7.2 кесте.  Халықаралық 1:1 000 000 масштабты карталардың қатарын

269

7.2 кесте. 

Халықаралық 1:1 000 000 масштабты карталардың қатарын  

латынның бас əріптерімен белгілеу жүйесі

Қатардың

реттік саны

Қатардың

ендігі, °

Əліппенің

əріптері

Қатардың

реттік саны

Қатардың

ендігі, °

Əліппенің

əріптері

1

0-4

A

13

48-52

M

2

4-8

B

14

52-56

N

3

8-12

C

15

56-60

O

4

12-16

D

16

60-64

P

5

16-20

E

17

64-68

Q

6

20-24

F

18

68-72

R

7

24-28

G

19

72-76

S

8

28-32

H

20

76-80

T

9

32-36

I

21

80-84

U

10

36-40

J

22

84-88

V

11

40-44

K

23

88-90

Z

12

44-48

L

Бұл дəйектің мəні экономикалық мүмкіндікпен ғана емес, ор-

ман ағаштарын кесуді қамтитын экологиялық сипатымен жəне 

одан туындайтын басқа түйінді мəселелерменде тығыз байланы-

сты болуы тиіс. Осыған орай қымбат тұратын қағазды үнемдеудің 

басқа да тиімді жолдарын іздеу қажет.

Орта жəне ірі масштабты топографиялық карталардың 

номенклатурасы.   Орта жəне ірі масштабты карталардың но-

менклатурасы 1:1 000 000 масштабты картаның əр бетін бүтін сан-

ды бөліктерге бөлу арқылы құрылады. 1:500 000 масштабты кар-

таны құру үшін 1:1 000 000 масштабты картаның параллельдері 

мен меридиандарын тең ортасынан екіге, бөліп əр бөлігін орыс 

əліпбиінің бас əріптерімен белгілейді.

Алынған 1:500 000 масштабты картаның төрт  бетінің  əр 

 

бірінің  ендігі 2º,бойлығы 3° болады [7.9-сурет].

7.9  суретке сəйкес Талдықорған қаласы орналасқан 1:500 

000 масштабты картаның номенклатурасы 1:1 000 000 масштаб-

270

ты картаның аталған қала орналасқан бетінің номенклатурасына 

орыс əліпбиінің бас əріпін қосып жазу  L-44-А, L-44-Б, L-44-В, 

L-44-Г4 арқылы жүзеге асырылады.

7.9 сурет. Талдықорған қаласы орналасқан 1:1 000 000 масштабты 

картаның бір бетін 1:500000 картаның бетіне бөлу

1:200 000 масштабты картаны құру үшін 1:1 000 000 масштаб-

ты картаның L-44 бетін ендік жəне бойлық бағытта тең 6 бөлікте 

бөледі де 1:200 000 масштабты картаның 36 бетін алады. Алынған 

əрбір бет рим санымен белгіленеді де, 1:1000000 масштабты 

картаның Талдықорған  қаласы орналасқан бетінің номенкла-

турасына қосылып жазады [7.10-сурет]. 1:200 000 масштабты 

картаның əр бетін шектейтін меридиандар мен параллельдердің 

градус санын анықтау үшін 1:1 000 000 масштабты картаның 

əр бетін шектейтін меридиандар мен параллельдердің санын 

минутқа айналдырып, шыққан санды 6 бөлеміз.

Мысалы, 

0

/

/

0

/

0

4 60 : 6 40

6 60 : 6 1

φ

λ

= ⋅

=

= ⋅

=

271

7.10 сурет. Талдықорған қаласы орналасқан 1:1 000 000 масштабты 

картаның L-44 бетін 1:200000 картаға бөлу

1:100000 масштабты картаны құру үшін 1:1 000 000 масштаб-

ты картаның L-44 бетін ендік жəне бойлық бағытта теңдей 12 

бөлікке бөліп, 1:100 000 масштабты картаның 144 бетін алып, 

араб санымен белгілейді [7.10-сурет]. Əр бетіне 1:100 000 мас-

штабты картаның номенклатурасына араб санын қосып жазады. 

1:100 000 масштабты картаның əр бетін шектейтін меридиан мен 

параллельдің санын анықтау үшін 1:1 000 000 масштабты карта-

ны шектейтін меридиандар мен параллельдердің санын минутқа 

айналдырып шыққан санды 12 бөледі [7.11-сурет]. 

φ=4ºх60’:12=20’

λ=6ºх60’:12=30’

1:50 000 масштабты картаның жеке беттерін құру үшін 1:100 000 

масштабты картаның бір беті ендік жəне бойлық бағытта тең екіге 

бөлініп, 1:50 000 масштабты картаның 4 беті алынды. Əр беті орыс 

əліпбиінің бас əрпімен белгіленіп, 1:100 000 масштабты картаның 

номенклатурасына қосып жазылды. 1:50 000 масштабты картаның 

əр бетін шектейтін меридиандар мен параллельдердің санын 

анықтау үшін 1:100 000 масштабты картаның əр бетін шектейтін 

меридиандар мен параллельдердің минутын екіге бөлеміз.

272

7.11 сурет. Талдықорған қаласы орналасқан 1:1 000 000 масштабты 

картаның L-44 бетін 1:100 000 масштабты картаға бөлу

/

/

/

/

30 : 2 15

20 : 2 10

λ

φ

=

=

=

=

1:25 000 масштабты картаны құру үшін 1:50 000 масштаб-

ты картаның бір бетін ендік жəне бойлық бағытта тең екіге 

бөліп 1:25 000 масштабты картаның 4 бетін аламыз. Əр бетін 

орыс əліпбиінің кіші əріптерімен белгілеп 1:50 000 масштабты 

картаның номенклатурасына қосып жазады [7.12-сурет].

1:25 000 масштабты картаның əр бетін шектейтін мериди-

андармен параллельдердің минуттарын анықтау үшін 1:50 000 

масштабты картаның бір бетін шектейтін меридиандар мен 

параллельдердің минутын екіге бөледі.

/

/

//

/

/

15 : 2 7 30

10 : 2 5

λ

φ

=

=

=

=

20 шаршы шақырымнан аспайтын аумақтың 1:5000 масштаб-

ты топографиялық сұлбаларын құру үшін 40х40см, масштабты