22
Жазу машинкасында басылған мəтіннен компьютерлік мəтіннің
айырмашылығы «бос орын» - басқа кез келген символ сияқты бұл мəні
бар символ, ол сəйкесінше екілік көрініске ие болады. Ақпаратты
автоматтық өңдеуде бос орынның бар - жоғы маңызды рөл атқарады,
кей кезде жаңа қолданушыларды шатастырып, қателесуге соқтырады.
Регистрлердің жоғарғы жəне төменгі əріптеріне ASCII жүйесінің əр
түрлі коды сəйкес келеді. Мысалы, D бас əрпіне 68 код сəйкес, ал d кіші
əрпіне 100 сəйкес келеді.
Тəжірибеде орыс алфавиті əріптерін кодтау үшін Windows-1251
кодтауы пайдаланылады, бірақ кодтаудың басқа да жүйелері бар. ААК-8
кодтауы кең таралған болып табылады (ақпарат алмасу коды
сегізтаңбалы). Оның пайда болуы Шығыс Еуропа мемлекеттерінің
өзара экономикалық көмек Кеңесінің жұмыс атқарған кезеңіне жатады.
Бүгінде ААК-8 кодтауы Ресей аумағындағы компьютерлік желілерде
кең таралған.
Орыс тілі символдарын кодтауы қарастырылған халықаралық
стандарт ISO (International Standard Organization – Халықаралық
стандарттау институты) деп аталады. Тəжірибеде бұл кодтау сирек
қолданылады.
Компьютердің тек машина екендігін əрдайым еске сақтау керек,
олар бірліктер мен нөлдерді түсінбейді, бірақ олар электр кернеуін
түсіндіруге қабілетті: егер ол бар болса 1 деп, ал жоқ болса 0 деп
қабылдайды. Бұл технология компьютерлерге ақпаратты өңдеуге
мүмкіндік береді.
Графикалық берілгендерді кодтау. Қағазға басылған қара – ақ
графикалық сурет ұсақ нүктелер – пиксельдерден тұрады (picture
element — сурет элементі). Олар - растр деп аталады.
Графикалық берілгендерді ұсыну үшін растрлық кодтау екілік
кодты қолдануға мүмкіндік береді. Себебі, əрбір нүктенің сызықтық
координаттарын жəне жеке қасиеттерін (жарығы) бүтін сандар
көмегімен көрсетуге болады. Бүгінгі күні қара - ақ
иллюстрацияларды
256
градациялы
сұр
түс
нүктелерінің
комбинациясы түрінде көрсету жалпы қабылданған деп саналады.
Ендеше, кез келген нүктенің жарығын кодтау үшін 8 разрядты екілік
сан жеткілікті болады.
Түрлі - түсті суреттер əр нүктенің бейнежадысында сақталған
екілік кодының түріне сəйкес қалыптасады. Түрлі - түсті суреттер
түстің əр түрлі тереңдігіне ие бола алады. Түстің тереңдігі нүкте
түсін кодтау үшін берілетін бит санымен беріледі. Осылайша, 8
түсінің тереңдігі үшін бейнелейтін түрлердің саны 2
8
= 256-ны
құрайды.
2
3
16-разрядты екілік сандармен түрлі - түсті графиканы кодтау
High Color режимі деп аталады.
24 екілік разрядтарды қолдану арқылы түрлі - түсті графиканы
ұсынатын режим толықтүсті (True Color). деп аталады.
Түрлі - түсті графикалық суреттерді кодтауда негізгі құрамдас
бөліктері негізінде еркін түстерді декомпозициялау принципі
қолданылады. Адам көзімен көрінетін кез келген түсті осы үш негізгі
түстер - қызылды (Red), жасылды (Green) жəне көкті (Blue)
механикалық жолмен араластыру арқылы алуға болады деп
саналады. Мүндай кодтау жүйесі RGB деген атауға ие болды (негізгі
түстердің алғашқы əріптері бойынша)
Түстерді ұсынған RGB-моделі 1.1 – кестесінде көрсетілген.
Негізгі түстердің əрқайсысына сəйкес келетін - яғни негізгі түсті
ақ түске дейін толықтыратын қосымша түс қоюға болады. Кез
келген негізгі түске қосымша түс болып қалған екі түстің
жұптасуынан пайда болған түс болады.
