Оқулық «Білім беруді дамытудың Федералдық институты»

ӚНДІРІС ӚНІМДІЛІГІН ЖӘНЕ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

1. 
   Кӛлік және жҧмысшы кҥші ӛнімділігінің негізгі жағдайлары
   

1. 
   Әрбір жұмыс аяқталуы үшін уақыт пен жұмысшы күші шығыныны талап етеді.
   
2. 
   Ӛндірістік шығындалатын уақыт тек негізгі ӛңдеу үрдістеріне (мысалы, қалыптастыру, бақылау, жинау және басқа) жұмсалады. Қалған жұмыс айналымындағы кӛмекші (бос) жүрістерді және айналымнан тыс тұрып қалу кездеріндегі уақыттардың барлығы ӛндірістен тыс шығындалған, яғни жоғалтқан уақыт болып саналады.
   
3. 
   Ӛнімділіктің жоғары потенциалы кезінде ӛнім сапасында бос жүрістер мен тұрып қалу (ұзақ мерзімді және абсолютті сенімді түрде үзіліссіз әрекет ету машинасы) бойынша уақыт жоғалтулар болмаған жағдайда кӛлік мінсіз болып саналады.
   
4. 
   Кез-келген бұйымды жасап шығару үшін ӛндіріс құралдарын жасауға кеткен ӛткен шақ шығындары (заттай) қажет және олардың жұмысқа қабілеттілігін және тірі жұмыс күшін технологиялық құрылғыларға қызмет кӛрсету мақсатында ұстау қажеттігі.
   
5. 
   Техниканың даму заңдылығы ӛткен шақ шығындары (заттай) үлесінің үздіксіз артып, ал тірі жұмыс күші үлесінің ӛнімнің бір бірлігіне шаққандағы еңбек шығындарының кемуімен түсіндіріледі.
   
6. 
   Технологиялық үрдістерді жасау барысында ӛндірістің кез- келген үрдісі адам қатысуынсыз ӛздігінен құрамды элементтерге бӛлуді талап етеді.
   
7. 
   Машинаның ӛнімділігінің шегі болмайды.
   
8. 
   Түрлі технологиялық мақсаттағы автоматтар мен автоматты желілер автоматтандырылудың біртекті негізіне ие, ол мақсатты механизмдер және басқару жүйелерінің, ӛнімділіктің жалпы заңдылықтарында, экономиклық тиімділікк сенімділігінде, кӛлік жасаудағы біртекті әдістердің, агрегаттау, ӛңдеу режимін анықтау,
   

9. 
   Жаңа техниканың үдемелілігін соңғы бағалау барысында уақыт факторы — еңбек ӛнімділігінің ӛсу қарқыны ескеріледі.
   

1. 
   Кӛлік, құрылғы, ғимарат, құрылыс және тағы басқа жасауға ^{кеткен біртекті ӛткен шақтағы еңбек шығыны Т}п^,:
   
2. 
   Негізгі және кӛмекші материалдар, қосалқы бӛлшектер, электр энергиясы, құралдар, отын, жанар-жағар май және басқа да ӛндірістік бұйымға қажетті ӛткен еңбектің ағымдағы шығындары ^Tv^,.
   

3. 
   Еңбек құралдарын пайдала отырып, жұмысшыларға қызмет ^{ететін біртекті ӛткен шақтағы еңбек шығыны Т}ж ^{жаңа материалдық} құндылықтар құрайды.
   

Осылайша, ӛндірістік үрдіс жұмысшы күші және ӛндіріс ^{құралдарының — тірі жұмысшы күшінің жылдық шығыны Т}ж^{, жылға есептелген бір мезеттегі еңбек құралдарының шығындары Т}п

• 
  ӛнім шығаруға қажетті жиынтық еңбек шығындары.
  

^{W – Q}ж^N,

^{где Q}ж ^{— жылдық нақты шығарылған ӛнім.}
Жоғарыда келтірілген формулаға W. Т мәндерін қоя отырып, мынаны аламыз

Алынған тәуелділікті сызбада W деп белгілеп кӛрсетеміз. Т және А, N қызмет мерзімінің фунциялары (2.1сурет). мұндағы N — машинаны ағымдағы пайдалану уақыты емес, ол жобалау үрдісі барысындағы мүмкін болатын қызмет ету мерзімі ретінде ӛзгермелі ^{шама болып табылады. N қызмет ету функцияларында Л}т ^еңбек ӛнімділігін талдау тіптен ӛзгермейтін техникалық-экономикалық сипаттамалар бола тұра оның ӛзгермелі сипатын білдіреді (машинаның ӛнімділігі, оның сенімділігі, автоматтандырылу деңгейі және пайдалану шығындары).

Қызмет етудің аз уақытына қатысты еңбек ӛнімділігі деңгейі жоғары емес, себебі салыстырмалы түрде, осы аз уақыт ішінде шығарылған ӛнімге қатысты ӛндіріс құралдарына кеткен шығындар кӛлемі біршама жоғары деңгейді құрайды. Қызмет ету мерзімі артқан сайын, еңбек ӛнімділігіде арта түседі, себебі, бір мезетте ^{жасалған еңбек шығындары Т}п ^{бұл жағдайда кӛп мӛлшерде} шығарылған ӛнім кӛлеміне бӛлінеді.

2.1-сурет. Ӛзгермейтін пайдалану сипаттамасында
қызмет ету мерзіміне байланысты ӛндірілген W
ӛнімнің, пайдалану шығындары Т және еңбек ^{ӛнімділігіне А}т ^{қатысты анықталуы}

2.1-суретте келтірілген сызбалар кӛліктің пайдалану ^{кӛрсеткіштері – Q}ж ^{ӛндірілген ӛнім кӛлемі және пайдалану шығындары (Tv+Т}ж^{) жағдайында дұрыс — және уақыт пен} пайдалану мерзіміне байланысты емес. Жалпы жағдайда бұл дұрыс емес, себебі пайдалану кезінде ӛзгермейтін кей факторлар қатысы орын алады: бір жағынан, технологияны игеру, қолдану, қызмет кӛрсететін жұмысшылар біліктілігін арттыру, екінші жағынан — тозу, қаттылығын және ойықтың геометриялық дәлдігін жоғалту, шаршаңқылыққа күш түсірудің жинақталуынан машинаның ескіруі. Мысал ретінде 2.2-суретте токарлық-револьверлік автоматтар үшін жылдық пайдалану ұзақтығына және жылдық ӛнім шығаруға байланысты тәуелділік келтірілген. Кӛріп отырғандай, ӛнімділік тұрақты деңгейде тек 7-9 жылға дейін сақталған, одан кейін оның біртіндеп азаюы орын алуда. Жылдық пайдалану шығындары керісінше, артып отырады, ең бастысы, жӛндеу жұмыстары және жӛндеу аралығындағы қызмет кӛрсетуге кеткен шығындар есебінен

артқан.
Сәйкесінше, қызмет ету мерзіміне қатысты ӛнімнің жиынтық шығарылымына W және жиынтық шығынға Т қатысты сызық тіксызықты болмай, ол күрделі сипатта келтіріледі (2.3 -суретте). Суретте алғашқы пайдалану жылдардағы кӛрсеткіштердің сақталуы жағдайында W, Т сызбалары келтірілген, яғни,


^{W = Q}ж^{N; Т= Т}п ^{+ N(T}vl ^{+ Т}ж1^).
Үзік сызықтар аумағы токарлық автоматтар үшін пайдалану кӛрсеткіштері ӛзгермеген жағдайда W және Т жиынтық мәндерінің қатесін кӛрсетеді.

жүктеу 6,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: