Кесте 6  –  «Педагогикалық процесс» ұғымының мәні

119 
Педагогикалық процесс – негізгі біріктіруші жүйе. Онда қалыптасу, даму, 
тәрбие және оқыту процестері өздерінің барлық шарттарымен, формаларымен, 
әдістерімен өзара бірігеді.
Тұтас педагогикалық процестің басты қасиеттері: 
а) педагогикалық процесс – әлеуметтік жүйе, оның өмір сүруі, қызмет 
істеуі оған қатысушылардың арасындағы іс-әрекеттердің алмасуымен 
анықталады; 
ә) ынтымақтастық (тек қана ұстаздармен ғана емес, мұғалімдермен, бір-
бірімен де) оқушы үшін әртүрлі іс-әрекеттердің тәсілдерін тезірек меңгерудің, 
яғни педагогикалық процестегі іс-әрекет субъектісінің қалыптасуының жағдайы 
болады; 
б) «ұстаздар-оқушылар» жүйесінің біртұтастығы педагогикалық процесс 
ішіндегі әртүрлі деңгейдегі жүйелердің өзара әрекеттері барысындағы мақсат 
пен нәтижелердің бірлігімен анықталады; 
в) педагогикалық үдерістің негізгі интегративтік қасиетін әртүрлі 
тетіктердің бірлігі деп қарап, ондағы өзара байланысқан жүйелердің оқушылар 
тұлғасының қалыптасуына әсері іс-әрекет субъектілерінің (ұстаздар мен 
оқушылардың) қайта құру белсенділігімен анықталады. Педагогикалық 
процесс өзін біртұтастық ретінде субъектілердің өзара әрекеттегі арнайы 
ұйымдастырылған іс-әрекеттерін бөле көрсете алады. Егер әрбір субъектінің 
жетістіктері болса, онда «ұстаздар-оқушылар» жүйесінің тұрақтылығымен өзін-
өзі дамыту мәселесі шешіледі. 
Педагогикалық процестің негізгі сипаттамасы оның біртұтастығында. 
Педагогикалық процестің барлық құраушылары бір мақсатқа бірігеді: 
білімділік, дамытушылық, тәрбиелік. Педагогикалық процестің тұтастығы жеке 
тұлғаны тәрбиелеу, оқыту, дамыту мақсаттарының бірлігімен және нақты оқу-
тәрбие процесінің өтуімен сипатталады. 
Ғалым Т.А.Стефановскаяның пікірінше, педагогикалық процестің құрамды 
бөліктері болып табылатындар:
-
педагогикалық процестің негізгі басты идеялары мен принциптері;
-
тұтас педагогикалық процесс функциялары; 
-
тұтас педагогикалық процестің заңдылықтары мен принциптері; 
-
тұтас педагогикалық процесс тиімділігінің көрсеткіштері; 
-
педагогикалық процесс мазмұны; 
-
педагогикалық процесс мазмұнының бағыттылық деңгейі; 
-
педагогикалық процестің негізгі құралдары, іс-әрекет түрлері. 
Педагогикалық процесс – көптеген процестердің ішкі байланысқан 
жиынтығы, оның мәні – әлеуметтік тәжірибе қалыптасқан адами санамен 
байланыстылығы. Тұтастық, жалпылық, бірлік – бірдей мақсатқа бағытталған 
педагогикалық процестің барлық құраушыларының негізгі сипаттамасы. 
С.А.Смирнов, И.Б.Котова, Е.Н.Шиянов, Т.И.Бабаева және т.б. ғалымдар 
педагогикалық 
процесті 
көптеген 
педагогикалық 
іс-әрекеттер 
мен 
құбылыстарды біріктіретін тұтас жүйе ретінде қарастырады: тұтас 
педагогикалық процесс, тұтас педагогикалық процестің заңдылықтары, тұтас 

120 
педагогикалық процестің кезеңдері, педагогикалық инновациялар, қазіргі кезең 
мектебінің мұғалімі. 
Педагогикалық процесс – тәрбие процесінің негізгі құрылымдық бірлігі, 
оның ерекшелігі сол – ол тәрбиеші мен тәрбиеленушінің өзара іс-әрекетінің 
педагогикалық жүйесін анықтай түседі: егер тәрбие процесі ұғымы тұлғаны 
қалыптастыратын барлық мақсатты бағытталған әсерлердің жиынтығын өзіне 
біріктірсе, ал педагогикалық процесс ұғымы алдын ала ұйымдасқан тәрбиелік 
өзара іс-әрекеттерді бейнелейді. 
Педагогикалық 
процесс
білім беру, тәрбиелеу және дамыту міндеттерін 
шешуге бағытталып, арнайы ұйымдастырылған мұғалім мен оқушы 
арасындағы өзара ықпалды қызметті атқарады, яғни педагогикалық процесс – 
бұл арнайы оқу мен тәрбиенің бірлігін қамтамасыз ету жолымен кең мәндегі 
тәрбиені іске асыруды көздеген біртұтас 
процесс.
Педагогикалық процесс – бірнеше элементтен құралатын жүйе. 
Педагогикалық процестің 3 құрылымы болады: педагогикалық, әдістемелік, 
психологиялық. Педагогикалық процестің педагогикалық құрылымы: мақсат – 
принциптер – мазмұн - әдістер – құралдар – форма. 
Мақсат – ұстаз бен шәкірт арасындағы педагогикалық қатынастардың 
нәтижесі. Принциптер – мақсатқа жету жолдарын анықтайды. Мазмұн – 
мақсатқа жету жолында оқушыларға берілетін тұлғалар тәжірибесінің бөлігі. 
Әдістер – мұғалім мен оқушының мазмұнды жетілдіру-қабылдауға арналған іс-
әрекеттері. Құралдар – мазмұнмен жұмыс жасайтын материалдық тәсілдер мен 
әдістер. 
Педагогикалық процестің психологиялық құрылымы: танымдық процестер 
(қабылдау, ойлау, есте сақтау, ақпарат сіңіру), оқуға қызығушылық (оқуға 
қызығуды, қабілетті, ынтаны айқындау), қуат (көтеріңкі не түсінкі, дене мен 
күш-қуаты, белсенділік, еңбекқорлық не шаршау динамикасы). 

жүктеу 8,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: