Оқулық ретінде ұсынған Алматы 2013

Қазақ тілі 

 

 

123 

жобасымен  салынған  «Арасан»  моншасы  қазіргі  кезде  қала 

тұрғындарының демалып-сауығатын орындарының біріне айналған. 

 

Кулибаев А., Бишімбаев У., Қасымов Е ., Бисенов Қ .  

             Сәулеттік материлтану. − Алматы: ИздатМаркет,  

                2006. – 504 б. 

 

265-тапсырма.  «Сәулеттік  құрылыс  жүйелері»  мәтіні 

бойынша төменде берілген сұрақтарға жауап  беріңіздер. 

  

1. Сәндік қолданбалы өнер деп нені айтамыз? 

2. Қазақстанда іргелі ғимараттық құрылыстар қай кезде бой     

көтере бастады? Оған қандай жағдай ықпал етті? 

3. Қандай қалаларда мешіт құрылыстарының орны ашылған? 

4. Қандай кесенелерді білесіздер? 

5. Қай қалалардан моншалардың орны аршылған? 

6.  Х−ХІІ  ғасырларда  қандай  сәулеттік  құрылыстар  салу  ісі 

ерекше дамыды? 

7. Белгілі адамдардың құрметіне қабір басына тұрғызылған 

діни құрылыс қалай аталады? 

 

266-тапсырма.  Мәтіннен  етістіктерді  тауып,  оларды  өткен 

шақта жазыңыздар. 

 

267-тапсырма. 

Сөйлемдерді 

қажетті 

сөздермен 

толықтырыңыздар. 

 

Тараз  ...  да  екі  ...  аршылған.  2.  Археологиялық  қазба 

жұмыстарының  ...  қалалардан  ...  орындары  белгілі  болды.          

3.  Монша  ...  кесенесінің  жанында.  4.  Өзінің  алғашқы  құрылыс 

жүйесін сақтаған ... кесенелері. 5. Төрт жағында ... ішкі және ... 

беттерінде  сүйірлеу  арқалы  қуыстары  бар.  6.  Керамикаға  ... 

жануарлардың ... бейнелерін салу да  орын ала бастаған. 7. Діни 

...  салу  ісі  де  ...  ерекше  дамыды.  8.  Бір  кезде  ...  мешіт  болған... 

мұнарасы  осының  айғағы.  9.  Өзінің  алғашқы  құрылыс  ... 

сақтаған  ...-  Бабаджа-қатын  мен  ...  кесенелері.  10.  Сәндік 

қолданбалы ... кейінгі орта ... қазақ халқының құрылыс, сәулет... 

айқын орын алған. 

 

Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова 

 

124 

268-тапсырма. 

Берілген 

даналық 

сөздерді 

жаттап, 

мағынасын түсіндіріңіздер. 

 

Нағыз адамның белгісі − кісілік. 

Әділ сөз ащы болады. 

Көңіл аудар даналардың сөзіне, 

Адал жанды өнеге тұт өзіңе. 

Ақыл, қайрат, білімді 

Тең ұстаған зор болар. 

Ойсыз, жігерсіз, білімсіз 

Өмір кешкен қор болар. 

Адамның сұлулығы − шыншылдығында. 

Адал еңбектің абыройы жоғары. 

Аталы сөз − ақылға көз. 

 

269-тапсырма.  Сұхбатта  келтірілетін  төмендегі  тұжырым-

дарды кеңейтіп айтыңыздар. 

 

1.  Бүгінгі сәулеттік құрылыстың даму қарқыны. 

2.  Менің  өскен  жерімдегі  мұражай,  кесене,  мешіттер  және 

қолданбалы өнер туындылары. 

3.  Қазақстан мұражайлары. 

4.  Мен және қазіргі заманғы Қазақстан. 

5.  Менің арманымдағы Қазақстан. 

 

270-тапсырма.  Сөз  тіркестерінің  екінші  дұрыс  сыңарын 

табыңыздар. 

 

осы уақытқа дейін 

моншаны 

пайдалы 

қажетті 

ескерткіш 

сәулеттік 

мұражайды 

ұйымдастыру 

ғимаратты 

пайдалы 

қуыстары 

жүйені 

өрнектеп 

кесене 

ішкі 

салу 

құрылыс 

бояу 

безендіру 

бастау 

жұмыстары 

іс  

мәлімет 

қалпына келтіру 

даму 

жасау 

құрметіне 

бар 

пікір 

сақтау 

Қазақ тілі 

 

 

125 

271-тапсырма.  Мәтінге  ат  қойып,  жалғауларды  тауып, 

орыс тіліне аударыңыздар. 

 

1929  жылы  Қазақстан  астанасы  Қызылордадан  Алматыға 

көшіп  келді.  Алматы  −  мәдениет  пен  өнер,  білімнің  орталығы. 

Қалада  сәулет  өнерінің  тамаша  ескерткіштері  болып  саналатын 

опера  және  балет  театрының  үйі,  Республика  сарайы,  Әуезов 

атындағы  театр,  Орталық  мұражай,  Ғылым  академиясының  бас 

ғимараты  сияқты  т.б.  ғимараттар  бар.  Медеу  спорт  кешені  −  

бүкіл  республика  мақтанышы.  Қалада  100-ге  жуық  жоғары  оқу 

орындары, ондаған театр, концерт, кинозалдар бар.  

Республика  тәуелсіздігінің  бесігі  −  алтын  адамның  мүсіні 

алыстан көз тартады. 

 

272-тапсырма.  Төменде  берілген  етістіктерден  болжаулы 

келер шақта сөйлем құрастырыңыздар. 

 

Ұйымдастыру, пайдалану, сақтау,  үнемдеу, мазалау, безендіру, 

әшекейлеу,  салу,  сауықтыру,  өру,  бедерлеу,  тұрғызу,  құрылымдау, 

асыру, сәндеу, отырмау, есту, өңдеу, себін тигізу, куәсі болу. 

 

273-тапсырма.  Сәулет,  құрылыс  мамандығы  бойынша 

түсіндірме  сөздік  негізінде  10  терминнің  түсініктемесін 

жазыңыздар. 

 

274-тапсырма.  Мәтіннің мазмұнын айтып беріңіздер. 

                                              

Тас өңдеу өнері 

 

Тасқа  паналау,  тас  қалау, 

тасты 

құрал-жабдық 

ретінде 

пайдалану  және  өрнектеу,  таспен 

басқа  затты  өрнектеу,  тастан 

мүсін  жасау  өнерлерінің  ертеден 

пайда болғаны мәлім.  

Қазақ  халқы  тасты  үй,  қора, 

мешіт,  зират,  мұнара  салуға, 

құдық  шегендеуге  пайдаланады.