой океан на Земле.
- Назовите самый маленький океан Земли.
- Какой из океанов самый теплый?
- Какой из океанов самый холодный?
- Где находится и как называется самое глубокое место 
на Земле?
-  Какое  из  океанических  течений  является  самым 
крупным?
- Какое море самое соленое и теплое на Земле?
- Назовите самый большой полуостров на земном шаре.
- Какой остров самый большой на Земле?
Оқушылар  картамен  жұмыс  істейді,  сұрақтарға  жауап 
береді.  

138
«Төрт  мұхит  құпиясы»  танымдық  лото  ойыны    арқылы 
мұхиттар  туралы жан-жақты білім деңгейлері меңгертіледі 
әрі еске түсіріледі. Ойын қазақ және орыс тілінде жүргізіледі.
Тихий
океан
Атлантик 
мұхит
Индийский 
океан
Северный 
Ледовитый океан
Нефть, газ, 
морской 
котик
Солтүстік 
теңіз – 
мұнай, газ, 
балық
Нефть, газ, 
цветные ме-
таллы, корал-
лы Красного 
моря
Жануарлар әлемі 
– сүтқоректілер – 
ақ аю
Предлагаются  карточки-описания,  учащиеся  должны 
поставить  их  в  графу,  соответствующую  данному  океану. 
Например:
IV. Оқушының алған білімдерін меңгеру кезеңі:
Деңгейлік тапсырмамен жұмыс:
(Бағалау нормасы интерактивті тақтадан көрсетіледі).
Үш деңгейді орындаған оқушыға – «5»;
Екі  деңгейді орындаған оқушыға  – «4»;
Бір деңгейді орындаған оқушыға  – «3».
III деңгей. Берілген сөйлемдерді дұрыс байланыстырып, 
сөйлем құрап жазыңдар. Баяндауышы қалау райлы болсын.
1. Мен / есейгенде / үлкен / мұхит / көру.
1. _________________________________________
2. Француз/ ғалымы/ Жак – Ив Кусто / мұхит / зерттеуші 
 
Самый узкий и 
самый солёный 
 
Низкая солёность 
ледовый покров 
 
Самый тёплый 
океан 
 
Соленость – 34,8; 
второе место по 
температуре 

139
/ болу.
2. _________________________________________
3. Біз / жер / бетінде / сақтау / келу / тіршілікті .
3. _________________________________________
Оқушылар бір-бірінің жұмыстарын тексереді.
II деңгей. Қатесін тап.
Біз Үнді мұхитының жағажайында демалып жатқанбыз. 
Күн ашық еді. Су өте жылы және мөлдір. Оны ішуге болатын 
және ол шөлді қандыратын. Кенеттен қатты жел соқты да су 
көтеріле  бастады.  Ол  көпке  созылмады,  біз  қайта  шомыла 
бастадық. Кенеттен біз Лабрадор ағысына түсіп, мұздадық, 
сондықтан құмда жылынуды жөн көрдік.
Тапсырма:  теңізшілер  қай  теңізде  болғанын 
анықтаңдар.
Теңізшілердің айтуларынша, бұл –  жер планетасындағы      
ең ыстық және ең тұзды теңіз. Теңіз суының қызуын өлше-
генде, ол өте жоғары болды, тіпті, сенуге болмайтындай: +35,5 
гр. Көкжиек шаңды, аспан ақшыл. Теңіздің екі жағалауынан 
көтерілген  шөл  даланың  қызыл  шаңы  көкжиекті  жабады. 
Осындай сәттерде  теңіз  қорқынышты қызыл түске енеді. 
Оқушылар бір-бірінің  жұмыстарын тексереді.
I  деңгей.  а)  Оқушылар  интерактивті  тақтада:  Тынық, 
Атлант,  Үнді,  Солтүстік  мұзды  мұхит  туралы  тұсаукесер 
көрсетеді.
1) Тынық мұхиты туралы деректер көрсетіледі.
2) Атлант мұхиты туралы деректер.
3) Үнді мұхиты туралы деректер.
4) Солтүстік мұзды мұхит туралы деректер.
ә) Екі оқушы мұхит зерттеуші - Жак-ив-Кустоның соңғы 
зерттеулері,  мұхит    әлеміндегі  қызықты  оқиғалар  туралы 
әңгімелейді.
V.  Бекіту:  -  Балалар,  бүгін  біз  сендермен  қандай  тақы-
рып төңірегінде әңгімеледік?
VI.  Қорытындылау:  нені  өттік?  нені    үйрендік?  нені  
білдік?

