% үнемдеу мүмкін болады.
Қол еңбегі шығындарын азайту мақсатында автоматтандыру ең алдымен, тірі жұмысшы күші шығындары жоғары болып келетін тӛмен техникалық жарақтандырылған салаларда тиімді болуы мүмкін, сәйкесінше, бұл шығындар қорын үнемдеу де жоғары болуы мүмкін. Бір жұмысшы Д,
автоматсыз екі-үш станокқа қызмет 80
кӛрсететін ағынды ӛндіріс базасында
автоматты желі құру бұл желілерді 40
тек технологиялық үрдіске
2 20 40 60 80 Z
о
қатыстырып және жұмысшы-
операторлар мен кӛмекші 2.9.-сурет. Тірі жұмысшы күшінің
қызметкерлер санын азайту мақсатында тиімділігі аз болып табылады.
бір жұмысшымен қызмет кӛрсетілетін станоктар санына тәуелділігі
Е к і н ш і ж о л ы ӛндіріс құралдарының құныны азайту
есебінен ӛткен еңбек шығындарын қысқартуға бағытталған (σ < 1). Бұл жол ӛндіріс құралдарының, технологиясының жақсартылуымен, механизмдерінің, машина құралдары және түйіндерінің олардың ӛзіндік құныны азайтатын стандартталуы және сәйкестендірілуімен байланысты. Бұл жолға агрегаттық станок жасау, жаңа кӛлік жасаудағы ӛндірістің ағынды әдістері, сонымен қатар, автоматтандырылу құралдарының сәйкестігі тән. Маңызды міндет болып ӛз бетінше пайдалануға жарамды және автоматты желіге қосуға болатын әмбебап станоктар жасау табылады. Бұндай станоктар түрлі технологиялық мақсаттағы автоматты желілерді қолданылуы мүмкін, бұл ӛндірістің ағынды әдістерін қолдана отырып, пайдалануға сенімді тұрақты құрастырулар жасай отырып, оларды кең ауқымда шығаруға мүмкіндік береді.
Егер автоматтандырылудың бастапқы кезеңінде әмбебапталған элементтері болып түрлі технологиялық мақсаттағы станоктар құрайтын механизмдер және түйіндер табылса, енді құраушы элемент болып қатар орналастырылған станоктар және әмбебап кӛлік құралдары табылады, олар қысқа уақыт ішінде аз шығынмен автоматты желі жасауға мүмкіндік береді. Құрылығының әмбебапталуы және стандартталуы құрылғының құнын азайтып қана қоймай, сонымен бірге оны жобалау және енгізу мерзімін біршама ақысқартуға да мүмкіндік жасайды және сонысымен қоғамдық еңбек ӛнімділігін арттырады.
суретте жаңа техниканың екі үлгісін салыстыру барысында еңбек ӛнімділігі артуының сызбасы кӛрсетілген: ағынды және автоматты ӛндіріс. Егер автоматты желі қалыпты түйіндерден жасалатын болса, онда құнының тӛмендігі және аз мерзім ішінде жобалануына (әмбебап станоктарды жеткізу мерзімімен салыстырылуына) байланысты бұндай желі тех ӛтелімделеді және L
= 0 енгізу мерзімінде еңбек ӛнімділігін біршама арттырады. Егер желі қайта жобаланып және пайдалануға беру мерзімі құн артуы орын алуымен (ζ > ζнорм)кем дегенде бір жылға (L = 1) созылатын болса, онда автоматтандырылу тиімділігі біршама тӛмен болады.
Еңбек ӛнімділігін арттырудың екінші жолының келешегі бар екендігін бағалай отырып, ε және ζ сипаттамаларының жақсартылуларында нақты мүмкіндіктері бірдей емес екендіктерін ескеру қажет. Станок жасаушы зауыттар деректеріне сүйене отырып, қалыптандырылған түйіндерді қолдану, қалыптандырылған элементтерден агрегатты станоктар жасау станоктар құнын кем дегенде 30 %, яғни ζ = 0,7 азайтуға мүмкіндік береді.
Ү ш і н ш і ж о л ы ӛндіріс құралдарының ӛнімділігін арттыру есебінен тірі жұмысшы күші және жасалған жұмыс шығындарын қысқартуға бағытталған, сәйкесінше, бұйымның бір бірлігіне шаққандағы еңбек шығындарын қысқарту кӛзделген (бағыт θ > 1). Бұл жаңа үдемелі технологиялық үрдістер және ӛндірістік жоғары
ӛнімділікті құрылғыларын жасау жолымен қолжетімді бола алады.
Ӛндірістің ӛз мүмкіншіліктерін тауысып және бұл ӛндірісте жаңа әдістер, жаңа технология және ӛндірістің жоғары ӛнімділікті құрылғыларын жасауға алып келген кӛптеген мысалдар бар.
2.10- сурет. Арнайы және әмбебап құралдар жасау жолымен ӛндірісті автоматтандыру барысында еңбек ӛнімділігі артуының сұлбасы
Ӛндірістің ескірген, үйреншікті әдістерінің түпкілікті жойылуы, жаңа технологиялық үрдістердің және ӛндірістің жоғары ӛнімділікті құрылғыларының пайда болуы және дамуы — еңбек ӛнімділігін арттырудың оқшауланған жолы.
суретте λ еңбек ӛнімділігінің θ ӛндіріс құралдарының ӛнімділігінен және ε тірі жұмысшы күші қысқартылу деңгейінен тәуелділігі келтірілген. 1 қисығы ӛндіріс құралдарының ӛнімділік деңгейі (θ = 1) ӛзгеріссіз жағдайында және автоматтандырылуға шығындарды есепке алмаған жағдайда (ζ = 1)автоматтық жүйеде кӛлікті оқшаулау нәтижесінде еңбек ӛнімділігі артуын кӛрсетеді. Бұндай автоматтандыру жағдайында үнемдеудің жалғыз кӛзі ӛндірістік жұмысшылардың талап етілген жалақы қорларын қысқарту табылады. 1' қисығы автоматты желілер құнының үдемелі ӛсуін және автоматты жүйеде неғұрлым оқшауланған машина санын арттыру нәтижесінде олардың ӛнімділіктерінің кейбір азаюын (θ < 1; ζ > 1) ескерумен құрылған. Нәтижесінде заманауи автоматика және электроника құралдарымен жарақтандырылған күрделі, техникалық жасақталған автоматты желілерде қоғамдық еңбек ӛнімділігі ағынды желіге қарағанда тӛмен болуы мүмкін. Сызылған аумақ (2.11 суреттен қарау) күрделі құрастырмалы автоматты желілер үшін аса маңызды кӛрсетілген факторлар есебінен болған еңбек ӛнімділігінің жоғалтуын білдіреді.
2 және 2' қисықтары 1 және 1' қисықтарға балама бола алады, бірақ автоматтандырылу жағдайында машиналардың сәйкестендірілген ӛнімділіктері (θ > 1) және тірі жұмысшы күші шығындарын қысқарту (ε > 1) орын алады. Кӛріп отырғандай, мұнда да еңбек ӛнімділігін жоғалту себептері бірдей, алайда еңбек
ӛнімділігін арттыру потенциалы жоғары болғандықтан, автоматтандыру тиімді болып саналады. Жаңа техниканың маңызды сипаттарының біріжаңа техниканы пайдалануға беру кезінде саламен қолжетімді еңбек ӛнімділігі кӛрсеткішімен салыстырғандағы максималды деңгейі болып табылады.
2.11-сурет. Еңбек ӛнімділігінің ӛндіріс құралдары ӛнімділігінің артуы мен тірі жұмысшы күшін қысқартуға тәуелділігінің сұлбасы:
— ф = 1 және ζ = 1; 1' — егер θ < 1 және ζ > 1;
— егер θ = 1 және ζ = 1; 2' — егер θ > 1 және ζ > 1
Егер жаңа техника кӛрсеткіштері тӛмен болса, онда ол үдемелі бола алмайды. 2.12 -суретте λмах шамасының ӛндіріс құралдарының ӛнімділігіне тәуелділігі θ келтірілген, мұнда жаңа техниканың еңбек ӛнімділігінің жоғары деңгейін тек қолжетімді техника ӛнімділігі деңгейінен кӛрсеткіші жоғары болған жағдайда қамтамасыз етуге болады.
Осылайша, автоматтандырудың басты бағыты болып жаңа, үдемелі технологиялық үрдістер жасау және жоғары ӛнімділікті ӛндіріс құралдарын құру табылады, бұл әзірге адамзаттың технологиялық үрдіске тікелей қатынасуы қажет жағдайында мүмкін болмай отыр.
Достарыңызбен бөлісу: |
