Оқулық ретінде ұсынған Алматы 2013



жүктеу 3,67 Mb.
Pdf просмотр
бет52/135
Дата16.02.2018
өлшемі3,67 Mb.
#9902
түріОқулық
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   135

Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова 

 

156 



356-тапсырма.  Маңғыстау  өңірін  мекендеген  тайпалар, 

рулар туралы не білесіздер? 



 

357-тапсырма.  Мәтіннен  біріккен,  туынды  сөздерді  теріп 

жазыңыздар. 

 

358-тапсырма. Термин сөздерді жаттап алыңыздар. 

 

құрылыс құрылымдары – строительные конструкции  



қопарғыш – корчеватель 

бұта кескіш – кусторез 

бояу жұмыстары – малярные работы 

құрылыстың механикалық құралдануы – механовооруженность 

жинақтау – монтаж 

аспалы қабырғалар – навесные стены  

тозаңдату – напыление  

қаптау – обделка  



 

359-тапсырма.  Мамандыққа  қатысты  10  термин  жазып, 

күрделі сөйлем құрастырыңыздар. 



 

360-тапсырма.  Бүгінгі  таңдағы  сәулет  өнері  туралы  жоба 

құрастырыңыздар. 

 

361-тапсырма.  Мамандыққа,  кәсіпке,  шаруашылыққа, 

шеберлікке,  жан-жақтылыққа  қатысты  15  мақал-мәтел  жазып, 

жаттаңыздар. 

 

362-тапсырма. 

Мәтінді 

мәнерлеп 

оқып, 

мазмұнын 



айтыңыздар. 

 

Түркі дәуіріндегі сәулеттік құрылыс 

 

Қазақстандағы  сәулеттік  құрылыс  жағдайлардың  салынуы 

түрік  дәуірінде  де  дамып  тереңдей  түседі.  Бұл  кезде  Оңтүстік 

Қазақстанда  және    Жетісу  жерінде  түркітілдес  тайпалардың 

отырықшылана  бастауының  арқасында,  қалалық  өмір  дамып, 

қолөнер  де,  егін    шауашылығы  да  өркендейді.  Алғашқы  Батыс 




Қазақ тілі 

 

 



157 

түрік 


қағанатының 

орталығы 

Суяб  қаласы  болған  деген  хабар 

болса, 


ал 

түргеш, 


қарлұқ 

қағанатының 

кезінде 

жазба 


деректерде, 

түркітілдес 

Баласағұн,  Қойлық,  Янгикент, 

Исфиджаб 

(Сайрам), 

Талас 


(Тараз), Атлах, Хамукент, Құлан, 

Мереке,  т.б.  көптеген  қалалар 

болған.  Аты    белгісіз  төбе  болып  жатқан  қалалардың  орны 

қаншама?  Бұл  қазақ  жеріндегі  қала  салудың  болғандығына 

дәлел.  Ал,  қалалық  өмірдің  дамуы  феодализмнің  дамуын,  оның 

әлеуметтік-экономикалық  негізінің  дамуын  көрсетсе,  екіншіден 

мәдениеттің және өнерінің құрылыс жүйелерінің негізі  еді. 

Сақталған  қалалардың  сәулеттік-құрылыс  жүйесі  қазақ 

жеріндегі  қала  салудың  екі  түрлі  болғандығын  көрсетеді.  Егер 

бірінші  жүйесі  қала  құрылысының  сыртқы  көрінісі,  орталық, 

шахристан,  рабадтан    тұрса,  ал  екінші  көрінісі  ешбір  қамал 

салынбағанын  және  ешбір  шахристан,  рабатсыз-ақ,  ешбір 

қорғансыз-ақ салынған. Бұлай  салудың мәнісі, егер қаланың үш 

бөліктен  салынған  кезі  феодалдық  қатынастың  дамыған  кезін 

көрсетсе,  ал  екінші  түрі  феодализмнің  әлі  де  болса  дами 

қоймаған кезін білдіреді. 



