Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

 
54 
кэшінің көлемі 30 720 КБ-ға дейін болуы мүмкін.
   
Т е х н о л о г и я л ы қ  
ү р д і с .  
Бұл 
процессордың 
ішкі 
тізбектерінде  жұмыс  істейтін  жартылай  өткізгіш  элементтердің 
мөлшерін  анықтайтын  заманауи  технологиялар  ауқымы.  Бұл 
элементтер  аз  болса,  технология  неғұрлым  күрделі.  Бұл  заманауи 
техникалық  үрдістер  негізінде  құрылған  заманауи  процессор  ескі 
серияның  өкілінен  гөрі  жылдам  болады  дегенді  білдірмейді.  Ол  тек 
жылуды азайта алады, сондықтан да тиімді жұмыс істей алады. 2011-
2012 Intel процессорларында технологиясы 32 нм (Sandy Bridge), 2012-
2013 жылдардағы шығарылымы пайдаланылды - технология 22 нм (Ivy 
Bridge) 2015 жылға қарай 10 нм технологиясына көшу жоспарлануда. 
Ж ү й е л і к   ш и н а н ы ң   ж и і л і г і   (Front  Side  Bus,  FSB).  Бұл 
процессорлық ядро деректерді ЖЖҚ-мен, дискретті бейнекартамен 
және 
компьютердің 
аналық 
платасының 
перифериялық 
контроллерімен  алмастыратын  жылдамдық.  Мұнда  барлығы 
қарапайым. Сыйымдылығы неғұрлым жоғары болса, компьютердің 
өнімділігі 
(осы 
компьютерлердің 
басқа 
тең 
техникалық 
сипаттамалары бар) сәйкес келеді. Жүйелік шинаның жиілігі 1066-
дан 1666 МГц диапазонында болады. 
Intel 
процессорлары.  Intel  процессорларының  әртүрлі 
атауларының  үлкен  номенклатурасында  навигацияны  үйрену  өте 
қарапайым.  Алдымен  процессорлардың  өздерінің  орналасуын 
түсінуіңіз керек: 
■ 
Core i7 — қазіргі уақытта компанияның топтық тармағы; 
■ 
Core i5 — жоғары өндіргіштігімен ерекшеленеді; 
■ 
Core i3 — төмен баға, жоғары/ орташа өндіргіштігімен 
ерекшеленеді. 
Барлық  процессорлар  Core  i  сериясы  Sandy  көпірінің  негізіне 
салынған  және  Intel  Core  процессорларының  екінші  буынына 
жатады. Көптеген модельдердің атаулары 2-санмен басталады және 
Ivy  Bridge-дың  соңғы  ядросына  негізделген  қазіргі  заманғы 
модификациялары 3-санмен белгіленеді. 
Белгілі  бір  процессордың  қандай  ұрпаққа  жататындығын  және 
оның негізін құрайтын ядросын анықтау оңай. 
Мысалы, Core i5-3450 Ivy Bridge негізіндегі үшінші буынға және 
Core i5-2310-ға тиесілі, екінші буын Sandy Bridge -ге негізделген. 
Процессордың  ядросының  түрін  білетін  болсаңыз,  сіз  өзіңіздің 
мүмкіндіктеріңіз  туралы  ғана  емес,  сондай-ақ  жүктеу  кезінде 
ықтимал  жылуды  қамтамасыз  ету  туралы  да  айта  аласыз.  Қазіргі 
заманғы 
техникалық 
процестің 
арқасында 
өздерінің 

55 
 
 
 
 
 
бастамашылдықтары әлдеқайда аз үшінші ұрпақтың баспа өкілдері 
қызиды. 
Процессор  атауларындағы  сандарға  қосымша  кейде  жұрнақтар 
пайдаланылады: 
K  –  бұғатталмаған  көбейту  коэффициенті  бар  процессорлар 
үшін  (тәжірибелі  компьютер  пайдаланушылары  процессорды  өз 
бетімен ашуға мүмкіндік береді); 
S – энергетикалық тиімділігі жоғары өнімдер үшін; 
Т – ең үнемді үрдістер үшін. 
Бүгін  күні  Intel  корпорациясының  процессорлары  Core  i7 
Extreme  Edition  тұқымдасының  арқасында  ең  өндіргіш  процессор 
болып саналады. Модельге байланысты олар бір мезгілде 6 ядроға 
дейін, 3300 МГц-ге дейінгі сағаттар жылдамдығы және 15 Мбайтқа 
дейінгі L3 кэш болуы мүмкін. Жұмыс үстелі процессорларының ең 
танымал  ядролары  Intel-Ivy  Bridge  және  Sandy  Bridge  негізінде 
құрылған. 
 
Intel  компаниясының  процессорлары  бәсекелестікпен  қатар 
жүйенің 
тиімділігін 
арттыру 
үшін 
өздерінің 
фирмалық 
технологияларын пайдаланады: 
1) 
Hyper 
Threading 
– 
бұл 
технологияның 
арқасында 
процессордың әрбір физикалық ядросы бір мезгілде есептеудің екі 
ағынын  өңдеуге  қабілетті;  логикалық  ядролардың  саны  іс  жүзінде 
екі еселенеді; 
2) 
Turbo 
Boost 
–  пайдаланушыға  ядролардың  жұмыс 
температурасының  ең  жоғарғы  рұқсат  етілген  шегінен  асырмай, 
процессордың автоматты үдеткішін жүргізуге мүмкіндік береді; 
3) 
Intel  QuickPath  Interconnect  (QPI)  –  QPI  сақиналық  шинасы 
процессордың барлық компоненттерін байланыстырады, осылайша 
ақпарат алмасудағы барлық кешіктірулерді барынша төмендетеді; 
4) 
Visualization  Technology  –  виртуалдандыру  шешімдерін 
аппараттық қамтамасыз ету; 
5) 
Intel  Intelligence  Disable  Bit  –  антивирустық  бағдарлама; 
буферлік  толып  кету  технологиясына  негізделген  вирустық 
шабуылдардан қорғауды қамтамасыз етеді;  
6) 
Intel  SpeedStep  -  процессордағы  жүктемеге  байланысты 
кернеу мен жиіліктің деңгейін өзгертуге мүмкіндік беретін құрал. 
 
 
 

 
56 
2.4.3. 
Оперативтік жады
 
Оперативтік  жады  (кездейсоқ  қолжетімді  Random  Access 
Memory)  –  бұл  процесті  орындау  үшін  қажетті  деректер  мен 
командаларды  уақытша  сақтайтын  компьютерлік  жады  жүйесінің 
өзгермелі  бөлігі  [36].  Міндетті  шарт  -  жадтың  мекенжайы  (әрбір 
машина сөзінің жеке мекенжайы бар). 
Процессор мен оперативтік жады арасында деректер алмасу тікелей 
немесе  жоғары  деңгейдегі  0-деңгейі  (АЛУтіркелімдері)  немесе  кэш 
болған кезде (оның көмегімен) орындалады. 
Оперативтік  жадыда  сақталған  деректер  тек  жад  модульдеріне 
кернеу  қолданылғанда,  яғни  компьютер  қосулы  болғанда  қол жетімді 
болады. Қуат модульдерінің жоғалуы, тіпті қысқа мерзімде де ЖЖҚ-да 
деректердің бұрмалануына немесе толығымен жойылуына әкеледі. 
Энергияны  үнемдейтін  компьютерлік  аналық  платаның  үнемдеу 
режимі  оның  ұйқы  режиміне  ауысуына  мүмкіндік  береді,  бұл  электр 
энергиясын  тұтыну  деңгейін  едәуір  төмендетеді.  Бұл  жағдайда  ЖЖҚ 
мазмұнын сақтау үшін оны арнайы файлға жазады. 
Жалпы  алғанда  оперативтік  жады  операциялық  жүйе  деректерін 
және  жұмыс  істейтін  бағдарламаларды  қамтиды,  сондықтан 
компьютер  бір  уақытта  орындалатын  тапсырмалардың  саны  ЖЖҚ 
көлеміне байланысты болады. 
Ең  заманауи  компьютерлердің  ЖЖҚ-сы  –  бұл  кездейсоқ 
қолжетімді  құрылғылар  қағидаты  бойынша  ұйымдастырылған 
жартылай өткізгіш интегралды сақтау құрылғылары бар динамикалық 
жад  модулі.  Динамикалық  жад  түрі  статикалық  тұрғыдан  қарағанда 
арзан  болып  табылады  және  оның  жоғары  тығыздығы  көрінеді.  Бұл 
көп  жад  ұяшықтарды  орналастыру  үшін  бірдей  кремний  субстрат 
кеңістікте береді, бірақ төменде оның өнімділігі беріледі. Статикалық 
жады,  керісінше  жылдамырақ,  бірақ  ол  қымбат.  Осыған  байланысты 
бұқаралық  жады  динамикалық  жад  модульдеріне  негізделген  және 
статикалық  жады  микропроцессор  ішіндегі  кэш  жадты  құру  үшін 
қолданылады. 
Динамикалық  типтегі  жады  (DRAM).  Шығаруды  (бит)  сақтау 
үшін  бір  конденсатордан  және  бір  транзистордан  тұратын  контур 
қолданылады  (екі  конденсатордың  кейбір  нұсқаларында).  Мұндай 
жады, ең алдымен, бірінші кезекте жоғары құн мәселесін шешеді, (бір 
конденсатор және бір транзисторлар бірнеше транзисторлар қарағанда 
арзан)  екіншіден,  жинақы.  Сондай-ақ  оның  кемшіліктері  де  бар.  Ең 
алдымен,  конденсаторларға  негізделген  жады  триггерлерге  қарағанда 
баяу  жұмыс  істейді,  өйткені  конденсаторды  зарядтау  қажет,  ал