Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне

хромосома мен 
аутосомалардың 
ара 
қатынасына 
байланысты 
өзгеретіндігін байқады. Бұл шыбыңда кейде триплоидты (Зх+ЗА) 
хромосома жиынтығы 
бар 
аналықтар 
пайда 
болады. 
Кейбір 
триплоидты аналықтар ұрпақ береді, бірақ мейоз кезінде олардың 
хромосомалары дұрыс ажырамайды. Мұндай триплоидты аналықты 
қалыпты 
диплоидгы 
аталықпен 
будандастырғанда 
жыныстық 
хромосомалар мен аутосомаларьпіың ара қатынастары әртүрлі сегіз 
типті дарақтар алынған. Олардың арасында қалыпты аналық және 
аталықтармен қатар гипертрофты (кейбір мүшелері шамадан тыс 
үлкейіп кеткен) особьтар да, сол сияқты асыра аналық және асыра 
аталықтар да болтан, ал кейбір дарақтардың жыныстық белгілері 
аралық сипат алған (интерсекс). Осы жүргізген зерттеулердің 
негізінде Бриджес дрозофилада аналық жыныс екі X - хромосомамен, 
ал аталық жыныстың дамуы ХУ - хромосомалармен анықталмайды, 
олар X - хромосомалар санымен аутосомалар жиынтығының ара 
қатынасына немесе жыныстық индекске (Х:А) байланысты деген 
қорытындыға келді. 
Бұл жыныстың анықталуының баланстық 
теориясына негіз болды. Ол бойынша Х:А қатынасы 1 - ге тең болса 
1(2Х 
2А) аналық, 0,5-ке тең болса, 0,5 (IX : 2А) аталық жыныс
дамиды, ал егер жыныстық индекстің мәні бір санынан жоғары болса 
(ЗХ : 2А=1,5), басым аналық, 0,5 
тен томен болса (2Х : ЗА= 0,63), 
басым аталық, ал 1 мен 0,5 - тің аралығыңца (2Х : ЗА=0,67) болса, 
интерсекстер шығады.
Кейде ата 
аналардың жыныс клеткаларыпың түзілуі кезінде 
жыныстық хромосомалар ажырамайды, соған байланысты, мысалы, 
адамда күрделі психикалық т.б. аурулар (синдромдар) пайда болады. 
Мейоз кезінде жыныстық хромосомалардың ажырамауы себсіггі 
жүмыртқа клеткасында жалгыз X - хромосоманың орнына еке\
66

болады немесе біреуі де болмайды. Осындай анамальды жұмыртқа 
клеткалары 
қалыпты 
сперматозоидтармен 
ұрықтанғанда 
түрлі 
хромосомдық аурулары бар организмдер қалыптасады (5-кесте).
Шершевский -Тернер синдромы - әйелдерде болатьга ауру. 
Белгісі - жыныс бездері болмайды, екінші жыныстық белгілері толық 
жетілмеген жөне ұрпақ бермейді, сонымен қатар бойы кінікентай, 
ақылы кем болады. Мұндай аурумен ауырған адам ерте қартаяды.
Клайнфельтер синдромы — ер адамдарда болатын ауру, белгісі — 
жыныс бездері жетілмейді, үрпақ бермейді, аяқ қолдары денесіне 
сәйкес дамымаған және ақылы кеміс келеді.
5-кесте

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: