193
- эвристикалық әдістер.
Халықтық әлеуметтік құрамын және сәйкесінше әлеуметтік
аймақтық ақпараттану деңгейін ескере отырып нәтижелі оқытудың
құрылу қажеттілігі ақпараттық минутка сияқты оқыту формасын
тудырады. Психикалық қаынастың даму қажеттілігі сабаққа диалог
сияқты оқыту формасын енгізеді: «оқушы-оқушы», «оқушы-
оқытушы».
Әр білім жемісті қалыптасу, ең біріншіден, оқушылардың бұл
білімді алу ынтасына байланысты. Оқу үрдісінің қалыптасуы оқу
формасымен тікелей байланысты.
Психологияда оқыту мотиві екі жолда дамитындығы
дәлелденген:
- оқушылардың оқудың қоғамдық мәнін меңгеру арқылы;
- оқушының оқу іс-әрекеті арқылы.
Жұмыстың топтық формасын қолдану өтіліп жатқан пәнге
қызығушылықты
арттыратыны
психологиялық
әдебиеттерде
көрсетілген. Бастауыш сынып оқушыларында жұмысты кіші топтарда
ұйымдастыру лайықты, демек, топтың қалыптасуы дәлелдік үрдісте
құрылу керек: егер пәнге бейтарап қарайтын балаларды пәнді жақсы
көретін балалармен біріктірсе, біріккен жұмыс нәтижесінде
біріншілер пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың негізгі әдістері болып
табылатын дидактикалық ойындарды қысқаша қарастырайық.
Дидактикалық ойын – бұл оқытылатын объектіні, құбылысты
және үрдісті моделдеуші оқу әрекетінің түрі. Дидактикалық
ойындардың мақсаты – оқушылардың танымдық қызығушылығы мен
белсенділігін ынталандыру болып табылады. Әдетте ойынның
объектісі адамның іс әрекеті болып табылады. Дидактикалық
ойындарға деген қызығушылық 1980 жылы кезекті мектеп реформасы
басталып, педагогикалық ынтымақтастық пайда болып, мектептерге
дербес компьютерлер әкелінген кезде арта түсті.
К.Д. Ушинский
1
өз кезінде атап өткендей, ойынды бала өзі
құрастырып отырған шынайы өмір, болмыс ретінде қабылдайды.
Сондықтан ол үшін қоршаған болмысқа қарағанда ойын анағұрлым
түсінікті. Ойын оны алдағы еңбекке де, оқуға да тәрбиелейді. Ойын-
шағын оқу және кішігірім еңбек. Баларды ойынның нәтижесі емес,
ойынның барысы, үрдісі қызықтырады. Оларды ойында берілген
тапсырма, төтеп берілуі міндетті қиындықтар, алынған нәтиже
қуанышы және т.б. қызықтырады. Ойын барысында психологиялық
жағынан босаңсып, шаршағандық басылады, сондай-ақ ойын
1
К.Д.Ушинский – орыс ұстазы.
194
балаларға адамдардың күрделі әлеміне енуіне көмек береді.
Дидактикалық ойындардың осы ерекшеліктерін әсіресе төменгі
сыныптарда ескерген жөн, дидактикалық ойындарды сабақ барысына
енгізуді тиімді ұйымдастыра білу қажет. Маңыздысы ойынмен
мұғалім де, оқушылар да қызығуы керек, ойынды шартты ойнау
мүмкін емес.
Дамытушы ойындар – бұл шығармашылық ойындар. Ол
үлкенге де, балаға да қуаныш әкелуі керек, ол - табыс қуанышы,
таным қуанышы, компьютер мен жаңа ақпараттық технологияларды
игеруде алға жылжудан туындаған қуаныш. Заманауи компьютерді
табысты игерген, ақылды машинаға билік жүргізіп отырған баланың
еңсесі өзінің, қоршаған адамдар мен ата-ананың алдында биіктей
түседі, бұл оның оқуын қызықты, қарқынды және жеңіл ете түседі.
Ұлы ұстаз В.Ф. Шаталов
1
айтқан «Оқу жеңіспен тең!» деген сөзі
компьютердің көмегімен ақиқатқа айналды.
Айтып кететін жайт, төменгі сынып оқушылары компьютермен
атқарылатын жұмыстың қай-қайсысын ерекше досына айналған
компьютермен ойналатын қызықты ойын ретінде қабылдайды. Бұл
ерекшелікті кез келген ойынның негізін құрайтын жарысқа үйрету
кезінде ескеріп пайдаланған жөн. Оқытушы және дамытушы
сипаттағы алуан түрлі ойындарды да тиімді пайдалануға болады,
компьютермен не компьютерсіз ойнатылатын ойындар информатика
мұғалімінің қоржынында баршылық.
Бастауыш сыныптарға информатиканы оқыту кезінде екі
құрамдас бөлікті атауға болады, олар: компьютерлік және
компьютерсіз. Бұлай ажырату бастауыш сынып оқушыларын
компьютерде жұмыс жасауға үйрету уақытының шектелуіне
байланысты. Сол себепті мұғалім осы ерекшелікті ескеріп,
компьютерлік және компьютерсіз бөліктері арасында тепе-теңдік
орната отырып сабақты ұйымдастыруы шарт.
Информатика курсының мазмұнын информатиканың жеке
сабақтарында және басқа оқу сабақтарының жеке блоктарында жүзеге
асыруы.
Компьютерсіз нұсқадағы жеке топтарға бөлінбеген жеке
сабақтарды бастауыш сынып мұғалімі де, информатика пәнінің
мұғалімі де өткізе алады.
Компьютерсіз бөлігі келесі жұмыстан құралуы мүмкін:
- дәптерлерінде;
- сөздіктермен, энциклопедиялармен;
- құрастырмалық материалдармен, аспаптармен;
1
В.Ф. Шаталов - жаңашыл ұстаз
195
- компьютерге қосулы құрылғылармен.
Компьютерлік бөлігі мәтінмен, графикамен және дыбыспен,
оқытушы бағдарламалармен, ойындармен және жаттықтырғыштармен
атқарылатын жұмыстан тұруы мүмкін.
Әдіскерлер оқытуды дәл осылай ұйымдастыру арқылы оқушы-
ларды ақпараттық технологиялар мен ресурстарды өздігінен пайдала-
нуына септігін тигізіп, АКТ (ақпараттық-компьютерлік технология-
лар) саласында ой өрісін кеңейтуге болады деп санайды. Практикалық
тапсырмалар мен жобаларды орындау тәжірибесі басқа пәндерді оқу
барысында ақпараттық технологиялар құралдарын пайдалануға
дайындап, ақпараттық оқу кеңістігіне кіруге мүмкіндік береді.
7.5.1. Бастауыш
сынып информатикасын оқытудағы
ақпараттық технологиялардың рөлі
Адам тұлға болып тумайды, ол өмір сүру барысында тәрбие
арқылы қалыптасады. Білімді, шығармашыл, бәсекелік қабілеті мол
тұлға тәрбиелеу негізінде жасалған 12 жылдық мектептегі білім беру
процесінің моделі, түрлі деңгейлі вариативті білім беру мазмұны
негізінде және оқытудың репродуктивтілігі мен шығармашылык
технологиялары үйлесімді қабысқан мұғалім мен оқушының
ынтымақтастығы негізінде қалыптастырылуы тиіс. Демек, 12 жылдық
мектепте оқытуды ұйымдастыру жалпы дидактикалық ұстанымдармен
бірге шешуші мәні бар мынадай принциптерге ие болады:
- жеке тұлғаның жас және психофизиологиялық даму
ерекшелігінің ескерілуі;
- күтілген нәтижеге жетуге бағдарлығы;
- ашықтығы;
- интерактивтігі.
Осы принциптер негізінде бағдарланған білім беру моделінде
оқыту, оқушы (үйрену) мен мұғалімнің (оқыту) өзара байланыс
әрекетінде әр оқу процесі компоненттерінің мақсаттарын үйлестіре
ұйымдастыру болып табылады. Сабақты құрылымдауда оқушының
өзін-өзі таныту мақсаттарына, оқу материалдарын модельдеуіне,
оқушының өнімді әрекетін ұйымдастыруға мүмкіндік туғызатын
оқытудың формалары мен әдістеріне кезек беріледі.
Қазіргі кезде әлемде білім беру мәселесі дамуын үрдісінің
негізгі ерекшеліктерінің бірі-ол білімнің тез өзгеруі, өмір сүру үшін
қажетті мәліметтер ағыны жоғарғы қарқынмен көбеюі (кейбір дерек
көздері бойынша адамға қажетті білім мөлшері екі жылда, ал кейбір
деректерге сүйенсек он сегіз айда екі еселенуде). Сондықтан да
бұрынғыдай
жеткіншек
ұрпақты
энциклопедиялық
біліммен
Достарыңызбен бөлісу: |
