8
9
Дене массасының төмендеуін болдырмау үшін:
•
тағамдық өнімдер мен сусындардан түсетін калория көлемін
біртіндеп арттырыңыздар.
Оқушылардың жекеше топтарына кеңестік нұсқаулар
9
Дене массасысының тапшылығында (гипотрофияда) дəрігер кеңесін
алыңыз жəне медицина қызметкерінің қадағалауымен:
•
тағамдық өнімдер мен сусындардан түсетін калория көлемін
біртіндеп арттырыңыздар.
9
Дене массасының артықтығы мен семіздікте:
•
егер қалаған деңгейге дейін рацион калориялылығын төмендету
барысында қалыпты өсу жəне даму үшін қажетті тағамдық заттардың
тиімді мөлшерін қамтамасыз ету мақсатында міндетті түрде дəрігер
кеңесін қабылдау керек;
•
жасына сəйкес қалыпты өсу мен даму мүмкіндігін сақтай отырып,
тағамдар мен сусындардан түсетін калория деңгейін біртіндеп
түсіріңіздер;
•
онымен бір мезгілде физикалық белсенділікті арттырыңыз.
9
Созылмалы науқастығы бар не/немесе дəрі қабылдайтын салмақ
артықшылығынан зардап шегетін балалар:
•
Тамақтануды шектеу туралы шешім қабылдардың алдында,
тамақтануды шектеу денсаулықты нашарлатып немесе негізгі ауру
түріне кері əсерін тигізбеу мəселесіне байланысты емдеуші
дəрігермен кеңескен жөн.
ҚОЛДАНУҒА КЕҢШІЛІК ЕТІЛГЕН ТАҒАМДЫҚ АЗЫҚ-ТҮЛІКТЕР
Негізгі нұсқаулар
9
Энергетикалық қажеттілік шеңберінде көкөністер мен жемістерді
жеткілікті мөлшерде пайдаланыңыздар.
•
Мысалы, мектеп жасындағы балалар күнделікті тамаққа 300
9
граммнан (бастауыш сынып) 500 граммға дейін (жоғарғы сынып)
көкөніс жəне жеміс қабылдауы керек.
9
Əр күні əр түрлі көкөністер мен жемістер қабылдаңыз.
•
Мысалы, келесі топқа жататын көкөністерді апта аралығында
бірнеше рет кезектестіріп қабылдауға болады: қошқыл-жасыл
көкөністер, сары-қызғылт көкөністер, ас бұршақтар, крахмалы көп
көкөністер жəне т.б.
9
Аптасына бірнеше рет бұршақтарды қабылдаңыздар.
•
Бұршақтар (ас бұршақтар, бұршақтар, ноқат, соя, маш, жасамық)
амин қышқылдық құрамы жақсы белоктарға жəне тағамдық
талшықтарға бай.
9
Күнделікті бүтін дəндік дақылдардан 90 грамм тамақ пайдаланыңыз.
•
Бүтін дəндік дақылдардан жасалынған тағамдар қабылданатын
барлық дақылдық жəне нан өнімдерінің жартысына жуығын алып
отыруы керек.
9
Күнделікті майсыздандырылған немесе майлылығы төмен (мысалы, 1-
пайыздық) сүт немесе соған пара-пар сүт өнімдерін мына есеп бойынша
қолдану керек:
•
2 стакан - 6-8 жасар балаларға;
•
3 стакан – 9 жəне одан жоғары жастағы балаларға.
ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК
Негізгі кеңестер
9
Тұрақты түрде физикалық белсенділік пен кем қимылдауды төмендету
мыналарды жақсартады:
•
денсаулықты жақсартады;
10
•
физиологиялық аман-саулыққа жетелейді;
•
қалыпты салмақты демейді.
9
Белсенді физикалық дайындық аса маңызды:
•
жүрек-қан тамыр жүйесін демеп нығайтады;
•
қаңқа сүйек-бұлшық ет жүйесінің күші мен төзімділігін арттырады.
9
Қалыпты салмақты демеу мен артық майлардың жиналуының алдын
алу үшін:
•
күнделікті 60 минут бойы орташа немесе үрдісті физикалық
ауырпалықтар түсіріп отырыңыз;
•
диетаны қадағалаңыз жəне калорияны артық қабылдаудан алшақ
болыңыз.
9
Созылмалы аурулар туындау қауіпін төмендету үшін:
•
кəдімгі уақыттағы физикалық белсенділікке үстеме ретінде
күнделікті 30 минуттан кем емес орташа-үрдісті физикалық
ауырпалықты түсіріп отырыңыз.
9
Көпшілік тұлғалар үшін денсаулықты жақсарту жоспарлары мына
жағдайларда іске асады:
•
Анағұрлым үрдісті жəне ұзақ уақыттық физикалық ауырпалықтар
берген жағдайда.
9
Артық салмақты кеміту үшін:
•
Физикалық ауыртпалық ұзақтығы мен оның дəрежесі туралы
шешімді қабылдау үшін емдеуші дəрігеріңізбен кеңесіңіз;
•
Тағамдық калорияны қабылдауды төмендету мезгілімен бір кезде
күнделікті 60-90 минут бойы шамалы немесе орташа ауыртпалық
беріп отырыңыз.
БЕЛОКТАР
Негізгі кеңестік нұсқаулар
11
9
Белоктар балалардың қалыпты өсуі мен дамуын қамтамасыз ету
үшін аса маңызды.
9
Белоктар тəуліктік рацион калориялылығының 10-15 пайызын
қамтамасыз етуі керек.
9
Əрбір негізгі тамақтану кезінде (таңертеңгі ас, түскі ас, кешкі ас)
жануар тектес белоктар көзінің тым болмаса біреуін қабылдаңыз
(балықтық, сүт жəне еттік тағамдық өнімдерді).
9
Аптасына бірнеше рет жақсы амин қышқылдарынан құралған белоктар
көзі ретінде бұршақ тектес тағамдарды қабылдаңыз.
КӨМІРСУЛАР
Негізгі нұсқаулар
9
Қөмірсулар тəуліктік калориялылықтың не бары 50-60 пайызын
қамтамасыз етуі керек, оның ішінде мыналар санатынан да:
•
күрделі көмірсулар (крахмал) - 40-50 пайыз;
•
жай көмірсулар (тəттілер) –10 пайыздан артық емес.
9
Көкөністерді, жемістерді жəне талшыққа бай бүтін дəндік дақылдардан
жасалған өнімдерді пайдаланыңыздар.
9
Қант қосылмаған тағамдар мен сусындарды таңдаңыз.
9
Құрамында қант пен крахмалдары аз тағамдар қабылдасаңыз жəне
сонымен қатар ауыз қуысы гигиенасын қадағаласаңыз тіс жегісі сізді
мазаламайды.
МАЙЛАР
Негізгі нұсқаулар
9
Майлар рационының тəуліктік калориялылығының не бары 25-35
Достарыңызбен бөлісу: |