140
   
   
 
VII. Бағалау. Оқушының сабаққа қатысу белсенділігіне 
қарай білімдері бақылау парағына бағаланады.
Бағалау парағы
№
Оқушының аты-жөні
Деңгейлік тапсырмалар Бағасы
І
ІІ
ІІІ
1
Асанбеков Руслан
+
+
+
5
2
Беркімбаева Аяулым
+
+
+
5
3
Бендюков Лев
-
+
+
4
VIII.  Рефлексия:  а)  Интерактивті  тақтадан  мұхиттар 
туралы    деректі  фильм  көрсетіледі;  ә)  Оқушының  сабақ 
соңындағы  көңіл-күйі,    сабақтан  қандай  әсер  алғандығы 
сұралады.         
Роза РАИСОВА,
Шығыс Қазақстан облысының
Глубокое ауданындағы
Винное орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімі.
СЫН ЕСІМДІ ҮЙРЕТКЕН КөКТЕМ
Сабақтың мақсаты: жаңа сөздермен таныстыру, олармен 
сөз тіркесін, сөйлем құрастыру, жаттығулар орындау. Өлеңді 
мәнерлеп оқуға, сурет салуға үйрету.
Әңгіме  құрастыру,  сөйлеу,  табиғатты  суреттей  білу, 
сөз  табына  сөйлем  құрастыру,  сөз  табына  талдау,  білік 
дағдыларын  дамыту.  Табиғаттың  сұлулығын  суреттей 
білуге, табиғатты қорғауға, ұжымдыққа, бірлесіп білім алуға 
тәрбиелеу.
Оқушы нені білуі керек: 1. Жаңа сөздерді дұрыс айта 
білу. 2. Сауатты жазу. 3. Жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен 
сөйлемдерді  дұрыс  құрастыра  білу.  4.  Табиғатты  дұрыс 

141
суреттей білуі керек.
Нені үйренуі қажет: 1. Тақырыпқа байланысты сөздерді 
дұрыс айтып, жаза білуге үйрену. 2. Сын есімге толық талдау 
жасау.  3.  Пейзаж  сала  білуге  үйрену.  4.  Мәнерлеп,  түсініп 
оқуға үйрету.
Түрі:  ББД  жетілдіру.  Урок  совершенствования  ЗУН.
Дәстүрлі емес сабақ түрі-біріктірілген сабақ. Әдіс тәсілдері: 
жекелей  іздендіру,  көрнекілік,  сұрақ-жауап,  әңгімелеу, 
шығармашылық, топтық, ұжымдық, жұптық, саралап оқыту.
Сабақ барысы: Ұйымдастыру: Сабақ мақсатын хабарлау. 
Сұраққа жауап беру. Сыныпты сабаққа даярлау. 
- Қандай мамандықтарды білесіңдер?
Жаңа  сабақ:  Қазақ  әдебиеті  –  Бұл  қай  кезде  болады? 
Өлеңді тыңдап, сұраққа жауап беру.
Сабақтың айдары: Определяю я предметы.
                                «Со мной они весьма приметны.
                                Я украшаю вашу речь,
                                Меня вам надо знать, беречь».
«Қар еріп, су ағады, сарқырап сайға толады.
Күн ұзарып,жылиды,бұл қай кезде болады?» (Көктемде)
Сөздікпен жұмыс: 
мезгіл – время;        былтыр – в прошлом году;
сай – овраг;             биыл – в этом году; 
еру – таять;            кешке – вечером;
ағу – течь;               күндіз – днем;
сарқырау – грохотать;       шөп – трава;
жазғытұрым – весной;       самал жел – ветерок;
таңертең – утром.
Сұрақ-жауап:   «Сандарды сөйлет» ойынын ойнау:  4, 3, 
12, 24, 365, 7, 30.
Бүгін сабақта Төлеген Айбергенов деген ақынмен және 
оның  «Көктем  әуендері»  деген  өлеңімен  танысамыз.  Қазір 
ақын жайлы біраз тыңдайық.
Кітаппен  жұмыс:  сыныпты  төрт  топқа  бөліп,  өлеңді 
мәнерлеп оқуға және топпен жатқа айтуға тапсырма беріледі. 
(10 мин.)

142
Сурет  пәнінің  мұғалімі:  өлең  жолдарын  оқи  отырып, 
табиғатты қалай суреттер едіңдер, соны ойлана отырыңдар 
деп тапсырма береді.
Қазақ тілі мұғалімі: өлең жолдарын мұқият қарап, зат 
есімдерді теріп жазыңдар, оларды орыс тіліне аударыңдар.
Орыс тілі мұғалімі: аспан, өзен, шағала, тау, гүл – осы 
сөздерді пайдаланып, сын есімді тіркес құрастыру, сөйлем 
құрастыру.  Сұрақ-жауап  «Сын  есім»,  мысалдар,  қазақ 
тілімен салыстыра отырып жауап беру. Сын есімдерді тауып, 
талдау жасау.
Петух  весной  был  такой  красивый  и  смелый.  На  шее 
огненное ожерелье. Спина серая, в мелких белых пестринках, 
а  в  пышном  хвосте  длинные,  серпообразные  сине-черные 
перья.  Держался  он  гордо.  Выступал  вперед  широкой 
грудью, высоко поднимая лапы с острыми шпорами. Был он 
храбр, как истинный гвардеец. На улице делал к противнику 
два  три  неторопливых  шага.  Если  тот  не  убирался,петух 
стремительно обрушивался на него. При этом он зонтиком 
растопыривал на шее медно красные перья, низко пригибал 
голову. Его длинный хвост волочился по земле,как плащ.
Ребята отгадывают загадки. Жұмбақты шешіп, аударып, 
сын есімді сөз тіркесін жасау.
Зверь большой, косолапый, мохнатый. Всю зиму в берлоге 
проводит, а летом в лесу бродит. Сам алый, сахарный,кафтан 
зеленый, бархатный. Зимой беленький,летом серенький.
На ветке домик деревянный, а в доме маленький певец, он 
улетал в чужие страны, и вот вернулся,наконец.
Межи деревянные, а поля стеклянные.
Подобрать  к  прилагательным  проверочные  слова.  Сол 
сөздерді қазақшаға аудару.
1. Радостный, счастливый, честный, частный.
2. Завистливый, вкусный, интересный, несчастный.
3. Ужасный, чудесный, доблестный, злостный.
4. Крепостной, устный, яростный, опасный.
5. Звездный, грустный, местный, ненастный.
Отгадав загадки, подчеркнуть краткие прилагательные и 

