2 7
« А Ш Ы Қ Қ О Ғ А М » Қ О Р Ы Н Ы Ң Е С Е П Т Е М Е С І 2 0 1 3
өсуі де азаматтардың алуан түрлі жаңалықтарға қол жеткізе алуына септігін тигізеді. Алайда
тұтынушылар ауқымы бойынша айқын салыстырмалы деректердің жəне жұртшылықтың ақпарат
алуда нені көбірек қалайтыны туралы мағлұматтың болмауы бір мағыналы қорытынды жасауға
мүмкіндік бермейді.
1.3. Жаңалықтар берушілер
1.3.1. Жаңалықтардың негізгі көздері
1.3.1.1. Баспа БАҚ-тары
Қазақстанда республикалық, облыстық, қалалық жəне аудандық газеттер шығады. Ең ірі мерзімдік
«Время», Казахстанская правда» іспетті басылымдар Астана мен Алматыда орналасқан, бірақ
олардың аймақтарда басып шығару жəне тарату үшін басылымның электрондық беттелуін
жіберетін аймақтық өкілдіктері бар. Ондай мүмкіндіктері жоқ газеттер басылып шыққан дайын
тиражды аймақтарға тікелей өздері жіберіп таратады. Ірі басылымдар кешігіп таратылғанмен,
əдетте, шағын елді мекендерде қолжетімді болып табылады.
Баспа БАҚ-тарының нақты тираждары туралы мағлұматтар алу қиын. Басылымдар,
алдында
айтылғандай, лицензияда көрсетілген тираж деректерін жариялап отырса да, бұл цифрлар нақты
жағдайды білдірмейді. Газеттер баспагерлерінің қазақстандық қауымдастығы 2006 жылы медиа-
нарықтың ашықтығын көтеру жəне БАҚ-тар арасында əділетті бəсекені дамыту мақсатында
тираждардың аудитімен жəне сертификациясымен айналысатын тəуелсіз қоғамдық ұйым құруды
ұсынған-ды.
50
Алайда уақыт өте келе, ондай орган құрылмаған күйінде қалды.
Республикалық баспа БАҚ-тары, əдетте, мемлекетке немесе саяси элитаға (дегдар топқа) тиесілі.
«Солтүстік Қазақстан құқықтық медиа-орталығы» қоғамдық қорының (ҚҚ) президенті Диана
Окремованың пікірінше, Қазақстанда шынайы тəуелсіз республикалық баспа БАҚ-тары жоқ.
Дегенмен тəуелсіз басылымдар аймақтық деңгейде бар.
51
Д.Окремованың сөзі бойынша, заң тираждардың шықпа (қайда, қашан, қанша дана, қандай
көлемде шыққаны жөніндегі) мəліметінде қанша тиражды, мысалы, нақты нөмірді немесе
апталық екенін көрсету керектігін анық реттемейді. «Бұлардың барлығы да баспагерлер мен БАҚ
иелерінің өз билігіне сатып алуына беріліп қойған, – деп санайды Д.Окремова. – Апталықтардың
тираждары бойынша кейбір деректер, мысалы, оқырмандар мен жарнама берушілерді жаңылысуға
келтіреді.
Өздерін байқату, танымал болу жəне қажеттілік туғаны жайында əсер тудыру үшін,
50 Газеттер баспагерлерінің қазақстандық қауымдастығы, «Баспа БАҚ-тарының қазақстандық нарығы тираждардың аудиті мен
сертификатына дайын ба?», ZonaKZ.net. 2006 жылғы ақпанның 2-сі, http://www.zonakz.net/articles/13715 (қолжетімді күн: 2012
жылғы қазанның 16-сы).
51 «Солтүстік Қазақстан құқықтық медиа-орталығы» ҚҚ-ының президенті Диана Окремовамен сұхбат. 2012 жылғы желтоқсанның
20-сы.