Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология

§ 5. Таным денгейлері мен әдістері

жүктеу 5,05 Mb. бет 250/298 Дата 07.01.2022 өлшемі 5,05 Mb. #37044 түрі Оқулық

§ 5. Таным денгейлері мен әдістері Кең түрде алғанда, гректің «methodos» деген сөзі «жол» деген мағына береді. Әр нәрсені жасағанда, адам оны белгілі бір үлгілер, тәсілдерге сүйене отырып істейді. Мысалы, бүгінгі саясатта батыс елдерінде алғаш пайда болған «пиар-технологиялар» қолданылуда. Педагогика саласында әр пәнді қалай үйрету керегі жөнінде неше-түрлі әдістер шығарылған. Мұндай мысалдарды шексіз көбейте беруге болар еді. Сол сияқты ғылыми салада да неше түрлі әдістер жасалып, нәтижелі қолданылады. Танымдағы сезімдік және ақыл-ой сатылары ғылымда зерттеудің екі деңгейін кұрайды. Олар - эмпирикалық және теориялық білім. Олар, әрине, бір-бірімен өте тығыз байланысты. Қайсыбір зерттеу эмпирикалык сатыдан, яғни ғылыми деректерді жинаудан басталады. Ол үшін зерттелетін зат (объект), я болмаса құбылысты (феномен) бақылау қажет. Аса назар аударатын нәрсе - ғылымдағы бақылаудың ерекшелігі, өйткені ол «tabula rasa» - таза тақта емес. Таным субъектісі (ғалым, я болмаса ғылыми қауымдастық) зерттелетін объект жөнінде белгілі бір пікір, тұжырым, идеяға ұқсайтын көзқараспен мақсатқа лайықты бақылауға кіріседі. Тәжірибелік таным барысында ғылыми деректер жиналып, салыстырылып, белгілі бір жүйеге келтіріледі. Әрі қарай ғылым теориялық деңгейге - тәжірибелік білімді ұғым, тұжырьш, заң т.с.с. ғылыми құралдар арқылы өңдеуге көтеріледі. Теориялык таным арқылы біз зерттелетін заттың ішкі тұрақты байланыстары мен заңдылықтарын аша аламыз. Енді теориялык білімінің құрылымына келер болсақ, оларға проблема (мэселе), гипотеза (болжау), теория, заңды жатқызуға болады. Таным үрдісінде белгілі бір сатыда тежеу, түсініксіз, адамды абыржуға әкелетін ахуал пайда болады. Осы сәтте проблема дүниеге келеді. Оны шешпейінше, адамнан тыныштық кетеді. Сондықтан кейбіреулер проблеманы - білмейтінімізді білу дейді. Мұндай ахуалдың пайда болуының негізінде сан алуан қайшылықтар жатыр. Ол белгілі бір құбылыс жөнінде екі әртүрлі пікірдің пайда болуынан, я болмаса ескі теория мен жаңадан ашылған ғылыми деректің арасындағы кайшылык т.с.с. себептерден болуы мүмкін. Көп жағдайда мәселенің шешілуі - оны дұрыс қоя білумен байланысты. Ол үшін, әрине, барлық жиналған ғылыми деректер мен тұжырымдарды тағы да ой елегінен өткізіп, проблеманы айқын сезіну қажет. Шешілген проблема ғылыми білімді тереңдетіп, сонымен қатар жаңа проблемаларды тудырады. жүктеу 5,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз