Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2

99
салықтар: табыс салығы – федерация - 42, 5%, жер - 42, 5%, 
қауым - 15% корпорациядағы салығы – федерация - 50%, жер - 
50% айналым мөлшерiне салық - федерация - 65%, жер - 35%-ды 
құрайды.
ГФР-дің  салық жүйесіне жанама салықтар қосады. Салық-
тардың негiзгi төлеушiлері болып  жұмысшылар жəне қызмет-
шiлер болып табылады. Олардың еншiсiне 70%-дай шақты бар-
лық салық түсiмдерiнiң дəл келедi. Салық салымы тек қана
федералды салықтармен шектелмейдi. Ол əлеуметтiк сақтандыруға 
жəне жергiлiктi салықтармен жарналармен толықтырады.
ГФР-дің салық жүйесінде  табыс салығына үлкен көңіл 
бөлінеді, олар салық түсiмдерiнiң 1/3 ортақ сомасын асады. Осы 
салықпен болатын табыстар барлық азаматтарға салынады. Та-
быс салығы салықтың екi түрiн қосады: еңбекақы жəне капитал 
салыққа салық. Табыс салығының ең төменгi жалақысы - 19%, 
жоғарысы – (оны 1990 жылға дейiн 56% құрады) 53%. Капитал-
дан табыстарына салық мөлшерлемесi - 25%.
Заңды тұлғалардың салымы корпорациядағы салығы арқылы 
өндiрiп алады. Корпорациясындағы салық мөлшерлемесi бөлiнбе-
ген пайда үшiн - 50% бөлiнген пайда.  Бiртұтас еуропалық iшкi 
нарықтың жұмыс жасаулары дəл қазiр бағытта барлық елдерде - 
Еуропалық одақ мүшелерiнде бiркелкi мөлшерлемен жүргiзiледi: 
ең төменгi - өлшемде 30%, жоғары - 40%. 
Кəсiпшiлiк салықтармен нəтижелеріне емес салынатын, 
заңды жəне заңды емес тұлғалардың қызметі емес, капитал 
жəне кəсiпорын табыстарын, шаруашылық iстейтiн субъектіге 
қосады. Кəсiпшiлiк салық корпорация салығының төлеуiне дейiн 
пайданың үлестiрiлуiнде алынады. Салықтың төлемi жалақыларға 
екi-екiден iске асады: кəсiпшiлiк салық жəне негiзгi капиталдың 
0, 2% баланстық құнының 5% сомалары.
Жер салығымен кəсiпорындардың жер телiмi, орман шаруа-
шылығы, ауылшаруашылық қоныстар салады. Бұл салықтың 
жалақаларын диапазоны 0, 6%, 1%-ке толқиды.  Жалақы келе сі-
лер  ден тұрады: негiзгi жалақы қаржы мекеме орнатылатын, жəне 
жергiлiктi қаражаттардың күйiмен анықталатын тиiстi қауымның 
үстемелерi.
Көлiк құралдарын салынатын салық мотоциклдер, жеңіл жəне 
жүк таситын автокөлiктерге иелері төлеп қояды. 

100
ГФР-дің жанама айналым салықтарына (мұнай өнiмi, темекi, 
кофеге) жеке акциздер, импорттың айналымы мөлшерiне салығы, 
нақты монополия жəне кеден бажынан қосылған құнға салық, 
жер салықтары жатады. ҚҚС жанама салықтардың арасында ба-
сты орында алады. Оның еншiсiне 43% шақты барлық елiнде жа-
нама салық түсiмдерi дəл келедi.
ҚҚС тауарлар жəне қызметтердiң тұтынуын дербес жəне 
мемлекеттiк саладағы түпкi тұтынушы салынады. ҚҚС-тың екi 
жалақыларын қолданылады: (14% ) ортақ жəне (7% ) жеңiлдiктiсi. 
Монополистiк капиталға үлкен жеңiлдiктер ҚҚС салым-
да жеткiзiлiп берiледi. Бiрiншiден, ҚҚС пайдадан оның салы-
мынан алынбайды. Екiншiден, экспортқа ауылшаруашылық 
өнiмі, шикiзаттың жабдықтаулары жəне қосалқы материалда-
ры, тауарлардың басқаға бiр серiктестiгiнен, тауарлар жеңiлдiктi 
жалақы бойынша салынады.
Тауарлардың қатары ҚҚС-тын тысқары жеке акциздер-
мен салынады. Бұл акциздер тұтынуға салықтармен мемлекет-
ке түседі жəне елде жанама салықтардың екiншi топтары болып 
табылады. Тұтынуға салықтардың дара салмақтарының жанама 
салықтардың сомасында 40% асады. 
Маңызды жанама салықтардың сандарына кеден бажы да жа-
тады. Экспорттық тауарлар да, импорттық та оларға салынады. 
Кеден баждарының салық түсiмдерiнiң сомасындағы меншiктi 
салмақты 3% шақты құрайды.
ГФР-де (проценттi баждар) адвалорлы қоланылатын елдердiң 
санына жатады. Кеден тарифы жұмыс iстейтiн ГФР-ге тауардың 
елдің байланысты тегiнiң бөлшектенедi.
ГФР-де бұдан басқа импорттық салық  болады. Олар  өндiрiсi 
елдерiндегi экспорт жеңiлдiктерлерiмен тасылатын тауарларға 
салынады.
Мұндай германдық құқық үшiн баж дəстүрі бойынша тө-
лемдердiң салықтарымен мойындайды. Баж мемлекеттiк қыз-
меттер немесе мекемелермен жеке пайдалануға, жиындар алы-
нады – нақтылы топтың мүдде көрсететiн ұйымға мүмкiндiктер 
береді.
Сөзсiз мемлекет аралық салық – шiркеу салығы болып табы-
лады. Орталық үкiмет шiркеу салығы ретiнде сөзсiз орнатауға 
ынта бiлдiрдi, католик шiркеуiнiң қолдауымен уəдесiн алды. 

101
«Экологиялық салық» тура айтқанда, жер салығына қосымша 
болып табылған, оны енгiзуге апарып, табиғи ортасының сақтауға 
деген қамқорлығы.
Соңғы жылдарда саяси оқиғалары елдiң салық заңы тарап-
тармен айналып өтпедi: 1991 жылдың наурызында бұрынғы
ГДР-дің құлауы үлкен масштабпен жобалардың қаржылан-
дыруларына бағытталатын ынтымастыққа үстеме енгiзiлдi. 
Салық түсiмдерiнiң орталық бюджеттiң табыстарынан басқа 
мемлекеттiк кəсiпорындар жəне рента төлемдерiнiң экономикалық 
қызметiнен пайдалардан қалыптасады. Табыстардың бабын 
бұл ГФР-дiң орталық банкiнiң көп миллиард пайдалары үнемi 
қосылады. Бiрнеше аз мəн берiлген мемлекетаралық қарыздарда 
проценттi төлеулердi алады, капиталға араласудағы табыстары, 
сонымен бiрге бұл қатысуларды iске асырудан құрайды.
Табыстардың теңестiруiнiң мақсатқа жетулерi жаһандану 
тұрғыда салық жүйенi сатылы құрылымымен қызмет көрсетедi. 
Бюджеттiк табыстардың құрастыруындағы үлкен рөлді салықта-
ры – «Жалпы» (бiрлескен ) түсу орын алатын табыс, корпора-
ция, ҚҚС – (тiк теңестiру) өкiметтiң үш деңгейлерi бюджеттердiң 
арасындағы тиiстi пропорцияларда жiктеледi.

жүктеу 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: