41
сорлық қондырғы, баллондардың вентильдерін бұрап алатын
стенд, газ баллондарын құрғататын қондырғы және құралдар
жинағымен бірге едендік типтегі өртке қарсы стенді енеді .
Тексерушінің, сондай-ақ баллонның бетін анық жарықтандыру
мен тексеру үшін жарылысқа қауіпсіз шамы (светильник), бет-
тің қондырғымен ішінара жасырылған жерлерін тексеру үшін
бұрыштық айналары немесе басқа да жарамды құрылғылары,
тіліктердің, қуыстардың және тотықтардың тереңдігін анықтау
үшін тереңдікті өлшеуіші, сызғышы және кертіктер мен том-
пайған жерлерді, тіліктердің ұзындығы мен тотығып тозған
жерлердің аумағын бағалау үшін тексеру сызғышы, қондырғы
кронштейндердің сенімді бекітілуін тексеру үшін көлденең кілті
және басқа қол аспаптары болуы тиіс .
Көзбен қарап тексеру тәсілі кезінде қолданыстағы сынптамалар
бойынша бұзылу белгілері мыналар болып табылады: тотығу,
тіліну, тырналу, ойықтар, ашық талшықтар, майысқан, ісін-
ген, сынған жерлер, материалдың жоғалуы, беттің түссізденуі
(күйе, көмірлену, химиялық әсерлер және т . б .), қызу белгілері,
соққылар немесе оқиғалар, сыртқы ластануы .
Бұзылу дәрежелері деңгейі бойынша санаттарға бөлінеді . Тілік-
тер, майысқан және тотыққан жерлер үшін ауытқу критерий-
лерін дайындаушы айқындайды . Егер деректер берілмесе, онда
жалпы жағдайда 1-деңгейлі бұзылулар қолдануға келтін болып
табылады, 2-деңгейдегі бұзылулар қолдануға келмейтін болып
табылады, баллон жөндеуге, сынақтауға немесе жарамсыз деп
табылуға жатады, 3- деңгейдегі бұзылулар жарамсыз деп та-
нылып баллон кәдеге асырылуға жіберіледі . Сонымен, тереңдігі
кемінде 0,25 мм ақаулар 1-деңгейлік бұзылулар деп саналады .
Тереңдігі 0,25 мм тең немесе артық – бұл 2 және 3- деңгейлер-
дегі бұзылулар . 1-деңгейлі типтегі баллондар үшін 3- деңгей –
тереңдігі 0,5 мм бұзылулар .
Сондықтан автокөліктегі баллонның күй-жайын, тіліну, тырна-
лу, ысып кету (түсі бойынша, қоңырлануы және т . б .), химиялық
әсерлер (ісіну, түсінің өзгеруі, жұмсару, талшықтардың үзілуі
және т . б .), атмосфералық жағдайдың әсерлері, артық қысым
42
және т . б . ұдайы көзден тексеріп қадағалап отыру қажет . Том-
пайған жері, майысулар бойынша 3-деңгей тереңдігі 1,6 мм
тең немесе артық немесе диаметрі 50 мм аспайтын тереңдікке
сәйкес (1-тип және 2-,3-типті металл бөліктер, 4) типті металл
втулкалар үшін) барлық баллондар жарамсыз деп танылады .
Әсіресе 3 және 4-типті баллондардың соғылудан бұзылуына
көңіл аудару қажет, олар баллонның қабырғалары сыртқыға
қарағанда ішкі бұзылудан көбірек зиян шегетінімен айырықша-
ланады, өйткені сырты 1- және 2-типті баллондар сияқты май-
ыспай өзінің бұрынғы қалпына келуге қабілетті болып келеді .
Баллондарды қайта куәландыру үшін белгіленген аралықтан
басқа, шұғыл тексеруді талап ететін (саңылаусызданға баллон-
да) ереже бар:
1 . баллон немесе автокөлік отқа шалдыққанда;
2 . баллон артық қызуға ұшырағанда, құлағанда немесе ұрылғанда;
3 . автокөлік аварияға түскенде;
4 . баллон жүкпен, көлікпен, көлік құралдарымен, қоршаған ор-
таның жағдайымен немесе кез келген құралмен бұзылды деп
болжанғанда;
5 . баллон сыр берген кезде, мысалы ағып тұрғанын куәланды-
ратын меркаптан иісі шыққанда, газ қысымы кенет жоғалғанда,
діріл пайда болғанда немесе төтенше сытырлаған немесе ызыл-
даған дыбыстар шыққан кезде;
6 . баллон автокөліктен алынғаннан кейін қайта орнатылғанда;
7 . баллонды орнату айтарлықтай өзгергенде;
8 . баллон басқа көлік құралына ауыстырылғанда;
9 . баллон оның конструкциясына сәйкеспейтін артық қысымға
ұшырағанда .
Баллондарды ішкі және сыртқы бақылап тексеру нәтижесінде
брактау оларды дайындауға арналған нормативтік-техникалық
құжаттамаларға сәйкес жасалады . Бірақ, Қазақстанда СТ ҚР ИСО
19078–2011 «Көлік құралдарында табиғи газды отын ретінде
сақтау үшін жоғары қысымды баллондарды орнатуды тексеру
және баллондарды қайта тіркеу» стандарттары қолданыста .
43
Бұдан басқа, № 358 Ережемен сыйымдылығы 12 л ден 55 л
дейінгі тігіссіз болат баллондар төмендегідей белгіленген:
• салмағы 7,5 % ден 10 % дейін азайған немесе сыйымдылығы
1,5–2 % артқан кезде бастапқы белгіленгеннен 15 % төмен-
детілген қысымға ауыстырылады;
• салмағы 10 % дан 13,5 % дейін азайған немесе сыйым-
дылығы 1,5–2 % артқан кезде баллондар бастапқы белгілен-
геннен 50 % төмендетілген қысымға ауыстырылады;
• салмағы 13,5 %–16 % дейін азайған және баллонның сый-
ымдылығы 2,5 %–3 % артқан кезде 6Мпа аспайтын қысым-
мен жұмыс істеуге жіберіледі;
• салмағы 16 % аса азайған және баллонның сыйымдылығы
3 % артқан кезде баллондар бракталады;
Төмен қысымға ауыстырылған баллондар, жұмыс қысымы жол
берілген қысымнан аспайтын газдар үшін пайдаланылады, бұл
ретте оларға бұрынғы таңба (нөмірді, дайындаушының тауар
белгісі мен дайындалу күнін қоспағанда) басылады, ал жаңа
деректер жойылады, баллондар жаңа түске қайта боялады .
Пневматикалық сынақ жүргізу кезінде баллон суы бар ваннаға ор-
наластырылады . Мұндай стендтік және гидравликалық пен пнев-
матикалық сынақтар, баллондарды өлшеу, құрғату, винтельдерден
босату және басқа іс-шаралар сынақтау учаскесінің жақсы жарақта-
луын және сәйкес сыныпты персоналдың болуын талап етеді . Сон-
дықтан осы процедураларды мамандандырылған, аттестациядан
өткен компаниялар мамандандырылған сынақтау жабдықтарында
жасауы тиіс, ол туралы жоғарыда айтылды . Қанағаттанарлық нәти-
же алынған кезде куәландыру жазбасы сынақты орындаған сарап-
тық ұйымның сынақтау журналына жазылады, белгі қойылады .
Осылайша, СТГ арналған баллондарды пайдалану кезінде ГБЖ
мен баллондарды өз бетімен жөндеуге және реттеуге жол беріл-
мейді . Баллонның жай-күйін ұдайы бақылау, қосылғыштар мен
тораптарының герметикалығын таңғы жолға шығар алдында
және кешке тұраққа қайтып келгенде, сол сияқты жұмыс күні
ішінде күн сайын тексеріліп тұруы тиіс .
Достарыңызбен бөлісу: | 