143
обозначить орфограммы. Жұмбақтың жауаптарын қазақшаға 
аударып, сөйлем құрастыру.
Ягоду сорвешь,  Всю руку обдерешь. (крыжовник)
Руки обжигает,   Во рту так и тает. (калач)
Я – проворна и хитра, убегаю от врага. (лиса)
Лежит между грядок, зелен и гладок. (огурец)
Сижу на дереве, кругла, как мяч,
Красна, как кровь, сладка, как мед. (вишня)
Упражнение. Загадки: «Признаки есть, а где же слово?». 
Қазақшаға аудару.
Хищный,  серый,  жадный  ....  (волк).  Рыжая,  хитрая, 
ловкая...»  (лиса).  Косой,  длинноухий,  трусливый...  (заяц). 
Большой,  бурый,  косолапый...  (медведь).  Сухое,  свежее, 
душистое.... (сено). Солнечная, весенняя, ясная.... (погода). 
Прохладный, дождливый, осенний.... (день). Серое, хмурое, 
раннее... (утро). Низкие, тяжелые, серые... (тучи).
Қазақ тілі: Сын есім тудыратын жұрнақтарды пайдаланып, 
жаңа сөз жасау.
Поэзия  минуты:  сергіту  жаттығуы.  Суретпен  жұмыс, 
шығармашылық жұмыс.
Сурет  сабағы:  Көктемде  қандай  өзгерістер  болады? 
Әр  жұп  табиғатты  суреттейді.  Мұғалім  пейзаж  туралы 
әңгімелейді.Сурет салуға жиырма минут уақыт беріледі.
Сабақты  бекіту:  Оқушылар  салған  суреттері  бойынша 
сын  есімді  пайдаланып  шағын  әңгіме  құрастырып,  оны 
қазақша және  орысша баяндайды.
Орыс тілі: тест тапсырмалары сын есім бойынша. 
Тақтада берілген қағазға сабақтан алған мағлұматтарын 
жазу, кестені толтыру.
Т.Айбергенов – ақын. Оның өлеңі – «Көктем әуендері». 
Көктемде  күндіз  күн  жылы  болады.  Түнде  күн  салқын 
болады.  Аспан  ашық,  ауа  райы  әр  түрлі  болады.  Құстар 
тамаша ән салады. Ағаштар жасыл жапырақ жарады. Тауда 
әдемі гүлдер өседі.
Үйге тапсырма: «Көктем» өлеңін жаттау, сын есімді сөз 
тіркестерін жасау, сөздік жаттау.

144
Бас редакторы - Зернебек ШІЛДЕБАЙҰЛЫ.
“Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде –
Казахский язык и литература в русской школе”  –
ай сайын шығатын республикалық 
ғылыми-педагогикалық жұрнал.
Құрылтайшы және шығарушы: 
“Білім және Ғылым” жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Жауапты редакторы –  Гүлзия БОЛАТБАЙҚЫЗЫ.  
Корректоры - Гүлзира өМІРБЕКҚЫЗЫ.
Компьютерде теріп, беттеген – Жанар СЕЙДУЛЛАҚЫЗЫ.
Қолжазба қайтарылмайды. Авторлардың мақалаларындағы
ой-пікірлер редакцияның көзқарасын білдірмейді.
Жұрнал Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат 
және спорт министрлігінің Ақпарат және мұрағат 
комитетінде тіркеліп, оған 2005 жылдың қыркүйек 
айының 14-і күні Бұқаралық ақпарат құралын есепке 
қою туралы №1402-Ж Куәлігі берілген.
Басуға 24.01.2012 ж. қол қойылды. Пішімі – 84х108 1/32.
Офсеттік басылым. Әріп түрі – Times New Roman.
Шартты басылым табағы – 8.0. Есептік баспа табағы – 7.68. 
Таралымы – 2120. Бағасы – келісімді. ИНДЕКСІ – 75697.
Мекен-жайымыз: 050009, Алматы қаласы, 
Гайдар көшесі, 123-үй.
Бас редактордың қабылдау бөлмесі және 
бөлімдер.........................256-06-46.
Факс................................256-13-41.   
Электрондық пошта: KazUlagat@mail.ru
Басылатын жері – «Хай Текнолоджи» полиграфиялық 
кешені. Алматы қ., Мыңбаев көшесі, 43. 
РЕСПУБЛИКАНСКОЕ НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ
 ИЗДАНИЕ ТОВАРИЩЕСТВА С ОГРАНИЧЕННОЙ
 ОТВЕТСТВЕННОСТЬЮ “БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ”
© «Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде -
Казахский язык и литература в русской школе»,
 №1, 2012 ж., 144 бет, Алматы.