Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2

102
Əлеуметтiк сақтандырудың қорлары жұмыс жəне қызметшiлер, 
тұлғалардың  зейнетақысы сақтандыруын қайғылы жағдайлардан 
сақтандыру, ауруды жағдай, зейнетақы  сақтандырулары қосы лады. 
Түбегейлi салықтардан басқа əлеуметтiк сақтандыруда жарна-
лар ерекше орын алады. Бұл жарналар қарттық, ауру жəне 
дағдарыстың жағдайына ұжымдық қолдауда қаржылай-эконо-
микалық негiздері болып табылады. Федерацияның негiзгi заңына 
сəйкес əлеуметтiк сақтандырудың төңiрегiдегi бəсекелес заң 
шығару құзыры, жұмыссыздықты сақтандыруды қоса алады. Де-
мек, əлеуметтiк мұқтаждықтарды жабу үшiн бұл арнайы ақша 
қорының реттеуiн құқықтар əлеуметтiк сақтандыру бойынша 
салықтарды енгiзу үшiн əлеуметтiк сақтандыруды қаржыландыру 
үшiн  қолданылады. Сонымен, мемлекеттің əлеуметтiк қызмет 
болатын түрлерiнiң тағы басқа түрлерi  барлық қоғам  мас-
штабтарда мемлекеттiк бюджет арқасында салықтар есебiнен 
қаржыландырады.
Германияда зейнетақымен қамсыздандыру жүйесі қарттық-
тағы азаматтардың  қамтамасыз етудi қаржыландыруының екi
жүйе ле рiнiң тiркесiнде болады: қайта таратушы жəне жинақта-
ғыш. Бұл жүйелер «үш деңгейлі жүйе»  деп аталады. 
Ең алдымен, бiрiншiсi - (негiзiнде 80% шақты барлық 
зейнетақы төлемдердi қайта таратушы əдiспен қаржыландырады) 
– жалдау бойынша барлық қызметкерлердi сөзсiз зейнетақылық 
сақтандыруын қамтиды. Қайта таратушы жүйе зейнетақылардың 
төлеуiнде  (зейнетақы сақтандыруының мекемесi) сақтандырудың 
зейнетақы қорына түсулердi қолданылатын бейнелейдi.  Герма-
нияда бұл түсулермен қамсыздандырылған тұлғалар жəне жұмыс 
берушiлердiң сақтандыру жарнасы, сонымен бiрге мемлекеттiң 
дотациялары болып табылады. Зейнетақы егде адамның дұрыс 
өмiр деңгейiнiң қамтамасыз етулерi үшiн жеткiлiктi бюджет қажет. 
Екiншi кəсiпорын қорларынан зейнетақымен қамсыздандырудың 
үш деңгейлерi де жəне жинақталудың бөлiндiлерi де, жинақтағыш 
əдiстермен қаржыландырады.
Жұмыссыздық бойынша сақтандыру жəне төлеулер феде-
ралды мекемелерiмен iске асады. Сақтандыру бөлiп, жұмыс 
жəне қызметшiлердiң олардың табыстарынан тəуелсiз екені 
үшiн шығарылады. Жұмыссыздар жас шамасы, мiндеттеменiң 
бар болуынан стаждың ортақ еңбек салмағынан тəуелдi бола-

103
тын оқу құралы соңғы еңбекақының өлшемдерiнен байланы-
сты. Жұмыссыздықты сақтандырудан «алынуы», яғни, жұмыс-
сыздық бойынша төлеулердi алады. Мұндай төлеудi өлшем 
- 58%, жұмыссыздар үшiн балаларсыз - 56% балалы-шағалы 
жұмыссыздар үшiн құрайды. Жұмыссыздық бойынша төлеулердi 
қаржыландыру қаржысының арқасында федералды бюджет iске 
асырады.
Елдер қаржы жүйесiне Орталық үкiметтiң ұйғарымы болатын 
бюджеттен тыс қорлар кiредi: теңестiрудi қор мақсаттық қорлар 
тағы басқалар, еуропалық экономиканың дамудың қоры үлкен 
орын алады.
Теңестiрудi қоры соғыстан зардап щеккен  «Тұрғынға көмек 
көрсету» мақсатымен жасалды.
Қордың құрылымы 2-3% бағалау құны дүние кəсiпкерлердiң 
жарналар өлшемнен тұрады. Кəсiпкерлердiң жарналары 
өнiмнiң шығарылатыны оның бағаларға қосылуы жəне оның 
тұтынушыларына тиесiлi болады. Сонымен бiрге қор заемдердiң 
эмиссиясынан федералды жəне жергiлiктi бюджеттерден дотаци-
ялар, сонымен бiрге көмек көрсетумен толықтырылады.
Еуропалық экономиканың дамудың қоры «Маршал жоспа-
ры» американдық əсермен байланысты екiншi əлемдiк соғыстан 
кейiн жасалған. Қорға бұл жоспар бойынша ГФР-дің қойылатын 
тауарлардың iске асыруының жанында құрастыратын баламалы 
есептерден құралдарын бөлiп шығарды. Бұл қордан құралдар 
жеңiлдiктi пайыз бойынша жедел жəне ұзақ мерзiмдi қарыздардың 
берулерiне бағытталады. Олардың iшiненен ГФР-ге  заемдер бой-
ынша кепiлдiктер беріліп тұрады, демек оны дамитын елдерге 
көмектiң түрiнде жеткiзiлiп берiледi. Бұл қордың шығындар сме-
тасын жəне табыстарын парламент бекiтеді жəне қарастырады, 
жыл сайын қорытынды жасалынады.
ГФР-дiң басқа арнайы қорларының құралдары экономикалық 
қиындықтардың мерзiмдерiнде шаруашылық салаға көмек 
көрсету үшiн үкiметтi пайдалана алады.

жүктеу 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: