21
базасында ақпарат іздеу нәтижесі атаулар, сомалар, сандар, күндер
болуы мүмкін. Деректер базасында ақпаратты сұрыптап, басып
шығарып, ескі ақпаратты жоюға, жаңа ақпаратты енгізуге,
дерекқорды толығымен немесе бөліктерінде көруге болады.
Кестелердегі сандармен қарапайым математикалық амалдарды
орындауға болады. Адамдардың есімдері мен заттардың атауларын
әліпби бойынша сұрыптауға болады.
Деректер базасын басқару жүйесі (ДББЖ) - деректер қорын
құруды және пайдалануды басқаруды қамтамасыз ететін жалпы
немесе арнайы мақсаттағы бағдарламалық қамтамасыз ету және
лингвистикалық ресурстар жиынтығы.
ДББЖ деректерді енгізу, тексеру, жүйелендіру, деректерді іздеу
және өңдеу, оларды есептер түрінде басып шығаруды жүзеге
асырады. Ең кең таралған ДББЖ MS Access, MySQL, MS SQL
Server, Oracle, DB2 болып табылады.
Көптеген ДБ негізінде кесте түрінде көрсетілген мәліметтер
жатыр. ДББЖ-да негізгі түсініктер өрістер мен жазбалар болып
табылады. Өрістер деректерді қамтиды. Өріс ұзындығы бойынша
сипатталады. Жолдағы барлық өрістер жиынтығы жазба деп
аталады.
Қарапайым ДБ-ның құрылымы тік бағандар мен көлденең
жолдардан тұратын тікбұрышты кесте ретінде қарастырылуы
мүмкін (1.1-сурет).
Тік бағандар әдетте өрістер, ал көлденең жолдар жазбалар деп
аталады. Сақталған ақпараттың бірлігі - көлденең жолақ болып
табылады. Ол ақпаратты, мысалы фирманың бір қызметкері туралы
ақпаратты сақтай алады. Әрбір жазбалар - өрістер жиынтығынан
тұрады.
1-
1.1-сурет. Кесте түріндегі қарапайым деректер базасының үлгісі
Атауы
Сомасы
Саны
Күні
Үстел
3 000р.
2 15.06.2005
Орындық
2 500р.
2 16.06.2005
Монитор
6 000р.
3 17.06.2005
Пернетақта
800р.
4 18.06.2005
22
Дерекқордың әр өрісі бірқатар параметрлермен сипатталады:
өрістің атауы, түрі және ұзындығы, ондық таңбалар саны.
ДБ құрылымын сипаттау үшін жоғарыда сипатталған
сипаттамалардың барлығын өрістен өріске дейін көрсету керек. Сіз
кестені сыза алатындықтан, кестелердің енін және олардың
тақырыптарын анықтайсыз. Дерекқордың ықтимал құрылымын
талдағанда, өрістер бойынша ақпарат тарату мәселесі мен осы
өрістердің түрлерінің анықтамасын мұқият қарастыру қажет.
ДББЖ-да деректердің келесі түрлерін өңдей аласыз: таңба
(Character); сандық (Numeric); күнтізбелік күн (Date); логикалық
(Logical).
Сіз «Информатика» пәні бойынша орта мектепте деректердің
түрлерін оқып үйрендіңіз.
Таңба түріндегі деректер таңбалардың кезектілігі болып
табылады. Оның ұзындығы 254 таңбадан аспауы керек.
Сандық деректер сандар мен нақты сандарға бөлінеді. Нөмір
өрісінің ұзындығы санның, бүтін бөліктің, нүктенің (ондық) және
бөлшек бөліктің белгісіне сәйкес келу үшін жеткілікті болуы керек.
Әдепкі күн мәндері америкалық пішімдемеде көрсетіледі АА /
КК/ ЖЖ (АА- ай, КК - күні, ЖЖ - жылы). Бұл өрістің ұзындығы
автоматты түрде орнатылады және 8 таңбадан тұрады. Логикалық
түрдегі деректерде Иә (YES) және Жоқ (NO) мәндеріне ие.
Математикалық логикада олар «шын» (True) және «жалған» (False)
деп аталады. ДБ-ның логикалық өрістерінде Y, T, N, F латын
сөздерінің бірінші әріптері пайдаланылады. Логикалық өрістің
ұзындығы 1-ге тең. Жазба өрісі мәтінге қосымша фрагменттің
тіркелгеніне нұсқайды.
Деректер қоймасы (ДҚ, data warehouse) ұйымда шешім
қабылдауды қолдау үшін есептер мен бизнес-талдауды жасауға
арналған арнайы жобаланған және жобаланған пәндік-бағдарланған
ақпараттық дерекқор болып табылады.
ДҚ дерекқорды басқару жүйелері мен шешімдерді қолдау
жүйелерінің негізінде құрылған. Деректер қоймасына келген
деректер әдетте тек оқуға арналған.
ДҚ тұжырымдамасы екі негізгі идеяға негізделеді - бірыңғай
бөлшектеліген және операциялық өңдеу үшін қолданылатын
деректер жиынтығының және қосымшалардың бөлінуі туралы
толық
емес
деректерді
(белгілі
бір
нақты
фактілерді,
сипаттамаларды, оқиғаларды және т.б. сипаттайды) және талдау
мәселелерін шешу үшін.
23
ДҚ көптеген аналитикалық мәселелерді шешу үшін маңызды.
ДҚ нысандарының формалары әртүрлі болғанымен (басқалармен
қатар, деректерді және ағымдағы деректерді қамтитын деректерді
сақтау қоймалары да бар), олардың әрқайсысы аналитикалық
мақсаттарда пайдалануға болатын деректер алаңын жасай алады.
Бірнеше
операциялық
жүйелерде
қамтылатын
деректерді
біріктіретін, стандарттау және көптеген жағдайларда біріктіретін
ұйым ұйымның бұл жиындарды ең объективті суретке ие болу үшін
талдай алады.
ДҚ-да жедел деректерді біріктіру бірнеше артықшылықтарға ие.
ДҚ келесі мақсаттар үшін құрылуы мүмкін:
■
ағымдағы және тарихи деректер құндылықтарын біріктіру;
■
түрлі көздерден деректерді біріктіру;
■
аналитикалық мақсаттар үшін сенімді деректер алаңын құру;
■
ұйымдағы деректердің біркелкілігін қамтамасыз ету;
■
қолданыстағы операциялық жүйелерді өзгертпестен
корпоративтік деректер стандарттарын енгізуді жеңілдету;
■
тенденцияларды талдау үшін кең тарихи көріністі және
мүмкіндіктерді ұсыну.
Операциялық ДҚ келесі мақсаттар үшін құрылады:
■
клиенттер туралы толық ақпарат алу;
■
міндетті есеп беру және заңды талаптарға сәйкестігі үшін
қолданыстағы қаржылық деректерді біріктіру;
■
бірнеше дереккөзден ағымдағы ақпаратты біріктіру.
Бұлтты деректер қоймасы (бұлтты ДҚ, cloud data warehouse) -
деректерді
желіде
таратылатын
көптеген
компьютерлерде
(серверлерде) сақталатын интернет-сақтау үлгісі, олар негізінен
үшінші тараптармен тұтынушылар үшін пайдаланылады [34].
Бұл үлгі деректерді сақтау үлгісінен өз мақсаттарына арнайы
сатып алынған немесе жалға алынған өздерінің арнайы серверлері
бойынша ерекшеленеді. Бұлтты ДҚ жүйесінде клиентке
серверлердің саны мен ішкі құрылымы әдетте көрінбейді. Деректер
клиенттің көзқарасынан үлкен виртуалды сервер болып табылатын
бұлтта сақталады және өңделеді. Физикалық түрде мұндай
серверлер әртүрлі континенттердегі орналасу орнына дейін бір-
бірінен алыс орналасуы мүмкін.
Бұлтты ДҚ-ның артықшылықтары:
■
клиент серверді жалдау үшін емес, тек шын мәнінде
пайдаланатын қорының жері үшін төлейді, себебі ол барлық
ресурстарды пайдалана алмайды;
Достарыңызбен бөлісу: |