 

           (Тәтіғұлов Ә.Ш., Тәтіғұлов Ә.Ә., Тәтіғұлов А.Ә.  

            Архитектура мен жобалау негіздері. Қазақстанның  

            сәулет өнері. – Алматы:Рауан, 2 т, 2000. −460 б. 

 

363-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер. 

 

1. Түркі дәуіріндегі тайпалардың отырықшылана бастауының 



арқасында не  дамып өркендейді? 

2.  Алғашқы  Батыс  түрік  қағанатының  орталығы  қай  қала 

болған екен? 

3.  Түргеш,  Қарлұқ  қағанатының  кезінде  қандай  қалалар 

белгілі болған? 

4. Қаншама қалалардың орны не болып жатқан? 

5. Қалалық өмірдің дамуы нені білдіреді? 



Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова 

 

158 



6.    Сақталған  қалалардың  сәулеттік  құрылыс  жүйесі  қазақ 

жеріндегі  қала  салудың  қанша  түрлі  болғандығын 

көрсетеді? Бұлай салудың мәнісі не? 

 

364-тапсырма.  Жақшаның  ішіндегі  сөздердің  қажетті 

формасын келтіріңіздер. 

 

1. Қазақстандағы (сәулет) құрылыс жайлардың салынуы  түркі 



дәуірінде де дамып, (терең) түседі. 2. Оңтүстік (Қазақстан) жері және 

Жетісу (жері) қалалық өмірі дамып, қолөнер де, егін (шаруашылық) 

да  өркендейді.  3.  Алғашқы  Батыс  түрік  (қағанат)  орталығы  Суяб 

(қала)  болған.  4. Түргеш,  Қарлұқ  (қағанат)  кезінде    көптеген  (қала) 

белгілі  болған.  5.  Бұл  қазақ  (жерінде)  қала  (салу)  болғандығына 

дәлел. 6. Егер бірінші жүйесі қала (құрылыс) сыртқы қөрінісі, (орта), 

(Шахрис),  (Рабат)  тұрса,  ал  екінші  қала  (салынбаған)  және  ешбір 

шахристан, (Рабат), ешбір (қорған) салынған. 

 

365-тапсырма.  Мәтіннен  есімдіктерді  тауып,  оларды 

түрлеріне қарап ажыратыңыздар. 



 

366-тапсырма. Мәтін бойынша сұхбат құрастырыңыздар. 

 

Түркілердің 



жалпы 

тарих 


сахнасына 

ала 


шыққан 

мамандығы темір өндіру  ісі  болатын. Олардың аңызға айналған 

арғы атасы  Ашин  теріскейге  қашып  келіп,  <<жужандарға  темір 

өндіреді>>  546  ж.  Жужан  қағаны  Анахуан  түркіттер  көсемін:  



<<менің  темір  қорытатын  тұтқыным>>  деп,  түркілердің  басты 

кәсібін айрықша атайды. 

Археологиялық барлау ісі түркіт металлургиясының VI−IX ғғ 

жәдірігерлерін  тапқан.  Алтайдың  сол  кездерге  жататын  тайыз 

апандар,  забойлар  сияқты  өндіру  ісінің  іздері  кездескен.  Темір 

балқытып  алу  әдісі  –  сызды  үрлеу.  Темір  қышқылы  көміртегі 

қышқылымен  химиялық  жол  арқылы  қосылғанда,  ол  кәдімгідей 

күйіне келіп, кеуекті құйма металл болып шығады. Кеуек темірдің 

сапасы қазірдің өзінде домналық темірден артық саналады. 

...  Темір  көшпенділерге  бұрында  белгілі  болған,  бірақ  оны 

халықтың жаппай қолдануына жеткізген тек түркіттер ғана болды. 

 

(Лев Гумилев) 



жүктеу 3,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   135




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау