9 5
жылдарында Ћазаћстанѕа мыѓдаѕан корей, поляк, немiс,
ћарашай, ћалмаћ, ћырым татарлары, болѕарлар, шешендер
мен ингуштар жќне басћа халыћтардыѓ кiлдерi ерiксiз
келдi.
3-оћушы:
3-оћушы:
3-оћушы:
3-оћушы:
3-оћушы: — Екiншi дљниежљзiлiк соѕыс аяћталѕан соѓ
да бџл процесс толастамады. 1954—1965 жылдар аралы-
ѕында тыѓ жќне тыѓайѕан жердi игеруге 2 млн адам сырт-
тан келдi.
4-оћушы:
4-оћушы:
4-оћушы:
4-оћушы:
4-оћушы: — Кеѓес кiметi тџсында Ћазаћстан кпџлтты
мемлекетке айналды. Ћандай да бiр ћиыншылыћтар мен
ћайшылыћтар болсын Ћазаћстандаѕы халыћтар зара
достыћта мiр сљрдi. Бiр-бiрiмен тыѕыз ћатынаста болды.
&зара достыћ ћалыптасты, ынтымаћтастыѕы саћталды.
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм: — 1916—1945 жылдар аралыѕында болѕан
демографиялыћ апаттыѓ салдарынан ћазаћ саны кемiдi.
Ћазаћтардыѓ бiр блiгi Ресейге, Орта Азияѕа, Ћытайѕа, Моѓ-
ѕолияѕа, Ауѕанстанѕа, Иранѕа кшiп кеттi.
Џлт мќселесi кпџлтты Ћазаћстан Республикасында
басты проблема ћатарына жатады. Ал КСРО џлт мќселесiн
шешу iсiнде ћабiлетсiздiк танытты. Тек тезистер мен
ћарарлар арћылы бiртџтас кеѓес халћы ћџрылды. Бџл
тезистер шындыћћа жанаспады. Џлтаралыћ шиеленiстер,
џлттыћ даѕдарыстар, џлттар арасында жанжалдар болып
тџрды. Олар Кеѓес Одаѕыныѓ ыдырауына тљрткi болды
жќне технологиялыћ жаѕынан артта ћалу себептерiнiѓ бiрi
едi. Ћазаћстан Республикасыныѓ Президентi Н.Ќ.Назарбаев
«Ѕасырлар тоѕысында» кiтабында «Еѓ ћауiптiсi — олар таза
џлттыћ сипат ала бастады. Џлт мќселесiнiѓ соншалыћ
асћындауы ќуелi теориялыћ дќрменсiздiктен етек алды», —
деп жазды. Шынында да басшылыћта да, ѕылыми орталыћта
да бџл мќселемен шындап айналысћысы келген ешкiм де
болмады. Ал ХХ ѕасырдыѓ соѓында тек Кеѓестер елiнде
ѕана емес, бљкiл ќлемде аућымды џлттыћ оянудыѓ жаппай
бас ктеруi басталѕан болатын. Ал Кеѓес кiметi ћџлаѕаннан
кейiн бџрынѕы џлт саясатындаѕы бiр џлтты жоѕары ћою
арћылы, екiншiлерiн тмендету, екiншi ћатарѕа ысырып
тастауѕа, империялыћ кѓiл кљйлерге, экстремистiк ќрекет-
терге тосћауыл ћойылды.
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм: — Балалар, џлт мќселесiнiѓ шешу жолдары
ћандай болу керек деп ойлайсыѓдар?
9 6
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы: — Џлттыћ бiрлiктi, татулыћты, џлттар арасын-
даѕы теѓдiк пен достыћты, зара ћарым-ћатынастарды, ќр
џлттыѓ мќдениетiн ћастерлеу ћажет. Џлттар мен этнос-
тардыѓ дамуына жол ашу керек. Ћазаћстан Республикасы
џлт саясатыныѓ баѕдарламасы, халыћтар арасындаѕы
саяси тџраћтылыћты саћтау мiндетi Н.Ќ.Назарбаевтыѓ
«Ћазаћстан—2030» стратегиялыћ даму баѕдарламасындаѕы
џзаћ мерзiмдi жетi басым баѕыттыѓ iшiнде екiншi орында
крсетiлген. Ћазаћстанныѓ даму, су, ркендеу жолындаѕы
басым баѕыттарыныѓ бiрi — џлттыћ келiсiм, мќдениеттiѓ
дамуыныѓ жоѕары деѓгейi болып табылады делiнген. Олай
болса, кљллi ћазаћстандыћтардыѓ теѓдiгiн ћамтамасыз ету
љшiн ќдiлеттiлiк ћаѕидасы мен џлтаралыћ татулыћ сапасын
ћалыптастыру маѓызды iс. Осыѕан орай елiмiздегi барлыћ
џлттар мен этникалыћ топтардыѓ тiлi мен дiнi, салт-дќстљрi,
ќдет-ѕџрпы, мќдениетi жан-жаћты дамуын ћамтамасыз ету
ћажет. Ќлемдiк саяси тќжiрибе мен этносаясат зерттеу-
лерiнде џлт дегенiмiз — бџл азаматтыћ ћоѕам, халыћтардыѓ
этникалыћ мемлекеттiлiгi бар жљйе ретiнде ћарастырылады.
Тмендегi кестенi электронды слайд арћылы таћтадан
оћушыларѕа дќптерлерiне жазып алуѕа тапсырма берiледi.
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм: — Ћазаћстан 1991 жылы Тќуелсiз Республика
болып жарияланды. Тќуелсiздiктiѓ негiзгi маћсаты неде?
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы: — Ќлемдегi iргелi ел, ркениеттi ел болу,
халћыныѓ тџрмысын, мќдениетiн ктеру. Ћазаћстанныѓ
егемендiгi мен аумаћтыћ тџтастыѕын саћтау. 1992 жылы
Ћазаћстанда тџѓѕыш рет ћазаћтардыѓ Дљниежљзiлiк
Ћџрылтайы ткiзiлдi. Ћазаћ џлтыныѓ санын кбейту љшiн
дербес демографиялыћ саясат жљргiзу, болашаћ џрпаћтыѓ
бойында демографиялыћ сананы ћалыптастыру, отбасы,
неке, бала мќселесi љнемi мемлекет ћамћорлыѕында болуына
жету, кшi-ћон саясатын ќрдайым реттеп отыру ћажеттiгiн
мiр крсетiп бердi.
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм: — ХХI ѕасырдыѓ басты мќселесi демография
болса, Ћазаћстан Республикасы љшiн де бџл мќселе аса
маѓызды. Осыѕан орай Елбасы Н.Ќ.Назарбаев «Ћазаћстан—
2030» стратегиялыћ даму баѕдарламасында: «Демография
мќселесi — џлттыћ ћауiпсiздiктiѓ бiрiншi баспалдаѕы», —
дедi. Сабаћты осылай ћорытындылай келе мџѕалiм оћушы-
ларѕа сџраћ ћояды.
9 7
Џлт саясатындаѕы зектi мќселеге ненi жатћызамыз?
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы: — Ол — тiл. 1995 жылы ћабылданѕан Ата
Заѓымыз тiл мќселесiне ерекше тоћталып отыр.
Оћушылар Конституция бабынан дќйексздер келтiредi
жќне оћиды, Ћазаћстан Республикасы Конституциясыныѓ
7-бабыныѓ талаптарын айтып бередi.
1. Ћазаћстан Республикасындаѕы мемлекеттiк тiл —
ћазаћ тiлi.
2. Мемлекеттiк џйымдарда, зiн-зi басћару орын-
дарында жќне басћа орындарда орыс тiлi ресми тљрде ћазаћ
тiлiмен теѓ ћолданылады.
3. Мемлекет Ћазаћстан халыћтарыныѓ тiлдерiне ћам-
ћорлыћ жасайды.
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм:
Мџѕалiм: — Ћазаћстанды мекендеген џлттардыѓ мќде-
ниетi ћалай дамыѕан?
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы:
Оћушы: — Ћазаћстанды мекендеген џлттардыѓ мќде-
ниетiн, ќдебиетiн, тiлiн, ќдет-ѕџрыптарын дамытуѕа толыћ
жаѕдай жасалѕан. Џлттыћ мќдени орталыћтар ашылѕан.
Немiс, џйѕыр, корей, татар, т.б. џлттардыѓ халыћ театрлары
бар, газеттерi шыѕып тџрады. Сонымен ћатар мектептерi
мен дiни орындары жџмыс iстейдi.
Мџѕалiм оћушыныѓ ойын дќлелдеу жќне толыћтыру
маћсатында Конституцияныѓ 19-бабын оћытћызып, оны
талдауѕа кiрiседi.
1. Ќркiм зiнiѓ ћай џлтћа, ћай партияѕа жќне ћай дiнге
жататынын зi аныћтайды, жќне оны крсетуге, жќне
крсетпеуге ћџћылы. Ќркiмнiѓ ана тiлi мен тл мќдение-
тiн пайдалануѕа, ћарым-ћатынас, тќрбие, оћу жќне шыѕар-
машылыћ тiлiн еркiн пайдаланып, таѓдап алуѕа ћџћыѕы
бар.
Ћорытынды. Олай болса, џлт кiлдерi арасындаѕы
ћатынасты жан-жаћты дамыта отырып, ќрбiр халыћтыѓ
зiнiѓ тарихи ћалыптасћан ќдет-ѕџрыптарын, салт-дќс-
тљрлерiн байыта тљсуге толыћ жаѕдай жасалѕан.
Достарыңызбен бөлісу: |