1.1 - кестесінен көретініміздей, қалған негізгі түстердің жұбының
қосындысынан пайда болған түс кез келген негізгі түстің қосымша
түсі болады. Сəйкесінше, көгілдір (Cyan), күлгін (Magenta) жəне
сары (Yellow) түстер қосымша түстер болып табылады. .
Құрамдас компоненттеріне еркін түсті декомпозициялау
принципін тек қана негізгі түстерге ғана емес, қосымша түстерге де
қолдануға болады, яғни кез келген түсті көгілдір, күлгін жəне сары
түстер құрамдасының қосындысы түрінде елестетуге болады.
1.1. -
кесте Түстерді көрсетудің
RGB-моделі
Түс
Интенсивтілігі
Қызыл
Жасыл
Көк
Қара
00000000
00000000
00000000
Қызыл
11111111
00000000
00000000
Жасыл
00000000
11111111
00000000
Көк
00000000
00000000
11111111
Көгілдір
00000000
11111111
11111111
Күлгін
11111111
00000000
11111111
Сары
11111111
11111111
00000000
Ақ
11111111
11111111
11111111
24
Түстерді кодтаудың мұндай əдісі полиграфияда қолданылады, бірақ
полиграфияда тағы да төртінші түс – қара түс қолданылады(Black).
Сондықтан да кодтаудың мұндай жүйесі төрт əріппен CMYK
белгіленеді. (қара түс түстің соңғы əрпімен – К белгіленеді, себебі В
əрпі көк түсті білдіреді). Түрлі- түсті графиканы бейнелеу үшін бұл
жүйеде 32 екілік разрядқа ие болу керек. Бұл жүйе де толық түсті деп
аталады.
Егер əрбір нүкте түсін кодтауға қолданылатын екілік
разрядтардың санын азайтса, онда берілгендердің көлемін азайтуға
болады, бірақ бұл жағдайда кодталған түстердің диапазоны
мейлінше қысқарады.
Суреттің
сапасы
монитордың
кеңейткіш
мүмкіндігімен
анықталады, яғни жолдағы жəне растр жолындағы нүктелердің
санына байланысты. Әдетте мониторларда экранның 800 х 600, 1
024 х 768 или 1 280 х 960 кеңейткіш мүмкіндігін қолданады. Бір
графикалық режимнің бейнежадысының қажетті көлемін, мысалы, 1
024 х 768 кеңейткішімен жəне нүктеге 32 бит түс жіберу сапасымен
есептейік. Қажетті бейнежады көлемі мынадай болады:
32х 1 024х 768 = 25 165 824 бит = 3 145 728 байт = 3 072 Кбайт =
= 3 Мбайт.
Дыбыстық ақпаратты кодтау. Дыбыстық ақпаратпен
жұмыс əдістері мен тəсілдері есептегіш техникаға басқалардан
кейін келді. Сандық, мəтіндік жəне графикалық берілгендермен
салыстырғанда дыбыс жазуда ұзақ жəне тексерілген кодтау
тарихы болған жоқ. Сондықтан, дыбыстық ақпаратты екілік
кодпен кодтау əдістері стандарттаудан алыс. Көптеген
компаниялар өзінің корпоративтік стандарттарын жасады,
бірақ олардың ішінен екі негізгі бағытты бөліп алуға болады:
гармоникалық сигналдарға ыдырау əдісі (жиілік модуляциясы)
жəне кестелік - толқындық синтез əдісі.
Жиілік модуляция әдісі (FM — Frequency Modulation) кез
келген күрделі дыбысты əр түрлі жиіліктегі қарапайым
гармоникалық сигналдардың қатарына орнатуға болады,
олардың əрқайсысы өзі дұрыс синусоидтарды құрайды, ендеше
сандық параметрлермен, яғни кодпен сипаттауға болады.
Табиғатта дыбыс сигналдары үздіксіз спектрге ие болып,
яғни, аналогтік болады. Олардың гармоникалық қатарларға
орнатылуын жəне дискреттік сандық сигналдар түрінде
көрсетілуін арнайы құрылғылар – аналогтік – сандық қайта
өңдеуіштер орындайды. Сандық кодпен кодталған дыбысты
шығару үшін қайта түрлендіруді сандық – аналогтік
өңдегіштер орындайды.
Мұндай түрлендіру кезінде кодтау əдісіне байланысты
Достарыңызбен бөлісу: |
